Samvinnan - 01.06.1950, Síða 13

kvæmt lögunum. Kommúnistar trúa á
lög, sem lögreglan setur og fram-
kvæmir.“
Púlland: Rómantík.
í löndunum austan járntjaldsins
var ekki um að ræða deilur á opinber-
um vettvangi eins og í Berlín. Síðasti
sjálfstæði stjórnmálaflokkur Póllands,
vinstri jafnaðarmenn, hafði þá nýlega
verið sameinaður kommúnistaflokkn-
um. Pólland var grímulaust eins-
flokks land. Boleslaw Bierut, forseti,
liélt fram málstað hins nýja lýðræðis:
„Alþýðu-lýðræðið er afsprengi sigra
rauða hersins yfir herjum fasista. Al-
þýðulýðveldin eru fulltrúar byltinga-
krafta fólksins, með verkamenn í
broddi fylkingar. Alþýðulýðræðið af-
nemur og hrekur á brott síðustu leifar
kapítalismans. Svo er Sovétríkjunum
fyrir að þakka, að við getum nú gegnt
hlutverki öreigastjórnar innan ramma
alþýðulýðveldisins.“
í Póllandsferðinni heimsóttum við
hina gömlu fögru borg, Krakow, sem
minnir um margt á Oxford, þorpið
Auschwitz, sem var ein mesta dráps-
verksmiðja nazista, kola- og stáliðnað-
inn í Katowice, — Wraclav, í miðju
því landi, sem Pólverjar fengu frá
Þjóðverjum, og höfnina Gdynia-
Gdansk. Hvar vetna heyrðum við sagt
frá fólki, sem var handtekið og fang-
elsað án dóms og laga fyrir að hlusta á
erlent útvarp eða kvarta um kjör sín,
svo að njósnarar stjórnarinnar heyrðu
til. Menn voru samt fúsir til að tala
um þessa hluti og skýringin var: „Við
erum rómantískir.“
í stjórnmálum eru Pólverjar skiptir
í tvo hópa: Kommúnista og andkomm-
únista. Hvorugur aðilinn sér nokkurt
lýðræði í starfsaðferðum og skoðun-
um hins.
Tékkóslúvakía: Rauðir fdnar.
í Prag var enn ömurlegra umhorfs
en í Póllandi. Enda þótt Prag væri fán-
um skrýdd og heljar stórar myndir af
Gottwald, Stalín og Lenín væru
hengdar upp á torgum í tilefni af af-
mæli Leníns, virtist ríkja deyfð og
drungi í borginni. Minningarnar um
atburði fyrri mánaðar rifjuðust upp í
þessu andrúmslofti. Fjöldi manna
hafði andúð á hinu nýja „lýðræði“, og
þeir voru úr öllum stéttum. Þar var
húsfreyjan úr sveit, sem hafði orðið að
sjá á eftir ungum syni sínum í fang-
elsi af því að andkommúnistískur
bæklingur fannst í fórum hans, strætis-
vagnstjórinn, sem ekki gat keypt eitt
par af skóm fyrir mánaðarlaun sín,
kaupmaðurinn í smábúðinni, sem var
hrakinn úr atvinnu sinni. I hópi
ungra og aðsópsmikilla kommúnista
bar Frank Pes einna hæst. Hann er 27
ára gamall og leiðtogi „flokksins" í
Roosevelt-menntastofnunina í Prag.
Við hittum hann á heimavistarher-
bergi lians. Hann æddi fram og aftur
um gólfið meðan hann var að svara
spurningunni: „Lýðræði ykkar er svo
ákaflega einfalt. Þið getið sagt Tru-
man að fara norður og niður og það
finnst ykkur lýðræði! í vestrænu ríki,
getur einstaklingurinn gert það, sem
honum sýnist, jafnvel hungrað. Hér
getur hann það ekki.“
Á leið okkar til baka, um Vestur-
Evrópu, var hið daglega fréttflóð enn
þannig vaxið, að það gerði óljósa
merkingu lýðræðisins. Það voru réttar-
höldin yfir Mindszenty kardínála í
Búdapest, straumur flóttamanna frá
Austur-Evrópu til Austurríkis og ótti
og kvíði í hugum manna í Vínarborg.
