Samvinnan - 01.11.1950, Blaðsíða 27

Ræningjasaga
...............................1
Þessi bréfkafli, sem frægur er í J
frönskum bókmenntum, er ritaður I
1807 af rithöfundininn PAUL- <
LOUIS COURIER til frænku hans, ?
frú Pigalle, en Courier tók þátt í \
herferðum til ítalíu. >
DAG NOKKURN var eg á ferð um Kala-
bríu. Það hérað er fullt af vondu fólki,
sem eg hygg, að engum unni, og einkum
situr það þó um, að klekkja á Fransmönn-
um. Það yrði allt of langt mál, að rekja
ástæður þess hér. Það nægir að taka fram,
að þeir hata okkur eins og pestina, og að
þeim, sem fellur í hendur Kalabríumö'nn-
um, verður ævin ekkert sældarbrauð. —
Ferðafélagi minn var ungur maður, svo
nauðalíkur ásýndum.... Þetta er dag-
satt... . manninum, sem við sáum í
Raincy. Þú manst eftir honum? Eg segi
þetta ekki til þess að æsa áhuga þinn,
heldur einungis vegna þess að það er
sannleikur. í fjalllendi þessu eru vegirnir
illir og snarbrattir. Hestarnir fetuðu sig
áfram með mestu erfiðismunum. Félagi
minn fór fyrir. Götuslóði, sem honum virt-
ist bæði skemmri og greiðfærari, leiddi
okkui- á glapstiguna. Sökin var mín. Var
nokkurt vit í því, að treysta tvítugum
kolli? Meðan dagur var á lofti, vorum við
að leitast við að komast leiðar okkar gegn-
um þessa skóga; en því meira sem við
leituðum fyrir okkur, reyndumst við á
rammari villigötum. Komin var kolsvört
nótt, þegar við náðum heim að biksvörtu
skógarbýli. Við gengum inn; engan veginn
ugglausir. En hvað áttum við til bragðs að
taka? Inni rákumst við á fjölskyldu kola-
gerðarmanns, er safnast hafði að snæð-
ingi. Strax í fyrsta orði var okkur boðið
að setjast að borðinu. Vinur minn ungi
bað ekki svo mikið sem einnar bænar,
heldur átum við þarna og drukkum, að
minnsta kosti hann; því að eg beindi at-
hygli minni fremur að umhverfinu og svip
gestgjafanna. Yfirbragð þeirra var greini-
legt yfirbragð kolagerðarmannsins, en
húsið hefðirðu hæglega mátt halda, að
væri vopnabúr. Hvergi varð þverfótað
fyrir kúlubyssum, skammbyssum, skálm-
um, sveðjum og langhnífum. Eg hafði illan
bifur á öllu þarna, og það fór ekki fram hjá
mér, að öllum leizt illa á mig. Um félaga
minn var þessu þveröfugt farið. Hann varð
samstundis eins og einn úr fjölskyldunni.
Hann hló með þeim, og á honum kjaftaði
hver tuska. í algerri óvarkárni, sem eg þó
hefði mátt sjá fyrir, (að hugsa sér! ef ör-
lög okkar hefðu verið ráðin. . . .) sagði
hann frá því formálalaust, hvaðan við
kæmum, hvert við ætluðum og hverjir við
værum. Hugsaðu þér bara! Frakkar vor-
um við og á vegum svörnustu fjandmanna
vorra, aleinir og villtir vega, svo fjarri öllu
mannlegu fulltingi. Svo að einskis skyldi
látið ófreistað, er gæti leitt okkur í glötun,
þóttist félagi minn hafa fullar hendur fjár,
sagði fólkinu, að það skyldi fá greitt, hvað
sem það setti upp, fyrir greiðann og fylgd
daginn eftir. Loks beit hann höfuðið af
skömminni með því að fara að halda
hrókaræður um tösku sína, sárbað fólkið
að gæta hennar alveg sérstaklega, og að
hún yrði sett við höfðalag hans um kvöld-
ið; hann kysi, sagði hann, enga aðra herða-
dýnu. O, æska! æska! hversu megum vér
ekki harma dægur þín! Þarna hélt fólkið,
að við flyttum gimsteina krúnunnar með
okkur. Þetta, sem unglingurinn varðveitti
í töskunni og olli allri þessari umhyggju
og áhyggjum, voru ástarbréfin frá unn-
ustu hans.
Þegar kvöldverði var lokið, vorum við
skildir einir eftir. Gestgjafar okkar sváfu
niðri, en létu okkur eftir loftherbergið, þar
sem við höfðum matazt. Beður sá, er beið
okkar, var í lokrekkju á loftskör í risinu,
en þangað þurfti að klífa stiga, um sjö eða
átta fet frá gólfi. Þarna undir risinu mátti
hreiðra um sig, hjá sperrunum, sem hlaðn-
ar voru ársforða af alls kyns matföngum.
