Samvinnan - 01.11.1951, Síða 5

löggjafarsamkoma þjóðarinnar, hefur
sett, og dæmt eftir þeim. I þjóðarétti
er slíku ekki til að dreifa. Samfélag
þjóðanna hefur verið, og er, svo sund-
urlaust, að þar hefur aldrei verið til
nein stofnun, er færi með slíkt lög-
gjafarvald og gæti sett lög fyrir allar
þjóðir. Þess vegna byggist þjóðarétt-
ur á samningum milli einstakra ríkja,
og venjum eða hefð, sem skapazt
hafa. A síðustu 30 árurn hefur verið
rejmt að skapa heilsteyptara samfé-
lag þjóðanna og heilsteyptan laga-
bálk, er þær allar lúti, en það hefur
enn ekki tekizt.
Alþjóða dómstóllinn í Haag var
settur á laggirnar snemma á öldinni,
og endurreistur eftir báðar heims-
styrjaldir. Hann hefur ekki vald yfir
öðrum þjóðum en þeim, sem af fús-
um vilja gangast undir að hlýða úr-
skurði hans, en oft finna þjóðir ein-
hverja leið til að neita að hlíta úr-
skurðum, ef þeir eru þeim óhagstæðir.
Þannig véfengja Persar nú rétt dóm-
stólsins til að skipta sér af olíumál-
inu. En hinar þroskuðu þjóðir Norð-
vestur-Evrópu hafa hlýtt úrskurðum
dómsins, og það munu báðir aðilar
landhelgisdeilunnar tvímælalaust
gera.
LANDHELGIN.
Það eru því engin ein lög til um
landhelgi þjóða, og er ekki í önnur
hús að venda en að athuga samninga
þjóða á milli um það efni og þá hefð
eða venju, sem skapazt hefur á ýms-
um stöðum, og dæma eftir því hverju
sinni.
í fornöld var hafið allt frjálst og
hugtakið landhelgi lítt þekkt. Þegar
leið frarn á miðaldir fóru menn að
hugsa um yfirráð yfir sjónum, og
lýstu þá þjóðir eignarétti sínum yfir
heilum höfum. Eignuðu Danir sér
þannig allt Eystrasalt, svo að dæmi
sé nefnt. Gegn þessu reis hvað fyrst
hollenzki heimspekingurinn og lög-
fræðingurinn Hugo Grotius, (1583—
1645), sem kallaður er faðir þjóða-
réttarins, og lýsti hann frelsi hafs-
ins. Öld síðar hélt annar frægur
þjóðréttarfræðingur, van Bynker-
slioek, yfir því, að veldi yfir hafinu
næði svo langt, sem mátt vopnanna
ekki þryti. Varð það að venju að
skoða landhelgi jafnlangt frá strönd
og fallbyssa dró, sem var rúmlega
þrjár mílur á 17. og 18. öld. Þó breytt-
ist þetta og tóku ýmsar þjóðir upp
fjögurra mílna landhelgi og aðrar enn
meiri, en nokkuð fóru venjur um
þetta eftir aðstæðum. Er nú svo kom-
ið, að þriggja mílna landhelgi mun
vera algengust, en þær þjóðir, sem
vald hafa til að framfylgja slíku og
hagsmuni af því, hafa lýst yfir miklu
stærri landhelgi, svo sem Rússar 12
mílum. Virðist því kenning van Byn-
kershoeks ekki vera fjarri lagi enn
þann dag í dag, er sum stórveldi hafa
eins víða landhelgi og þeim sýnist,
en ýms smáríki fá ekki þá landhelgi,
sem þeim er lífsnauðsynleg, fyrir and-
stöðu stórveldanna.
ÍSLENZKA LANDHELGIN.
Mikill fjöldi tilskipana um land-
helgi við Island var gefinn út á sautj-
ándu, átjándu og fram á miðja nítj-
ándu öld. Ber þeim neer öllum sam-
an um það, að landhelgi sé jjórar sjó-
mílur, en firðir og flóar séu bannað-
ir erlendum fiskiskipum. Á árunum
1859—72 var deila um þetta mál milli
Breta og Dana, en 1872 var gefin út
tilskipun, þar sem ekki var tiltekin
fjögurra mílna landhelgi, heldur sagt,
að landhelgi skuli vera eins og ákvæði
eru í hinum almenna þjóðarétti eða
kann að verða sett fyrir ísland með
sérstökum samningum.
Slíkir „sérstakir samningar“ voru
gerðir 1901, og samkvæmt þeim á-
kveðið, að landhelgi við ísland skuli
vera þrjár mílur og fylgja strand-
lengjunni inn í firði og flóa. Þennan
furðulega samning gerðu Danir við
Breta að Islendingum algerlega forn-
spurðum og án samþykkis alþingis.
Var samningurinn meira að segja ekki
birtur um tveggja ára skeið. Það er
þessi samningur, sem rann út 3. októ-
ber í haust, en ríkisstjórnin ákvað að
uppsögnin tæki ekki gildi fyrr en
kunnar eru niðurstöður málsins í
Haag. Jafnframt hafði verið gefin út
22. apríl 1950 reglugerð um verndun
fiskimiða fyrir Norðurlandi, og er hún
í gildi gagnvart Bretum eins og öðr-
urn þjóðum, þegar er samningurinn
fellur úr gildi. Samkvæmt reglugerð
þessari er fiskveiðalandhelgi innan
línu, sem dregin er fjórar mílur utan
við yztu annes. Er reglugerð þessi að
því leyti svipuð og tilskipun Norð-
manna frá 1935, og getur því úr-
skurður dómstólsins í Haag haft
áhrif á þ;.ð, hvort hún fær staðizt.
MIKILSVERT MÁL.
Það er hverjum Islendingi ljóst,
hversu mikla þýðingu landhelgin hef-
ur fyrir afkomu þjóðarinnar. Fiski-
miðin umhverfis landið virðast vera
að ganga til þurrðar og endast þau
varla lengi enn, ef ekki er spyrnt fæti
við hinni gengdarlausu veiði og hinni
miklu ásókn erlendra togara.
Hitt ætti og að verða ljóst af því,
sem hér hefur verið sagt, að það er
miklum erfiðleikum bundið að fá
mál þetta fram, því að fleiri telja sig
eiga íhlutunarrétt um það en Is-
(Framh. á bls. 15.)
Úr dómsatnum i Haag. Maðurinn með hárkolluna er þáverandi dómsmálaráðherra Breta og að-
al málflytjandi þeirra. Hann er að tala við Bourquin þrófessor, sem Norðmenn réðu til ráða
við málflutning sinn.
5