Samvinnan - 01.07.1950, Blaðsíða 19

RÚGBRAUÐIN
Smásaga eftir ANATOLE FRANCE
•f ÞANN TÍMA, er saga þessi gerð-
ist, bjó í hinni göfugu Flórenz-
borg víxlari nokkur, sem hét Nikulás
Nerli. Þegar klukkurnar hringdu
dagmál yfir borgina, brást það aldrei,
að hann væri setztur við púlt sitt, og
þegar þær hringdu nón, þá sat liann
þar enn. Allan daginn reit hann tölur
á vaxspjöld sín. Keisara og páfa léði
hann jöfnum höndum af hinurn rauða
málmi. Og léði hann ekki Kölska sjálf-
um, þá var orsökin aðeins sú, að hann
óttaðist, að óvinurinn, sem er iillum
slægviturri, væri kannske kaupmaður,
sem fáir græddu á. Nikulás Nerli var
hvoru tveggja í senn, djarfur og tor-
trygginn. Þess vegna hafði hann náð
undir sig miklum auðæfum og rúið
fjölda manna inn að skyrtunni. Og
þess vegna naut hann svo mikillar
virðingar í borginni Flórenz. í höll-
inni, þar sem hann bjó, smaug bless-
aða ljósið, er Drottinn skóp, inn um
kytruþröngar gluggagættir. Það lýsir
hyggindum hans. Því að búsetur hins
auðuga skal vera sem kastali. Þeim,
sem eiga mikið jarðneskra fjármuna,
er hyggilegast að verja það með valdi,
sem er með vélum fengið.
Höll Nikulásar Nerlis var búin
traustum grindum og góðum keðjum.
Að innan voru múrar hennar skreyttir
málverkum hinna ágætustu kunnáttu-
manna. Þau sýndu Dyggðirnar í
kvennalíki, kirkjufeðurna, spámenn-
ina og konunga ísraels. Stofurnar voru
búnar myndofnum tjöldum, þar sem
sögurnar af Alexander og Tristran
blöstu við augum, eins og þær birtast
okkur í hinum fornu ljóðsögum.
Engum, sem þekkti til góðgerða-
stofnana borgarinnar gat dulizt auð-
sæld Nikulásar Nerlis. Utan hallar-
múranna hafði hann reist spítala.
Gaflhillur þeirrar byggingar höfðu
verið skreyttar með meitli og málara-
pensli og birtu í myndum sínum
nokkur heiðvirðustu atvik heiðviðrar
ævi þessa víxlara. í viðurkenningar-
skyni fyrir fjárhæðir þær, sem liann
hafði látið af hendi rakna til hinnar
nýju kirkju Heilagrar Maríu, hafði
mynd hans verið hengd upp í kór
þessa musteris. Myndin sýndi liann
með spenntar greipar, krjúpandi á
kné að fótum hinnar sannheilögustu
meyjar. Hann var auðþekkjanlegur á
rauðu ullarhúfunni, fóðraðri síðkáp-
unni, andlitinu, sokknu í gulleitri
fitu, og augunum, smáum og snörum.
Eiginkona hans, Mona Bismantova,
ærleg í bragði og döpur á svip, kraup
á aðra hlið hinnar heilögu meyjar í
auðmjúkri bæn. Já, þessi maður var
einn af fremstu og beztu borgara lýð-
veldisins. Hann hafði ætíð kært sig
kollóttan um öreigalýð og ógæfusálir
þær, sem valdhöfum dagsins þóknaðist
að dærna til sektar eða útlegðar. Þess
vegna liafði aldrei neitt rýrt álit það,
er hann hafði með auðsæld sinni unn-
ið sér í augum valdstjórnarinnar.
VETRARKVÖLD eitt, er hann
síðar venju var á leið heim til
hallar sinnar, var hann fyrir eigin
dyrum umkringdur af hópi hungr-
aðra betlara, sem réttu fram lúkurn-
ar.