Það var einungis félagi minn, er kleif
þarna upp, og hann hafði víst varla fyrr
lagt kollinn á sína dýrmætu tösku en hann
var steinsofnaður. Sjálfur hafði eg ákveðið
að vaka. Eg gerði mér góðan eld í stónni
og settist hjá honum. Stundirnar liðu svo
hljóðar og kyrrlátar, að mér var mjög orð-
ið hughægra. En þá var það, er svo
skammt lifði næturinnar, að aftureldingin
hlaut að vera á næstu grösum, að eg heyrði
gestgjafa okkar og húsfreyju hans mælast
við í stofunni undir mér. Þegar eg lagði
eyrað fast að reykháfnum, sem tengdur
var stónni niðri, greindi eg glögglega þessi
orð húsbóndans: „Ja, jæja! Látum okkur
nú sjá til. Heldurðu, að við þurfum að
drepa þá báða tvo?“ En konan svaraði:
„Já.“ Meira heyrði eg ekki.
Hvernig get eg lýst þessu fyrir þér? Eg
stóð þarna grafkyrr og hélt niðri í mér
andanum. Líkami minn var allur marm-
arakaldur. Hefðir þú séð mig, hefði þér
reynzt ógerlegt að segja til um, hvort eg
væri dauður eða lifandi. Guð minn góð-
ur! Eg þarf ekki annað en að hugsa til
þess.... Við vorum aðeins tveir, og næst-
um vopnlausir, gegn þeim öllum, sem lík-
lega voru tólf eða fimmtán. Og félagi minn
var auk þess úrvinda af svefni og þreytu.
Eg þorði ekki að kalla til hans, né gera
hinn minnsta hávaða. Að eg forðaði mér
einum kom ekki til mála. Svo var glugginn
í lægsta lagi, og úti fyrir biðu tveir efldir
bolabítir, grimmir sem úlfar. ímyndaðu
þér, ef þú getur það, í hverjum nauðum eg
var staddur. Að stundarfjórðungi liðnum,
sem er sá lengsti, er eg hef lifað, heyrði
eg einhvern læðast upp stigann. Gegnum
rifurnar á hurðinni sá eg heimilisföðurinn,
með lampa í annarri hendinni, en einn
þessara löngu veiðihnífa í hinni. Hann
kom upp stigann, konan á eftir honum. Eg
stóð á bak við hurðina. Maðurinn opnaði
en áður en hann stigi inn, setti hann frá
sér lampann, er konan tók í sína vörzlu.
Maðurinn steig berum fótum inn í stof-
una. Konan, sem beið fyrir utan, hélt á
lampanum og skýldi fyrir ljósið með
hendinni. hvíslaði til hans: „Hægt, farðu
hægt!“ Maðurinn var kominn að stiganum
upp í risið. Hann fetaði sig upp þrepin með
hnífinn á millum tannanna. Þegar hann
var kominn á skörina við rúmið, þar sem
vesalings unglingurinn hvíldi endilangur,
svo að skein í beran hálsinn, þá tók mað-
urinn hnífinn í aðra hönd sína, en með
hinni.... ó, frænka mín!.... greip hann
í svínslæri, er hékk neðan í loftinu, og skar
úr því vænan bita. Svo fór hann niður
sömu leið og hann hafði komið. Hurðin
féll að stöfum, skin lampans hvarf á brott.
Eg stóð einn eftir í þungum þönkum.
Þegar dagur var runninn kom öll fjöl-
skyldan og vakti okkur með harki og há-
reysti, eins og við höfðum mælzt til. Matur
var borinn á borð. Við settumst að morg-
unverði, sem eg get fullvissað þig uin, að
var bæði mikill og góður. Meðal réttanna
voi’u tveir geldhanar. Sagði húsfrevja
okkur, að annan ættum við að borða nú
þegar, en hafa hinn í nesti. Þegar eg sá þá
skildi eg merkingu hinna skelfilegu orða:
„Heldurðu, að við þurfum að drepa þá
báða tvo?“
Frænka mín, gerðu mér einn greiða.
Segðu ekki nokkrum lifandi manni þessa
sögu. í fyrsta lagi, eins og þú sérð sjálf, er
hlutur minn í henni ekkert sérstakt til
þess að státa af. í öðru lagi myndir þú
spilla henni fyrir mér. Minnstu þess (eg
er alls ekki að slá þér gullhamra) að andlit
eins og þitt eyðileggur áhrifin af svona
sögu. Án þess að eg ætli að fara að hæla
mér, þá get eg sagt þér, að það er eg, sem
hef þannig lagað smetti, sem nauðsynlegt
er, til þess að áheyrandanum renni kalt
vatn milli skinns og hörunds við svona
sögur. Langi þig til þess að segja frá, veldu
þá eitthvað, sem hæfir andliti þínu. T. d.
ævintýri Psyche, ástmeyjar Erosar.
Á. J. þýddi.
Endurreisn
kaupfélaganna á hernámssvœði
Vesturveldanna í Þýzkalandi er nú
lokið. Fulltrúi hernámsveldanna,
sem hafði yfirumsjón með því
starfi, var einn af framkvœmdastjór-
um brezku samvinnufrœðslusam-
bandsins, og er hann nú fyrir
nokkru kominn heim frá Þýzka-
landi að starfi loknu.
27