Samvinnan - 01.06.1950, Síða 14

ER ÞRIÐJA KEIMSSTYRJOLDIN ÖUMFLÝJANLEG?
ALLT frá því árið 1000, er menn
bjuggust almennt við heimsendi,
hefur ekki verið jafn almennur kvíði
um framtíð heimsins og í dag. Eg
vildi gjarnan geta sagt, að allt benti
til þess, að kvíðinn um framtíð heims-
ins reyndist jafn ástæðulaus núna og
hann reyndist árið 1000, en því miður
get ég það ekki.
En við skulum sleppa öllum spá-
dómum í bili, af því að einkennakönn-
un (diagnosis) þarf að vera undanfari
forsagnar (prognosis). Þess vegna skul-
um við byrja á því að reyna að gera
okkur grein fyrir ástæðununr, er liggja
til grundvallar hinu alvarlega ástandi
í heiminum í dag.
Ástæðurnar fyrir heimsvandamálun-
um eru margar. Þær eru hagfræði-,
stjórnmála- og liugsjónalegs eðlis. Sé
sérstök áherzla lögð á þýðingu einn-
ar eða annarrar af þessum þremur á-
stæðum á kostnað einnar eða tveggja
þeirra, þá er vandamálið að ástæðu-
lausu gert einfaldara en það raunveru-
lega er.
Hagfræðilegu ástæðumar.
Við skulum til að byrja með líta á
hinar lragfræðilegu orsakir. í heim-
inum eru ríkar þjóðir og fátækar
þjóðir, og ríkir einstaklingar búa með-
al fátækra þjóða, og fátækir einstak-
lingar búa meðal ríkra þjóða. Al-
mennt talað taka ríku þjóðirnar og
ríku einstaklingarnir afstöðu með
Ameríku, en fátækar þjóðir og fátækir
einstaklingar taka afstöðu með Rúss-
landi. Af þessu leiðir, að Rússland
hefur áhuga á að heimurinn sé fátæk-
ur, en Ameríka hefur áhuga á að hann
sé ríkur. Auðvitað leggja kommúnist-
arnir sérstaka áherzlu á að prédika, að
fátækt sú, sem þeir vilji stuðla að, sé
f grein þessari ræðir brezki
lieimsspekingurinn frægi, Bert-
rand Russell, ástandið í alþjóða-
málum í dag. Ef bæði Truman
Bandaríkjaforseti og Stalin Rúss-
landsmarskálkur læsu þessa grein
og drægju af henni rökréttar á-
lyktanir, þá er ekki ósennilegt, að
mannkyninu yrði forðað frá
þriðju heimsstyrjöldinni.
Eftir
Bertrand Russell
aðeins stundarfórn fyrir alheimshag-
sæld; en í augnablikinu sé auðsældin
andstæðingur þeirra. Við sjáum því,
að ef okkur ætti með öllu að takast að
uppræta misklíðina milli austurs og
vesturs, þá þyrfti að koma á nokkurn
veginn efnahagslegu jafnvægi í heim-
inum. Hinn mikli efnamunur, sem er
á Kína og Bandaríkjunum, hlýtur að
vera þrándur í götu einlægrar vináttu
milli þessara þjóða.
Ein undantekning frá þessari reglu
er sambúð Indverja og Breta, sem er
góð núna, en þetta er að þakka af-
burða stjórnmálahæfileikum Nehrus
og skilningi brezku stjórnarinnar á
vandamálum Indlands.
Það er náið samband milli efna- og
kynflokkalegra vandamála bæði í Asíu
og Afríku. Á nítjándu öldinni átti
hvíti maðurinn bæði auð og völd og
naut mikils álits í Asíu og Afríku.
Þetta gildir ekki lengur um Asíu, og
það er vafasamt, hversu lengi það
gildir um Afríku. Krafan um jafnrétti
við hvíta manninn er sterkur þáttur
í kommúnismanum þar eystra. Vestur-
lönd mæta þarna vandamáli, sem Rúss-
land er laust við. Vesturlönd geta að-
eins gefið nokkrum hluta heims jafn-
rétti í mynd frelsisins og sjálfstæðisins,
en sjálfstæði frumstæðra þjóða leiðir
oft af sér ringulreið og margvísleg
uppþot fyrst í stað. Moskva getur á
hinn bóginn boðið það, sem fyrirfram
er álitið jafnrétti, enda þótt það sé í
eðli sínu aðeins undirokun undir
heimsveldisstefnu Rússlands. Þetta
hefur að minnsta kosti þann kost, að
það bægir ringulreið og uppþotum
í burtu.
Stjórnmálalegu ástæðurnar.
Stjórnmálalegu ástæðurnar eru
raunverulega mjög líkar þrem fyrri
vandamálum, nefnilega Jreim, sem
sköpuðust þegar Spánn, Frakkland og
Þýzkaland ætluðu að leggja undir sig
heiminn. Hin eina stjórnmálalega ný-
ung er, að fyrrum va.r það England en
nú er það Ameríka, sem hefur forust-
Bertrand Russel.
Bertrand Russell jœddist i Englandi
áriS 1872. Hann er sonarsonur John
Russels, lávarðar, og erfði lávarðstign-
ina árið 1931. Russell hlaut menntun
sina i Cambridge-háskólanum og lagði
stund á heimspeki. Hann varð fyrir-
lesari við Cambridgeháskóla laust eftir
að hann lauk prófi, fór siðan til Ox-
ford og var þar við nám nokkra hrið,
en árið 1914 var hann kominn til
Bandaríkjanna og hélt þar fyrirlestra
við Harvard-háskóla.
Það var árið 1915, að Columbia-há-
skóli veitti Bertrand Russell gullmed-
aliu fyrir mestu frceðiafrek i heimspeki
nœstu fimm árin á undan.
Russell hefur alltaf verið mikill
friðarvinur. I byrjun fyrri heimsstyrj-
aldar barðist hann ákaft fyrir friði, og
taldi að eina ráðið til þess að sneiða
hjá styrjöld vœri, að stjórnmálamenn
og almenningur gerði sér sem fyllsta
grein fyrir miskliðarefnum og reyndu
á þeim grundvelli að skilja hvers ann-
ars sjónarmið.
Russell var vikið frá fyrirlesarastarfi
sínu við Cambridge-háskólann vegna
friðarprédikana sinna.
Árið 1939 varð Russell prófessor i
heimspeki við Kaliforniuháskóla, og
árið 1940 var hann skipaður prófessor
við New York háskóla.
Berlrand Russell er einn helzti for-
vigismaður hinnar nýju stœrðfræðilegu
rökvísi innan heimspekinnar, og er
hann talmn einhver rökfimasti heim-
spekingur meðal ný-raunsœisskólans i
heimspekinni. Hann hefur skrifað yfir
20 bækur heimspekilegs efnis og nýtur
meiri virðingar og hefur hlotið meiri
viðurkenningu i heiminum en flestir
núlifandi heimspekingar.
14