Samvinnan - 01.01.1938, Qupperneq 16

SAMVINNAN
1. HEPTI
Melsted-bókasafnið Eftir Eirík Benedikz
íslenzkav bækur eru núorðið til allvíða
í erlendum bókasöfnum, einkum þó rit,
sem varða forntungu vora og fornbók-
menntir. Aftur á móti er það miklu sjald-
gæfara, að erlend bókasöfn leggi stund á
að safna nútímabókmenntum vorum og
öðrum þeim ritum, sem varða ísland og
íslendinga, eftir að á söguöldina leið og
allt fram á vora daga.
Margir íslendingar munu kannast við
bókasafn íslandsvinarins Williard Piske,
er hann gaf Cornell háskólanum í Banda-
ríkjunum eftir sinn dag. í þessu safni eru
flestar íslenzkar bækur, sem prentaðar
hafa verið, bæði á íslandi og annarsstað-
ar, en auk þess er þar einnig geysilegur
fjöldi bóka og ritgerða, sem skrifaðar haía
verið um ísland og íslenzk efni á fjölda
málum. Safninu er haldið vel við, og eru
keyptar til þess flestar íslenzkar bækur
og tímarit, sem út koma, enda hafði próf.
Fiske séð svo um í erfðaskrá sinni, að
vissri peningaupphæð skyldi varið árlega
til að auka við það og kaupa þær bækur,
sem til kæmu.
Auk Fiske-safnsins eru nokkur önnur
islenzk bókasöfn við erlenda háskóla, en
ekkert þeirra mun þó komast í hálfkvisti
við það, enda eru þau flest yngri og að
ýmsu leyti verr sett fjárhagslega.
Eins og margir munu kannast við, var
töluverður áhugi í Englandi síóast á 18.
og á 19. öldinni fyrir íslenzkum bók-
menntum, og urðu ýms ensk skáld þeirra
alda fyrir miklum áhrifum frá fornbók-
menntum íslendinga og tóku sér þaðan
íslenzk viðfangsefni í kvæði sín og skáld-
rit. Nægir í því sambandi að nefna skáld
eins og Thomas Gray og William Morris,
er báðir urðu mjög hrifnir af fornbók-
menntum vorum. Morris átti og milcinn
þátt í að þýða ýmsar af íslendingasögun-
um, ásamt Eiríki Magnússyni. Eiríkur var
heilan mannsaldur við háskólabókasafn-
ið í Cambridge og var óþreytandi elju-
maður við að kynna Englendingum bók-
menntir íslendinga, bæði með þýðingum
sínum, skrifum og fyrirlestrahöldum. TJm
líkt leyti áttu íslendingar einnig annan
fræðimann í Oxford, er hafði getið sér
mikinn orðstýr með útgáfum sínum og
ritum um íslenzkar bókmenntir, og þá ekki
sízt fyrir hina miklu íslenzk-ensku orða-
bók, er hann sá um útgáfu á. Þessi maður
var Guðbrandur Vigfússon.
Eftir dauða þessara manna dofnar all-
mikið áhugi fræðimanna í Engandi á ís-
lenzkum fræðum, en þó eru ætíð einhverj-
ir, sem hafa orðið hrifnir af bókmenntum
vorum og reynt að halda þeim á lolti.
Ensk bókasöfn hafa ávallt haft mjög
lítið af íslenzkum bókum, og þau, sem
eitthvað keyptu af slíku, hafa einskorðað
sig við rit um fornbókmenntirnar, en
gengið að mestu fram hjá öllu því, sem
nýtt var.
Á 19. öldinhi var handritasafn Finns
prófessors Magnússonar selt til Engiands
og skipt milli British Museum, Bodleyan
bókasafnsins í Oxford og Advocates’ bóka-
safnsins (nú National Library of Scot-
land) í Edinborg.
