Samvinnan - 01.05.1950, Blaðsíða 29

SVIPIR SAMTÍÐARMANNA:
LASKI og BLUM
Tveir foringjar
evrópskrar alþýðuhreyfingar
fallnir frá
■K
NÝLEGA var stórt skarð höggvið í raðir
leiðandi umbótamanna Evrópu. Þeir
prófessor Harold J. Laski og Léon Blum
dóu með fárra daga millibili í marzlok og
aprílbyrjun.
Prófessor Harold J. Laski var 56 ára, en
Léon Blum var 77 ára. Báðir höfðu menn-
irnir verið meðal helztu forvígismanna jafn-
aðarmanna, hvor í sínu landi, um áratuga
skeið.
Það varð hlutverk Léon Blum að eyða
hluta af einum af síðustu dögum ævi sinnar
í að skrifa eftirmæli eftir Harold Laski. I
greininni sagði hann m. a.:
Léon Blum.
„Það er ekki sársaukalaust, að eg skrifa
þessar línur. Mér veitist erfitt að greina frá
því stóra skarði, sem hefur verið höggvið í
raðir forvígismanna alþjóðajafnaðarstefn-
unnar."
Fáum dögum seinna dó Léon Blum að
sveitasetri sínu í Jouy-en-Josas suðvestur af
París, og var þá skarð það, sem hann talaði
um í grein sinni um Laski, orðið enn stærra.
Harold Laski fæddist í Manchester á Eng-
landi 30. júní árið 1893. Faðir hans, Nathan
Laski, var auðugur baðmullarkaupmaður af
Gyðingakyni. Hann hafði áhuga á stjórn-
málum og var m. a. formaður Frjálslynda
flokksbrotsins í Manchester árið 1906.
Léon Blum var líka af Gyðingakyni, og
faðir hans var líka kaupmaður. Rak hann
vefnaðarvöruverzlun í París og var vel bjarg-
álna.
Sagt er, að ungi Blum hafi ekki verið neitt
sérlega hrifin'n af atvinnugrein föður síns,
og vikublaðið Time segir, að eitt sinn hafi
Léon Blum komið inn til föður síns og
sagt ásakandi:
„Pabbi, hvernig í ósköpunum getur þú
fengið þig til að selja vörur fyrir meira en
þú kaupir þær?“
Það fylgir ekki sögunni, hvert svar föð-
urins var, en hitt er vitað, að gamli Blum
liélt áfram að reka verzlun sína án þess að
hafa nokkurt samvizkubit af því.
HAROLD LASKI var sagnfræðingur og
hagfræðingur, Léon Blum var lögfræð-
ingur og blaðamaður. Báðir voru þeir áhrifa-
ríkir stjórnmálamenn, tilþrifamiklir ræðu-
menn og víðfrægir rithöfundar. Harold J.
Laski var mjög mikill fræðimaður, enda var
aðalstarf hans strax að námi loknu og allt
til dauðadags háskólakennsla.
Laski lauk prófi í sögu frá Oxfordháskóla
árið 1914. Hann þótti ekki hæfur til her-
þjónustu, svo að hann fór til Canada og
gerðist sögukennari við McGill háskólann.
Árið 1916 fluttist hann til Harvard háskólans
í Bandaríkjunum og var þar kennari fram
til ársins 1919, að hann fluttist til Yale há-
skólans og kenndi þar eitt ár, en fluttist þá
aftur til Englands og varð kennari við hag-
fræði- og þjóðskipulagsfræðideild háskólans í
London þar til árið 1926, að hann var ráðinn
prófessor í þjóðskipulagsfræði við sama skóla.
Aðalstörf Léon Blum voru aftur á móti
blaðamennska og stjórnmálastörf. Hann var
meðal annars einn af þeim, sem hjálpuðu
til við að verja kaptein Alfred Dreyfus á
sínum tíma.
Árið 1919 var Léon Blum kjörinn þing-
maður. Tók hann sæti i neðri málstofunni
47 ára að aldri, en 15 árum síðar var hann
orðinn aðalforvígismaður jafnaðarmanna í
Frakklandi, og árið 1936 varð hann forsætis-
ráðherra samfylkingarstjórnarinnar, svo sem
frægt er orðið. Þótt stjórnin sæti ekki nema
eitt ár að völdum, þá tókst henni m. a. að
koma fram lögum um stéttarfélög og vinnu-
deilur, sem gerðu aðstöðu verkalýðssamtak-
arna öruggari en áður var; lögum um 40
stunda vinnuviku; lögum um orlof; lögum
um eftirlit með bönkum og bankastarfsemi;
lögum um þjóðnýtingu hergagnaiðnaðarins
o. m. fl.
Afskipti Harold J. Laski af stjórnmálum
byrjuðu strax árið 1920, eða þegar hann
kom aftur heim úr Ameríkuferðinni. Gerðist
hann þá meðlimur brezka Verkamannaflokks-
ins og varð þekktur sem einn af sterkari
mönnum vinstri arms hans. Hann var í
stjórn Verkamannaflokksins frá 1936—1949,
og var formaður hans árið 1945.
Laski heimsótti Rússland árið 1934 og hélt
þá m. a. fyrirlestra við rússnesku lögfræði-
stofnunina í Moskva. Hann kom þar aftur
árið 1946 og átti þá m. a. viðræður við Stalin.
Hann var mikill aðdáandi ýmissa verka ráða-
manna Rússlands, enda þótt hann væri and-
kommúnisti mikill.
Laski og Blum voru báðir forsvarsmenn
þess, að evrópska jafnaðarmannahreyfingin
yrði þriðja aflið í heiminum, og ætti það að
bera klæði á vopn rússneska kommúnismans
og ameríska kapítalismans. Raunar voru þeir
báðir þeirrar skoðunar, að kapítalisminn og
einræðisstefnur, hverju nafni sem þær nefnd-
ust, væru dauðadæmdar. Laski hélt því fram,
að eina ráðið til þess að forðast byltingu og
ofríki væri að framkvæma lýðræðissinnaðan
sósíalisma. Léon Blum tók undir þetta og
bætti við setningu, sem Laski mun hafa verið
samþykkur, en hún var:
„Ekkert, sem stofnað er til með ofbeldi og
viðhaldið með afli, ekkert, sem ofbýður
mannlegu eðli og er byggt á fyrirlitningu
fyrir manngæzkunni, getur átt sér langa
framtíð."
Vichy-stjórnin í Frakklandi lét taka Blum
fastan eftir fall Frakklands í seinni heims-
styrjöldinni. Blum var dreginn fyrir dóm-
stólana í Riom og borinn margvíslegum á-
(Framhald á hls. 31)
29