Samvinnan - 01.01.1938, Blaðsíða 9

1. HEFTI
SAMVINNAN
Leirgaukurinn
Eflir August Bondeson
August Bonðeson (1854—1906) var læknir í Gautaborg, en stundaði
skáldskap í hjáverkum sínum. Hann var fylgismaður raunsæisstefnunnar,
er þá ruddi sér til rúms í Svíþjóð. Beztu bækur hans eru „Allmogeberát-
telser“, smásögur úr lífi sveitafólksins í Hallandi og Bohuslán, og „Skol-
lárare John Chronschougs memoarer" (Æfiminningar barnakennarans
John Chronschougs). Sú skáldsaga er talin sígilt verk í sænskum bók-
menntum. Söguhetjunni, grunnhyggnum og montnum barnakennara, er
lýst svo snilldarlega, að bæði persónan og nafnið mun Iifa um aldur og
æfi. Allar sögur Bondesons bera vott um alhliða þekkingu á kjörum og um-
hverfi þess fólks, sem hann lýsir, en það, sem öðru fremur gerir frásögn
hans svo heillandi, er samúð hans og góðlátleg kímni.
J. M.
Það er alveg áreiðanlegt, að fallegustu leirgaukar
heimsins fást í kaupstaðnum Falkenberg. Og það
fannst Karli Jóhanni í Haga líka, svo að þegar hann
brá sér í kaupstaðinn fyrir jólin, þá skrapp hann inn
til leirkerasmiðsins og keypti ljómandi fallegan jóla-
gauk, með tveim götum sín hvoru megin og hvass-
nefjað höfuð á öðrum endanum og munnstykki til að
blása í á hinum. Þenna gauk átti Sveinn Pétur litli að
fá til að skemmta sér við um jólin. „Það er hreinasta
fyrirtak að gefa krakkagreyjunum svona gauk,“ hugs-
aði Karl Jóhann, „því að ekki geta þau farið sér eða
öðrum að voða með honum. Og það er ekki heldur
hundrað í hættunni, þó að þau mölvi hann. Gaukurinn
kostar bara sex skildinga og eitthvað verður maður
að gefa þeim, greyjunum."
Þegar Karl Jóhann kom heim, var kerlingin hans,
hún Neta Karólína, að baka til jólanna og Sveinn
Pétur litli stóð á stól við borðið og lék sér að deiginu.
Hann var líka að búa til kökur.
„Á ég að sýna þér nokkuð, Sveinn Pétur?“ sagði
Karl Jóhann og hampaði gauknum — hann gat ó-
mögulega beðið með það til aðfangadagskvöldsins.
Sveinn Pétur varð allur að einu brosi og seildist
eftir gauknum. Og nú byrjaði blástur og læti, svo að
allt ætlaði af göflum að ganga. Þetta var svo gaman,
að það ætlaði aldrei að taka enda.
Loksins varð þó Sveinn Pétur leiður á gauknum,
svona um stundarsakir. Hann þurfti að fara að baka
aftur. En þegar hann ætlaði að fara að leika sér að
gauknum aftur, þá var gaukurinn týndur. Sveinn
Pétur öskraði. Karl Jóhann og Neta Karólína og
vinnukonan leituðu og leituðu, já, þau skriðu meira
að segja undir bekki og borð, en ekki fannst gauk-
urinn.
Daginn eftir var aðfangadagurinn. Þegar kirkju-
klukkurnar hringdu jólin inn, tók Neta Karólína fína
brauðköku og fór að skera hana niður í sneiðar í mið-
degismatinn. Allt í einu lenti nýi, fíni borðhnífurinn
hennar í einhverju hörðu. Neta Karólína dró hnífinn
út og leit í eggina. Þar voru tvö stór skörð.
„Nýi hnífurinn! Þetta hefði ég ekki viljað, þó svo
mér hefði boðizt spánýr sexskildingur,“ sagði Neta
Karólína og varð heldur stúrin á svip.
Hún braut kökuna í sundur til þess að sjá hvað
þetta hefði verið, sem hnífurinn lenti á. Það var
leirgaukurinn.
„Er það þá ekki gaukþremillinn!" sagði Neta Karó-
lína og bar kökuna upp að nefinu. Henni fannst eins
og leirgaukslykt af nýju, fínu kökunni.
En Sveinn Pétur lítli varð himinlifandi glaður að fá
gaukinn sinn aftur. Hann blés eins og hann hafði þol
til, og ekki sleppti hann gauknum úr höndunum fyrr
en hann sofnaði um kvöldið.
Svo leið að háttatíma. Neta Karólína svaf fyrir ofan,
Sveinn Pétur litli í miðið og svo kom Karl Jóhann
sjálfur og ætlaði að hreiðra um sig frammi við rúm-
5