Fyrir nokkru fengum við upplýsing-
ar um kunningja, sem var embættis-
maður í leppríki austan járntjaldsins.
Kringumstæðurnar höfðu neytt hann
til þess að takast á hendur starf fyrir
ríkisstjórnina, en liann hafði sagt við
okkur fyrir nokkrum mánuðum: „Það
hlýtur að vera gaman að búa í landi,
þar sem maður getur sagt það, sem
manni sýnist um æðstu embættismenn
landsins. Eg hef trú í hugsjónum sósí-
alismans, en eg óttast hið kommúnis-
tíska ríki. Lýðræðið er mikils virði
fyrir mig — rétturinn til þess að tala
og hugsa án þess að hafa áhyggjur af
því að manni verði varpað í fangelsi
fyrir það. Lýðræðið er rétturinn til
þess að lifa og finna hamingjuna."
Upplýsingarnar, sem komu að hand-
an um þennan mann, voru á þá lund,
að hann hefði verið handtekinn og
fangelsaður, án þess að dómstólar
fjölluðu um mál lians.
EF MAÐUR reynir að draga saman
það, sem fólk í ýmsum löndum
Evrópu hefur sagt um lýðræðið að
undanförnu, virðist augljóst, að árekst-
urinn verður í milli pólitísks frelsis og
efnahagslegs öryggis. Allir leita efna-
legrar velmegunar. Og fátæktin og
eymdin, sem herjað hefur á Evrópu nú
eftir stríðið, gerir þessa leit að aðaltak-
marki lýðræðisins í augum margra.
Kommúnistar halda því fram, að þeir
séu fulltrúar „hins sanna efnalega ör-
yggis“, og eins og Karolyi greifi, sendi-
herra Ungverjalands í París, játaði
berlega fy-rir nokkru: „Það er ekki
hægt að fá hvort tveggja“ fþ. e. frelsið
og hið efnalega öryggi). Samt sem áður
er það uppörvun að fyrirhitta margt
fólk, sem gerir sér ljóst, að það er
grundvallarmisskilningur að tala um
tvenns konar lýðræði. Þetta fólk er
sammála Tryggva Lie, en hann sagði:
„Enda þótt finna megi afsakanir fyrir
því, að þessi þjóðin eða hin nýtur ekki
lýðræðis, er óskynsamlegt að loka aug-
unum fyrir staðreyndunum með því
að búa til nýjar skýringar á hugtaki,
sem ætti að vera fullkomlega auðskilið
og Ijóst fyrir alla.“
Margir skilja, að lýðræði er mis-
munandi fullkomið, stendur á mis-
munandi stigum í hinum ýmsu lönd-
um, en það er ekki um að ræða fleiri
en eina tegund lýðræðis. Og enda þótt
fólk sé oft hungrað og búi við hið
mesta öryggisleysi, finnur það samt, að
enda þótt pólitískt lýðræði án efna-
hagslegs öryggis sé ófullkomið, er
efnahagslegt öryggi án pólitísks lýð-
ræðis óbærilegt og ómögulegt.
fLausl. þýtt).
Aðalfundur
Sambands ísl. samvinnufélaga liefst í Rvík
hinn 20. júní næstkomandi. Verður væntan-
lega greint frá fundinum í næsta hefti.
Aðalfundur
Nordisk Andelsforbund — lieildsölusam-
bands norrænu samvinnusambandanna —
verður haldinn í fyrsta sinn á íslandi í þess-
um mánuði. Munu forustumenn allra sam-
vinnusambanda Norðurlanda koma liingað
til fundarins, sem verður haldinn að Þing-
völlum, og síðan ferðast til merkra staða
norðan lands og sunnan. Samvinnan mun
væntanlega greina frá þessu merka þinghaldi
í næsta hefti.
Kanada dregur úr
innflutningshöftum.
í apríl sl. ákvað Kanadastjórn að draga úr
innflutningshöftum landsins að verulegu
leyti. Verður innflutningskvóti flestra vöru-
flokka aukinn töluvert. Vefnaðarvörukvót-
inn verður aukinn um 10 af liundraði, og
heimilisvéla- og verkfærakvótinn verða stór-
auknir.
13