Víxlarinn hrakti þá frá sér með
liörðum orðum. En hungrið hafði gert
þá sem úlfa, ólma og djarfa. Þeir
skipuðu sér í hring umhverfis hann
'og sárbáðu hásum og raunamæddum
röddum um brauð.
Um leið og hann laut niður eftir
steinum til þess að kasta í þennan
skríl, þá kom hann auga á einn þjóna
sinna, er bar á höfði sér körfu fulla af
rúgbrauðum, sem ætluð voru starfs-
liði hesthússins, eldhússins og garð-
yrkjunnar.
Víxlarinn gaf brauðberanum merki
um að koma. í einu vetfangi greip
hann öll brauðin úr körfunni og henti
þeim í vesalingana. Svo gekk hann í
höll sína. Stundu síðar gekk hann til
hvílu og sofnaði. í svefninum var
hann lostinn heilablóðfalli og dó svo
skyndilega, að hann hélt sig enn í
rúmi sínu, er hann leit í einum ranni,
sem Dante hefði sagt „ókvæða af öllu
skini“, heilagan Mikjál fagurlýstan
þeim ljóma, sem stafaði af lians eigin
persónu.
Erkiengillinn hélt á metaskálum
sínum í hendinni og hlóð þær. Víxlar-
inn þekkti þegar í þeirri skálinni, er
höfugri reyndist, kjörgripi þá, sem
fátækar ekkjur höfðu hlotið að láta
honum að veði, er þær leituðu á náðir
hans. Einnig kannaðist hann fljótt
við hrúgur skildinga, sem hann hafði
dregið sér ósæmilega, og harla fögur
guilstykki, sem enginn átti utan liann
einn, enda liafði hann eignast þau
ýmist með okri eða svikum. Nikulási
Nerli var strax ljóst, að það var líf
hans, sem nú var fullkomnað, er
heilagur Mikjáll á þessari stundu og í
viðurvist lians sjálfs. Hann varð athug-
ulli og áhyggjufyllri.
— Yðar Herradómur, Heilagur
Mikjáll, sagði víxlarinn, ef þér í aðra
skálina setjið allan þann gróða, sem
eg hef hlotið um ævina, þá þætti nrér
vænt um, ef þér vilduð gera svo vel að
setja hinum rnegin gjafir þær og góð-
gerðastofnanir, er sanna svo ypparlega
guðsótta minn og frómlyndi. Gleymið
ekki hvolfþaki hinnar nýju kirkju
heilagrar Maríu, en í því hef eg borg-
að fullan þriðjung. Og gleymið ekki
að heldur spítalanum, sem eg reisti
rétt utan við hallarmúrana, algerlega
fyrir mínar eigin spesíur.
— Óttist ekki, Nikulás Nerli,
svaraði Erkiengillinn. Eg mun engu
gleyma.
Og með sínum dýrðlegu höndum
setti hann hvolfþak heilagrar Haríu
og spítalann með gaflhyrnunum, er
skreyttar höfðu verið með meitli og
málarapensli, í þá skálina, sem léttari
var. En skálin seig ekki um þumlung.
Víxlarinn tók að kenna nokkurs
uggs fyrir brjósti.
— Yðar Herradómur, Heilagur
Mikjáll, sagði hann, leitið nú ennþá
betur. Þér hafið hvorki sett á þessa hlið
skálanna skírnarfontinn minn fagra,
er eg skenkti kirkju heilags Jóhannes-
ar, né predikunarstólinn, sein kirkja
heilags Andrésar hlaut, en á lionum
er skírn okkar blessara lierra, Jesús
Krists, sýnd í fullri stærð. Það er
smíði, sem kostaði mig meira en lítið.
RKIENGILLINN setti skírnar-
fontinn og prediktunarstólinn of-
an á spítalann í skálinni, sem seig
ekki hársbreidd. Nikulás Nerli tók
allt í einu eftir því, að enni hans var
baðað köldum svita.
(Framhald á hls. 28)
19