Samvinnan - 01.11.1951, Blaðsíða 11

Endurminningar, sami bragarháttur
og skyldur blær). Einhver ítök á
Hannes Hafstein í ferðakvæðum
Páls. Og ljóðræn fegurð Þorsteins Er-
lingssonar hreif hann svo þegar með
fyrstu kvæðunum í Sunnanfara, að
ádeilurnar kveiktu jafnframt í hon-
um, og hann orti Auðvaldið (1894)
um arðræningja Vesturheims; en í
því er lítið af raddblæ Páls; að vísu
áttu þeir ávallt óskipta samúð hans,
sem kúgaðir voru og misrétti beittir,
og gat hann þá brýnt raustina
(Kveðja til gömlu aldarinnar); en þó
var hann ekki uppreisnarsinnaður, og
fjarri stóð hann kommúnistum, enda
orðinn roskinn, þegar þeirra fór að
gæta að ráði. I elli sinni orti hann:
Þá meinsemd, er ranglæti mannanna
ól,
fær mildin ein rekið úr garði.
Ádeilukveðskapur hans er því
hvorki fyrirferðarmikill né heift-
þrunginn. Hins vegar gat hann verið
hittinn og meinlegur, t. a. m. hefur
þegnskylduvísa Páls haft meiri áhrif
á afdrif þess máls á Alþingi en nokk-
ur ræða, og líklega mun hún lifa
lengst þess, er hann hefur gert:
Ó, hve margur yrði sæll
og elska mundi landið heitt,
mætti hann vera í nránuð þræll
og moka skít fyrir ekki neitt.
Mikil átök eru Páli ekki heldur
töm fremur en beiskar ádeilur. Þó er
stundum eins og ekki vanti nem.r
herzlumuninn til að gera eitthvað
stórfenglegt; það er ólga og innri bar-
átta í Andvökuljóðum og skáldlegar
sýnir í Vetri og Vori:
En enginn á hagari hönd en Vetur;
og hver mundi srníða fljótar og betur
hinn stálskj^ggða flöt yfir straum-
þunga öldu
og sterkustu brýr yfir fljótin köldu?-
Hvar sáuð þér tjaldað svo dýrum
dúkum
sem dúnléttum vetrarsnævi mjúkum?
Hvar sáuð þér gnæfa við himin höll
hærri og fegri en mín jökulfjöll?
Náttúran varð Páli einmitt oft
yrkisefni. Hún vekur þó sjaldan jafn
„glysmiklar“ sýnir og í Vetri og Vori,
heldur verður hún umfram allt gleði-
gjafi og yndisauki. Yfir ferðakvæðum
Páls er hressandi ferskleiki og heil-
brigt fjör, enda hafa þau orðið al-
kunn. Þar koma fram umbúðalaust
áhrif umhverfis, farkosts og félaga á
ferðalanginn. Þar túlkar maðurinn
náttúruna. En náttúran túlkar einn-
ig manninn. Páli er gjarnt að gæða
náttúruna máli og bregða upp með
því myndlíkingum af mannlífinu.
Þetta var margnotað skáldskapar-
form og verður hér oft með venjublæ.
En þegar bezt lætur, tekst Páli að
gera af því sum hugþekkustu kvæði
sín, svo sem Fossinn og eikina og
Berðu mig til blómanna. Það kvæði
gengur hverju barni til hjartans. Og
Páll kunni einmitt flestum öðrum
betur að yrkja við barna hæfi (t.a.m.:
En hvað það var skrýtið). Hið ó-
brotna og óspillta var koseyrir hans.
Hann leggst því sjaldan djúpt né
ætlar sér meira en hann megnar. En
í kvæðum hans er yfirleitt skynsam-
leg hugsun (Sannleikurinn), heilbrigt
lífsviðhorf (umbun vinnugleðinnar:
Vakna barn) og hollur manngildis-
boðskapur:
Meira fjör, ef mannast viljum,
meira táp í hverri þraut,
meiri vilja margt að reyna,
meiri festu á sannleiks braut,
meiri trú á mátt hins góða,
meiri von og andans bál,
meiri kærleik, mannúð hreinni,
meira ljós í hverja sál.
11