Samvinnan - 01.10.1950, Blaðsíða 2

Siglingar eru nauðsyn
NÝLEGA var að því vikið í einu dagbluði
höfuðstaðarins, að fé það, sem sam-
vinnufélögin hafa lagt í vöruflutningaskip,
mundi betiu komið í túnrækt bænda og aðr-
ar framkvæmdir í sveitum, enda væri féð
frá bændum komið. Var svo að skilja á
greininni, að forráðamenn samvinnufélag-
anna hefðu einir ákveðið þessa fjárfestingu
og hefðu þar lítt gætt hagsmuna meðlima
samvinnufélaganna, og þannig muiulu raun-
ar til komnar ýmsar aðrar framkvæmdir kaup-
félaganna.
Raunar er ekkert við því að segja, þó’t
menn hafi misjafnar skoðanir á því, livernig
fjárfestingu í þjóðfélaginu sé skynsamlegast
og bezt hagað. Það er t. d. alveg vafalaust.
að margir landsmenn eru þeirrar skoðunar.
að mikið af því fé. sem varið hefur verið til
stórhýsa bygginga í höfuðstaðnum á síðari
árum, væri betur komið í ýmsum framkvæmd-
um, sem miða að aukinni framleiðslu og at-
vinnu, bæði þar og annars staðar á landinu.
Margir bændur líta svo á, að hag landbún-
aðarins væri betur borgið nú, ef meiru fé
hcfði verið varið til kaupa á dráttarvélum
og öðrum landbúnaðartækjum, en minni pen-
ingar gengið til bifreiðakaupa fyrir kaup-
staðarbúa. Hefði verið eðlilegt að geta þess-
ara og fleiri þvllíkra sjónarmiða, cr fjárfest-
ing samvinnufélaganna var gagnrýnd í blaða-
grein þessari. En ekki var það gert, heldur
skipakaupum samvinnumanna haldið á loft
scm dæmi um óviturlega fjárfestingu, jafn-
framt því sem forustumönnum samtakanna
var legið á hálsi fyrir þessar framkvæmdir og
ýmsar aðrar.
Þegar þess er þannig gætt, að gagnrýni dag-
blaðsins á fjárfestingu samvinnufélaganua er
ekki þáttur í neinu allsherjarmati þess á fjár-
festingunni í þjóðfélaginu í heild, heldur
einangrað fyrirbrigði, er auðséð, hverrar ætt-
ar hún er. Með skrifum þessurn er reynt að
vekja óánægju og skapa tortryggni, jafnframt
því sem reynt er að skjóta fleyg í inilli félags-
rnanna kaupfélaganna og trúnaðarmanna
þeirra, sem stjórna fyrirtækjum samvinnu-
manna og fyrir framkvæmdum standa.
SAGA skipakaupamálsins sýnir glögglega,
hversu fráleitt það er að gefa í skyn, að
forráðamenn samvinnusamtakanna hafi bor-
ið félagsménnina ráðum með því að hefjast
handa um skipakaup og siglingar á vegum
samtakanna. Skipakaupamálið hefur oft bor-
ið á góma á aðalfundum Sambandsins á liðn-
um árum, og fulltrúarnir hafa jafnan haft
mikinn áliuga fyrir því. Þegar fært þotti að
heíja framkvæmdirnar, var leitað til sam-
vinnumanna um land allt um fjárframlög.
Skipakaupasjóðúr S.I.S. var stofiiaður, og
samvinnumönnum um land allt boðið að
ávaxta sparifé sitt í honum og gera Sam-
bandinu jafnframt kleift að hrinda þessu
mikla hagsmunamáli samvinnufélaganna og
þjóðfélagsins í heild í framkvæmd. Ef laiuls-
menn hefðu lítinn eða engan áhuga haft fyrir
málinu, er víst, að þeir hefðu ekki lagt fram
lé til málsins og þó enn síður, ef þeir liefðu
liaft ótrú á því. En reynslan sýndi annað,
og hún sýnir einkar ljóslega, hversu lráleitt
er að halda því fram að einstakir forustu-
menn samvinnumanna liafi borið fjöldann
ráðum eða hagsmuni hans fyrir borð með
þessum framkvæmdum. Samvinnumenn í
hverju byggðalagi liigðu fram fé til skipa-
kaupanna og safnaðist á skömmum tíma
nægilegt fjármagn til þess að gera Samband-
inu kleift að stíga fyrsta sporið og festa
kaup á ágætu og hentugu víiruflutningaskipi.
Og þegar reynslan hafði sannað hversu þýð-
ingarmikið það var fyrir félögin og félags-
mennina um land allt, að samtökin höfðu
ráð á flutningaskipi, var öðru skipi bætt við.
Síðustu aðalfundir Sambandsins hafa óg
glögglega sýnt, að ánægja er ríkjandi yfir
þtssum framkvæmdura og áliugi fyrir því
að efla skipadeild Sambandsins og bæta við
skipakost hennar, enda er nú að Jiví unnið.
