Samvinnan - 01.03.1950, Blaðsíða 4

andi liandbragði má líka tæma hann
á stuttum tíma.“
Bæði skipin eru diesel-skip. Burðar-
magn Hvassafells er 2068 smálestir, en
Arnarfells 2100 smálestir.
Ganghraði skipanna er allmikill,
miðað við flutningaskip af líkri stærð.
Hvassafell gengur 11,5 sjómílur full-
hlaðið, en Arnarfell gengur 12,5 sjó-
mílur fullhlaðið. Þau eru bæði útbúin
fullkomnustu öryggistækjum, þeirra á
meðal bergmálsdýptarmælum, radar,
sendi- og móttökustöðvum og ýmsum
öðrum öryggistækjum. Auk þess hefur
Arnarfell gyro-áttavita og sjálfstýrisút-
búnað í sambandi við hann.
Kaupskipaútgerð líísnauðsyn.
Það blandast engum hugur um það,
að fáar þjóðir reka meiri utanríkis-
verzlun en íslendingar, miðað við
fólksfjölda. Afleiðingin af þessu og
legu landsins, ásamt hinum tiltölulega
einhæfu atvinnuháttum, hefur svo
orðið sú, að afkoma landsmanna hef-
ur að verulegu leyti verið háð góðum
og greiðum kaupskipasamgöngum.
Þetta átti við á tímum Gamla sátt-
mála; það á við enn þann dag í dag.
Þess vegna er ekki nema eðlilegt, að
áhugi landsmanna á kaupskipaútgerð
hafi alltaf verið mikill.
Þjóðin lærði af dýrt keyptri reynslu,
að vöruskortur og eymd tóku bólfestu
í landinu ef kaupskipasamgöngurnar
voru ekki fullnægjandi. Hún lærði
líka, að bezta ráðið til þess að tryggja
góðar og greiðar kaupskipasamgöngur
væri það, að hún sjálf eignaðist kaup-
skipin, sem nota þyrfti til þess að flytja
varninginn til og frá landinu. Þess
vegna fagnaði hún stofnun Gránu-
félagsins á Akureyri 29. janúar 1869,
sem starfrækt var m. a. til þess að gera
út skip, er nokkrir Eyfirðingar höfðu
keypt á strandstað árið áður; þess
vegna fagnaði hún stofnun Eimskipa-
félags íslands 17. janúar árið 1914 og
heimkomu fyrsta skips þess, Gullfoss,
16. apríl 1915; og þess vegna hefur
fólkið um land allt fagnað skipaútgerð
S. í. S. meira en flestum öðrum starfs-
þáttum samvinnumanna.
K. E. A. reið á vaðið.
Sigurður Benediktsson gat þess, að
það hefðu verið eyfirzkir samvinnu-
menn, sem fyrstir hefðu farið að reka
eigin skip. ,,K. E. A. keypti eimskipið
„Kongshaug“ á strandstað á Siglufirði
árið 1934,“ sagði Sigurður. „Kostaði
það þá 13 þúsund krónur, en eftir við-
gerðina á því mun verð þess hafa kom-
izt upp í 50 þúsund krónur. Skipi
þessu var gefið nafnið Sruefell, og hóf
það siglingar fyrir félagið í aprílmán-
uði árið 1935.“
Þess má geta til fróðleiks, að kaup-
skipaútgerð hafði verið rædd innan
K. E. A. mörgum árum áður en Snæ-
fell var keypt. T. d. var talað um það
á aðalfundi félagsins árið 1917, að
K. E. A. ætti að kaupa skip til vöru-
flutninga. Sézt af þessu, hvern skilning
eyfirzkir samvinnumenn hafa lengi
haft á eigin kaupskipaútgerð.
S. í. S. og kaupskipaútgerðin
Afskipti S. í. S. af kaupskipaútgerð
mun fyrst hafa komið fram í sambandi
við leigutöku á einstökum skipum til
einstakra ferða með vörur til og frá
útlöndum, ef frá er dreginn hlutur
þess í Eimskipafélagi íslands.
Áhugi forráðamanna S. í. S. fyrir
sjálfstæðri kaupskipaútgerð varð því
meiri, því fleiri leiguskipum sem sam-
vinnumenn þurftu á að halda. Kom
þetta m. a. til af því, að S. í. S. vildi
spara sem mest erlenda gjaldeyrinn,
sem greiddur var fyrir leiguskip. Mun
kaupskipaútgerð oft hafa borið á góma
meðal forráðamaona S. í. S„ og loks
fór svo á aðalfundi Sambandsins árið
19,42, að samþykkt var tillaga frá Jóni
Árnasyni, framkvæmdastjóra, um að
skora á sambandsfélögin „að hefja nú
þegar fjársöfnun meðal félagsmanna
sinna í því augnamiði að kaupa hent-
ug flutningaskip að stríðinu loknu“.
í framhaldi af þessari samþykkt var
stofnaður sérstakur skipakaupasjóður
innan S. í. S. í nefnd þeirri, sem sá
um framkvæmdir hans, áttu sæti þeir
Jón Árnason, Vilhjálmur Þór og Skúli
Guðmundsson. Skýrði nefndin svo frá
á aðalfundi 1943, að út hafi verið gefin
stofnfjárbréf að upphæð 100 og 1000
kr. og send sambandsfélögunum til
sölu.
Samvinnumenn um land allt tóku
svo vel í þetta mál, að nefndin gat
þegar á aðalfundinum 1943 upplýst,
að 31 sambandsfélag hefði safnað fé og
fyrirheitum fyrir allt af 448 þúsund
krónum.
Sigurður Benediktsson, forstöðumaður
skipadeildar S.Í.S.
Framkvæmdasjóður 1946.
En það komst ekki verulegur skrið-
ur á skipakaupamálið fyrr en árið
1946, að Vilhjálmur Þór og stjórn
S. í. S. kölluðu kaupfélagsstjóra lands-
ins til fundar í Reykjavík. Á þeim
fundi var fjársöfnunar- og fjárfesting-
arstefna Sambandsins og sambandsfé-
laganna mörkuð. Fram að þeim tíma
hafði peningaeign S. í. S. og kaupfélag-
anna verið varðveitt mjög dyggilega.
Nú var grundvöllurinn hins vegar
lagður að þeim stórtæku framkvæmd-
um, sem samvinnumenn hafa ráðizt
í síðan í ársbyrjun 1946.
Skipakaupasjóður var um þessar
mundir sameinaður Framkvæmda-
sjóði S. í. S., sem stofnaður var árið
1946. Var nú gerð gangskör í að selja
skuldabréf Framkvæmdasjóðs. Salan
gekk svo vel, að hægt var að kaupa
Hvassafell þegar á árinu 1946.
Kaupfélögin um land allt seldu á
sínum tíma skuldabréf fyrir Skipa-
kaupasjóðinn. Það sama gerðu þau fyr-
ir Framkvæmdasjóðinn. Tóku sam-
vinnumenn um land allt þessari starf-
semi mjög vel og keyptu mikið af
bréfum, enda voru vaxtakjör þeirra
mjög aðgengileg.
Þau þrjú kaupfélög, sem mest seldu
af skuldabréfum fyrir Skipakaupa-
sjóð, voru Kaupfélag Borgfirðinga
með kr. 119.100.00, Kaupfélag Skaft-
fellinga með kr. 115.600.00 og Kaup-
félag Norður-Þingeyinga með kr.
89.000.00.
4