Samvinnan - 01.06.1950, Síða 26

Á förnum vegi
MIKLAR krölur á hendur hverjum ein-
staklingi eru gerðar í þjóðfélagi voru
í dag. Kröfur unt þegnlegt samstarf, aukin
vinnuafköst og stórar persónulegar fórnir í
baráttunni gegn kreppu og efnahagslegu
hruni, sem ógnar þjóðinni. Og mikill meiri-
hluti landsmanna leggur á sig erfiðið og
sýnir velviljann I verki. Enda er það einasta
leiðin — ella tekur hrunið við.
I'eir, sem ekki vilja vera með í þessu starfi,
verðskulda fyrirlitningu. Og þeir, sem not-
færa sér hið alvarlega ástand til spákaup-
mennsku til þess að auðga sjálfa sig, verð-
skulda meira en fyrirlitninguna. Þeir eiga
skilið að meðhöndlast sem skemmdarvargar,
er setja ber út fyrir hlið mikilvægra athafna í
jrjóðfélaginu. Dagblaðið .... birti nú ný-
lega ritstjórnargrein og skýrði frá eftirfarandi
atviki:
„Kaupsýslumaður kémur til útlanda til
þess að kaupa vörur. Hann fær tilboð um
stórt „parti“ fyrir hálfvirði, ef hann vill að-
eins gera kaupin strax. Kaupsýslumaðurinn
svarar: „Eg hef engan áhuga fyrir hálfvirði.
Agóðahlutur rninn er af verðlagsyfirvöldun-
um ákveðinn hundraðshluti af verði vörunn-
ar. Hálfvirði jtýðir því það sama og hálfur
ágóði fyrir mig. Eg skal greiða fullt verð, ef
þéi hafið ekkert á móti Jtví.
Það er skiljanlegt, að kaupsýslumaðurinn
hagi sér þannig. Það er líka skiljanlegt, að
seljandinn reki upp stór augu og spyrji, hvers
konar skipulag Jtað sé, sem hafi Jrannig í för
með sér aukin dollaraútgjöld fyrir dollarafá-
tækt land, því að Jtað var í Bandaríkjunum,
sem Jtetta gerðist, og sagan er sönn, og ekki
samansett á neinni ritstjórnarskrifstofu."
AÐ er liægt að fullyrða, að þessi saga
hefur vakið mikla athygli, en fólk hefur
tekið henni öðruvísi en dagblaðið spáði. Það
hefur orðið að endurskoða aðalatriðið í frá-
sögninni. Og Jtað er: Viðkomandi fulltrúi
hins frjálsa framtaks hefur keypt viirur í út-
landinu og boðizt til þess að greiða tvölalt
verð fyrir þær. A þennan hátt tryggði hann
sjálíum sér tvöfaldan ágó>ða. I augum sumra
er Jtetta talið „smartness", og viðkomandi
telur sjálfsagt sjálfur, að hann sé mjög æfður
kaupsýslumaður. En hver er það, sem borgar
brúsann? Það eru neytendurnir, sem verða
að greiða tvöfalt verð fyrir vörurnar. Vér
vitum, í hvaða kaupsýslugrein viðkomandi
maður er, en J>að skiptir raunar ekki máli.
Ef til vill eru það heimilin, sem hafa fengið
skellinn i sig, eða einstakir starfshópar, sem
þarfnast hrávöru og rekstrarvöru. Kannske
eru það bændurnir eða sjómennirnir, sem
verða að greiða gífurlegt verð fyrir vélar og
tæki — sannkallað svindilverð. Þegar öll kurl
koma til grafar, hittir þetta bragð alla lands-
menn. Það er soiglegt að horfa á blað, sem
prédikar sanngirni og réttlæti í viðskiptum,
telja þessar aðlarir „skiljanlegar", og Jtannig
taka að verja sjóræningjana í efnahagslífinu.
26
SAGA J>essi hefur fleiri hliðar. Hún sýnir
mjög glögglega, hversu tímabært er orð-
ið að verða við kröfum kaupfélaganna um
aukna kvótahlutdeild. Neytendurnir í land-
inu hafa rétt til þess að krefjast [>ess, að hin-
um litlu gjaldeyrissjóðum sé forðað frá svo
samvizkulausri spákaupmennsku, og að ráð-
stöfun J>eirra sé þannig, að jafnan sé iiruggt
eftirlit með notkun Jieirra.