Skipaútgerð samvinnumanna er því til kom-
in fyrir áhuga og stuðning þúsunda lands-
mann í öllum landsfjórðungum og með lienni
hefur verið hrundið í framkvæmd stefnu-
máii, sem lengi hefur verið á dagskrá sam-
vinnusamtakanna í landinu. Reynslan hefur
og sýnt, að þessar framkvæmdir hafa mikla
þýðingu fyrir kaupféíögin um land allt. Frá
sjónarmiði jjjóðarheildarinnar hefur jjessi
fjárfesting og verið hin giftusamlegasta. Er-
lendu leiguskipunum, sem Sambandið og
fleiri aðilar höfðu jafnan í förum, helur
fækkað. Islenzk skip anna miklu af flutninga-
þörfinni, en ekki allri. Mikið skortir á að
samvinnufélögin geti annaS allri sinni flutn-
ingáþörf á eigin skipum, og vitaskuld verður
skfþástóllinn aukinn á næstu árum eftir því
sen' aðstæður þjóðarinnar leyfa.
Ef sú liefði nú orðið raunin á, að skip
samvinnumanna hefðu reynst lakari eða dýr-
ari en önnur flutningaskip þjóðarinnar,
hefði gagnrýni á þessum framkvæmdum ver-
ið eðlileg á þeim grundvelli. En hver er
reynslan? I stuttu máli sú, að flutningaskip
Sambaridsins hafa bæði reynst ágætlega, enda
er jjað á almanna vitorði að jjessi skip eru
sérlega vönduð og prýðilega fær til þess að
gegna hlutverki sinu. Rekstur Jieirra hefur
gengið vel og verið sérlega hagkvæmur. Á
jjessum grundvelli verða skipakaupin því
ekki gagnrýnd með neinum rökum.
EKKI ber að lasta áhuga fyrir aukinni tún-
rækt bænda. Hitt er hverjum manni
augljóst, að skipaútgerð Sambandsins hefur
ekki staðið í vegi fyrir þeim framkvæmdum,
þótt hvatvísir blaðamenn telji málstað sín-
um stundarávinuing að lialda því fram.
Bændur hafa ekki síður en aðrar stéttir þjóð-
íélagsins notið þess að samvinnufélögin hafa
liafið siglingar á eigin skipum. Vöruflutning-
ar Sambandsskipanna frá útlöndum beint á
ýmsar hafnir hringinn í kringum land, eru
nú hin síðari ár eina beina sambandið, sem
þessar hafnir hafa við markaðslönd okkar.
Þc-ssir flutningar liafa og miðað að því að
er.durheimta nokkuð af innflutningsverzl-
Uninni og vöruflutriingunum til meginhafn-
anna á Austur- og Norðurlandi og snúa við
á þeirri braut, sem farin hafði verið óslitið
frá stríðsbyrjun og allt til þess að Sambandið
bóf siglingar sínar, en hún var að gera liöfuð-
staðinn að einu innflutningshöfn landsins.
Landsmenn skilja yfirleitt liverja þýðingu
jjctta hefur fyrir þá og hverja möguleika auk-
in útgerð Sambandsins hefur til að létta lífs-
baráttuna og stuðla að því að atvinnulegar
framkvæmdir, túnrækt ekki síður en annað,
geti þróazt á eðlilegan hátt í öllum lands-
fjórðungum. Fyrir {jví má fullvíst telja, að
sú stefna, sem mörkuð var með skipakaupum
S.Í.S. og útgerð, njóti nú aukins trausts og
skilnings með þjóðinni og að Sambandið
niuni liljóta styrk þúsunda samvinnumanna
um land allt til jiess að efla þessa starfsemi
og auka, undir eins og kringumstæður leyfa.
Þannig mun reynslan svara þessari tilraun til
þess að skapa tortryggni í kringum merkan
og vaxandi þátt efnahagsbaráttu samvinnu-
manna. Siglingar eru nauðsyn. An hagkvæmra
siglinga verður sókninni til efnalegrar vel-
megunar og öryggis ekki haldið álram.
í STUTTU MÁLI
Aldarafmæli.
Samvinnuhreyfingin í Austurríki minntist
100 ára afmælis síns á sl. sumri. Var fyrsta
kaupfélagið stofnað í Klagenfurt sumarið
1850, sex árum eftir að Rochdale-vefararnir
stofnuðu kaupfélag sitt og grundvölluðu
kaupfélagshreyfinguna. Samvinnuhreyfingin
í Austurríki, sem lögð var undir ríkið á
valdaárum nazista, er nú aftur frjáls og er í
öruggum vexti.
SAMVINNAN
Útgefandi:
Samband íslenzkra
samvinnufélaga
Ritstjóri:
Haukur Snorrason
Afgreiðsla:
Hafnarstræti 87,
Akureyri Sími 166
Prentverk
Odds Björnsíonar
Kemur út einu
sinni í mánuði
4rgangurinn kostar
kr. 25.00
44. árg. 10. hefti
Október
1950
2