Samvinnan - 01.02.1955, Blaðsíða 19
Grein Eysteins Jónssonar
Mannlegu félagi mætti með vissum
hætti líkja við ríki jurtanna. Þar kenn-
ir margra grasa og ólíkra. Líklega er
arfanum ekki laukagróður sérlega
kær. An efa líta sum grös öfundaraug-
um til eikanna. Þá kemur til, að það
er aldrei logn um þann, sem hratt fer.
Það verður ætíð gustur um hann af
sjálfs hans ferð, þótt ekki
komi annað til, jafnvel þótt lognmolla
sé í kringum hann. Þetta skýrir nokk-
uð. Þetta fær á hinn bóginn ekki skýrt
til fulls þau stórviðri, sem geysað
hafa.
Þessar árásir eiga sér miklu dýpri
rætur. Ur herbúðum sérhyggju- og
gróðahyggjumanna mun alltaf blása á
þann, sem sækir fram í fararbroddi
samvinnumanna. Því öruggar og
djarflegar, sem merkið er borið fyrir
liði samvinnunnar, því kröftugar
mun á móti blása úr herbúðum and-
stæðinganna.
Gróðasveitir sérhyggj uma nna í
þessu landi hafa fyrir löngu uppgötv-
að, að samvinnan er sú þjóðfélags-
stefna, sem þeim er hcettulegust, ef
svo mœtti að orði komast. Blátt áfram
vegna þess, að samvinnuhreyfingin
gerir þá starfsemi að þjónustu, sem
þessi öfl vilja reka með gróðasjónar-
mið fyrir augum. Andstæðingarnir
hafa fyrir löngu skilið, að gróðalind,
sem■ gerð er að félagseign í alm ennings-
þágu, svala einskis gróðaþorsta fram-
ar.
Þetta er hin einfalda og Ijósa á-
stæða fyrir því, hvernig sótt hefur ver-
ið fyrr og síðar að forystumönnum
samvinnuhreyfingarinnar, og því at-
hafnasamari, sem þeir eru, því óvægi-
legri er aðsóknin.
/ þessari baráttu getur enginn ver-
ið hlutlaus. Þetta eru átök, sem snerta
alla, en ekki sízt þá, sem vinna í þjón-
ustu samvinnuhugsjónarinnar.
í þessari baráttu, sem annars er
hörð og óvægin, skeður þó jafnvel
ýmislegt broslegt. Eg nefni eitt til
gamans.
Stundum hefur andstæðingum
samvinnumanna fundizt svo mikið
við liggja, út af hinni öru þróun sam-
vinnuhreyfingarinnar á undanförnum
árum, að þeir hafa stofnað til stór-
felldra samtaka til að hamla þar á
móti. Mér koma í hug samtök til að
koma í veg fyrir of mikil áhrif sam-
vinnumanna í áburðarverksmiðjunni,
(Framh. af bls. 13)
og mér koma í hug samtökin, sem
sagt er að eigi að verða til þess að
koma í veg fyrir, að samvinnuhreyf-
ingin geti náð aukinni fótfestu í
Reykjavík. Þar þykir svo mikið við
liggja, að nöfn þátttakenda fylla
meira en hálfa síðu í Lögbirtingablað-
inu, að því er mér hefur verið sagt.
Þessum samtökum hafa verið nöfn
gefin. Og hvað heita þau svo? Þau
heita Borgarvirki og Veggur. Takið
Takið eftir nöfnunum, virki og vegg-
ur. Nöfnin bera það með sér, hvernig
fundið er til. Það er ekki framsókn
eða stórhugur, sem ræður slíkum
nafngiftum. Það er efst í huga að
verjast — ekki sækja fram.