Auk þess keypti British Museum ávallt
eitthvað af bókum, og var Jón Borgfirð-
ingur rithöfundur lengi umboðsmaður
þess við bókakaup hér á landi. Hin söfnin
keyptu einnig eitthvað af íslenzkum bólc-
um, og meðan Eiríkur Magnússon var
bókavörður í Cambridge, fékk hann því
framgengt, að það safn aflaði sér íslenzkra
bóka. En allt þetta var mjög af skornum
skammti, og ekki stefndi neitt þessara
safna að því að eignast fullkomið safn
af íslenzkum bókum allt frá byrjun og
fram á vora daga, enda voru engir áhuga-
menn í þessum greinum við söfnin, og
tala þeirra, er notuðu þessi rit eða skildu,
var mjög takmörkuð.
Því máttu það heita tíðindi fyrir okkur
íslendinga, er ungur háskóli á norðan-
verðu Englandi réðist í að kaupa safn af
íslenzkum bókum, með það fyrir augum
að koma sér upp eins fullkomnu safni af
íslenzkum bókum, gömlum og nýjum, og
mögulegt væri. Háskóli þessi er í Leeds,
og er hann einungis rúmlega þrítugur að
aldri. Leeds er verksmiðjubær, og eiga því
náttúruvísinda- og teknisku deildir há-
skólans aðallega upp á pallborðið. því að
þær hljóta ríflega styrki frá verksmiðju-
eigendum og öðrum iðjuhöldum héraðsins
í kring. Þó hafa margir skilning á því, að
mönnunum sé fleira nauðsynlegt heldur
en það eitt, sem verður í askana látið, og
er einnig keppt að því að efla önnur fræði
um leið. Hefir háskólinn yfirleitt ávallt
haft góðum kennurum á að skipa, og eru
sumir þeirra jafnvel heimsfrægir innan
sinnar vísinda- og fræðigreinar.
Þessi háskóli á stórt og merkilegt bóka-
safn; er það töluvert stærra en Lands-
bókasafnið og er nú nýlega flutt í ágæt
húsakynni, sem af fróðum mönnum eru
álitin vera þau beztu, er nokkurt háskóla-
bókasafn á við að búa. Fé til byggingar
bókasafnshússins gaf Brotherton lávarður,
og lét hann ekki þar við sitja, heldur gaf
hann einnig einkabókasafn sitt, sem er
mjög vandað og auðugt af fágætum bók-
um og handritum fyrri alda bókmennta
Englendinga.
Frumkvæðið að því að kaupa íslenzkt
bókasafn handa háskólanum átti E. V.
Gordon, er þá var prófessor í ensku við
háskólann. Próf. Gordon var mjög hrifinn
af íslenzkum bókmenntum og íslenzkri
tungu og átti mikinn þátt í því að kynna
ísland í Englandi, bæði í ræðu og riti.
Einnig átti hann upptökin að því að
komið var á kennslu í íslenzku þannig,
að hægt var að taka hana sem eitt af
aukafögum þeim, sem krafizt er til há-
skólaprófs í ensku. Mun háskólinn í Leeds
vera sá eini í Bretlandi, þar sem hægt er
að lesa nútima íslenzku til háskólaprófs.
Á öndverðu árinu 1929 voru fest kaup á
einkasafni Boga Th. Melsted sagnfræðings
í Kaupmannahöfn. Fé til þessara kaupa
gaf maður nokkur að nafni Sir Edwin
Airey, og voru tveir þriðju hlutar safnsins
fluttir strax til Leeds, en það sem eftir
var, eftir dauða Boga í lok ársins 1929 og
byrjun næsta árs. Ber það nú nafn hans
og er kallað The Melsted Library. Safn
Boga var um 5000 bindi af íslenzkum bók-
um, tímaritum og blöðum. Bar þar, sem
að líkum lætur, mest á bókum og ritum
um íslenzka sagnfræði, en þó var þar
einnig töluvert bókmenntalegs eðlis, bæði
af kvæðabókum og skáldsögum. Eins og
sjá má af bindatölu safnsins, þá er langt
frá því, að það hafi verið fullkomið, en
síðan það komst í eigu háskólans, hefir
verið unnið ósleitilega að því að fylla í
eyðurnar, einkum þar sem vantaði í blöð
og tímarit. Margt hefir fengizt, en þó er
þar ennþá margt sem vantar. Það hefir
gengið ákaflega erfiðlega að útvega suma
eldri árganga af blöðunum, en ekki er þó'
örvænt um, að ennþá megi takast að ná
í sumt. Féleysi hefir og mjög háð starf--
12