Vér ]>ekkjum enn aðeins eitt dæmi um
svindilbrask af þessu tagi. En líkindin benda
til, að kaupsýslumaðurinn, sem gerður var að
umtalsefni í dagblaðinu, eigi sína kollega —
menn, sem auðga sig á hinu erliða ástandi,
sem ríkir í landinu.... Viðskiptamálaráðu-
neytið hefur lýst [jennan verknað „brot á
fyrirmælum ráðuneytisins, sem sett eru öllum
landsmönnum með skírskotun til [>egnskapar
og skilnings á erfiðleikum þjóðarinnar á
hættutímum". Þarna er varla of l'ast að orði
kveðið, og mætti auðveldlega réttlæta mun
harðskeyttari ummæli. Hér heíur herfilegt
trúnaðarbrot átt sér stað. Og þeim seku ber
að refsa samkvæmt ]>eim málavöxtum.
HEFUR lesandinn skilið það, sem á und-
an er ritað, sem [>að væri ritstjórnar-
grein og lýsing á einhverju, sem hefur gerzt
héi á landi? Svo er þó ekki. Greinin hér að
ofan er ]>ýðing á ritstjórnargrein í norska
samvinnublaðinu „Kooperatören". Dagblað-
ið, sem nefnt er, er Osloblaðið „Verdens
Gang“. — Gæti þessi grein verið skrifuð af
íslendingi, um atburði sem hér hafa gerzt?
EINN HEIMUR:
ósamhljóða skoðanir
Hugmyndin um alheimsstjórn og
einn heim er sífellt mikið rædd um
lönd, en virðist samt eiga óralangt í
tand. Hér fara á eftir umsagnir manna
í ýmsum löndum um horfurnar:
Svíþjóð
Sendisveinn:
„Bandaríki veraldar? Ágæt Jiug-
mynd. Og þó, Bandaríkin, Svíþjóð,
Danmörk, Finnland, England og
Frakkland verða eitt ríki, en ekki
Þýzkaland og Kína og Rússland. Þann-
ig fer það sjálfsagt.“
Forstjóri:
í alheimsríki verður að vera frelsi
til þess að flytja búferlum landa í
milli. í því tilfelli mundu Bandaríki
Norður-Ameríku offyllast af innflytj-
endum, hins vegar mundi smárkjum,
eins og t. d. Svisslandi naumast leyfa
„Síðasti dauðadómurinn“.
Teikning eftir Vicky í London News
Chronicle.
mikinn innflutning af ótta við vand-
ræði og lækkaðan lífsstandard.“
Ritstjóri i Stokkhólmi:
„Hugmyndin um einn heirn, eina
stjórn og allsherjar bandaríki er góð
og gagnlegt að eiga fallegar hugsjónir.
En tírni framkvæmdanna er ekki kom-
inn. Veröldin þarf að minnsta kosti
10 ár enn til að jafna sig.“
Þýzkaland
Iðnnemi í Hamborg:
„Það væri ágætt ef hvert land hætti
að eyða stórfé til landvarna. Alheims-
stjórn mundi tryggja alheimsfrið. En
ég sé ekki hvernig hægt er að hugsa
sér slíkt í alvöru meðan Rússland er
á landabréfinu. Og þó búum við á
þessum hnetti með þeim, og með okk-
ur hatur okkar og ósamkomulag.“
Holland
Lj ósmy n dasm iður:
„Ég skal lýsa alheimsborgara fram-
tíðarinnar fyrir þér. Hann er margar
þjóðir í sömu persónunni. Þegnskylda
hans er dreifð um allar jarðir. Hann
er trésmiður í Sviss, talar svissnesk-
þýzka mállýzku, og er undir áhrifum
þýzkrar menningar. Hann er trúr þegn
kantónu sinnar í Sviss, alþjóðasam-
bandi trésmiða og páfanum í Róm.
En Jregar trúarskoðanir hans og þegn-
(Framhald á bls. 28)