Það er umsetið Iið, sem velur bæki-
stöðvum sínum þvílík heiti, sem býst
um í virkjum og bak við veggi. Ef til
vill er ekki hægt að finna neitt, sem
á óbrotnari, en þó um leið Ijósari hátt,
bregður upp mynd af hinni stórfelldu
sókn samvinnuhreyfingarinnar síð-
ustu árin, en einmitt þessar nafngiftir
andstæðinganna. Þær hafa komið eins
og af sjálfu sér, spegla hugann. Sýna
þeirra mat á því, sem hefur verið að
gerast.
Ég hef minnzt á baráttu og ég hef
minnzt á erfiðleika. En það er líka til
önnur hlið á þessum málum. Ég veit,
að sú hlið er einnig vel kunn Vil-
hjálmi Þór.
Það er ekki venjuleg atvinna að
vinna í þjónustu samvinnuhreyfing-
arinnar. Samvinnumenn fela starfs-
mönnum sínum framkvæmd stefnu
sinnar. Starfsmönnum samvinnu-
hreyfingarinnar er ætlað að vinna að
því, að hugsjón samvinnumanna verði
að veruleika, og að yfirburðir sam-
vinnunnar sjáist í verki. Samvinnu-
menn fela þeim fjöregg sitt. Allt velt-
ur á því, að hvert starf sé unnið í vit-
und þess, að verið er að byggja upp
nýtt og betra þjóðfélag. Starfsmenn
samvinnufélaganna eru ekki einungis
að vinna fyrir sér, þótt þeir geri það,
heldur vinna þeir jafnframt að fram-
kvæmd mikillar hugsjónar, vinna að
því að gera lífið betra og fegurra fyr-
ir allan þann fjölda, sem notfærir sér
úrræði samvinnunnar, og þar með
þjóðina alla, því að árangur sam-
vinnustarfsins kemur einnig öðrum til
góða en samvinnumönnum sjálfum.
fyrir því höfum við margþætta
reynslu.
Ég veit, að þetta hefur verið og er
Vilhjálmi Þór manna ljósast og að
meðvitundin um þetta hefur gefið
honum þrek og þor til þess að þreyta
fangbrögð við alla þá óhemju erfið-
leika, mér Iiggur við að segja allar þær
forynjur, sem hafa orðið á vegi hans.
Ég veit, að fáir hafa notið ríkulegar
þeirrar gleði, sem það veitir að vinna
stórvirki í almenningsþágu en einmitt
Vilhjálmur Þór. Hann er einnig sann-
arlega vel að því kominn að njóta
slíkrar hamingju.
Á fyrstu árum samvinnufélaganna
brostu andstæðingar þeirra oft í
kampinn og sögðu: „Úr þessum sam-
tökum verður aldrei neitt, — hvað
ætli bændur kunni að verzla.“ Það
hvarflaði ekki að þessum mönnum, að
mikilhæfir kaupsýslumenn mundu
gefa kost á sér til forystu í þjónustu
samvinnuhreyfingarinnar. Svo ríkt
var það í huga þessara manna, að
enginn gæti orðið afreksmaður á sviði
viðskipta nema með það fyrir augum
að auðga sjálfan sig.
Starfsemi Vilhjálms Þórs í þágu
samvinnuhreyfingarinnar er glöggt
dæmi um það, hve þessir menn, sem
annars voru vafalaust á marga lund
ágætir, voru blindaðir. Vilhjálmur Þór
valdi sér það góða hlutskipti að beita
óvenjulegum kröftum sínum í þágu
félagssamtakanna. Það varð samvinn-
unni á íslandi ómetanlegur fengur, að
slíkur afreksmaður skyldi tileinka sér
lífsskoðun samvinnunnar og helga
henni krafta sína. Hann hefði sann-
arlega ekki látið fyrirtæki sín bera
nöfnin Virki og Veggur, ef hann hefði
valið sér einkakaupsýslu að ævistarfi.
Vilhjálmur Þór er að skipta um
starf. Við það verðum við að sætta
okkur. Það er lífsins gangur að koma
og fara. Við minnumst þá þess, að
Sambandið hefur á að skipa ýmsum
þrautreyndum hæfileikamönnum, sem
19