Samvinnan - 01.07.1957, Page 14

er mestur trúnaður og traust var við
bundið. — Allir fundu, að hinum
vandasömustu málum var vel borgið
í höndum hans. Allir vissu, að hann
tók ekkert starf að sér án þess að
sinna því með áhuga og alúð. Það
leyndi sér ekki, að lionum þótti vænt
um allt, sem liann starfaði fyrir.
„Hvers virði er lífið sé því ekki fórn-
að,“ hefur verið spurt. Vafalaust voru
töfrar persónuleika Guðmundar í því
fólgnir öðru fremur, að hann hikaði
aldrei við að fórna lífi og kröftum.
Fyrir þá sök varð hann liinn sjálf-
kjörni foringi. Hreppstjóri Andakíls-
hrepps var hann í 40 ár. Mun ekki of-
mælt, að enginn einn maður hafi
unnið meir að framfaramálum
hreppsins. — En sjóndeildarhringur
Guðmundar var alltaf stór. Hann gat
sjálfsagt haldið fast á málum síns
hrepps og ekki látið á hann ganga, en
hann sá alltaf lengra og hafði stærri
heildir í huga. Því uxu mál í höndum
hans, hreppsmál urðu héraðsmál. Sem
dæmi má nefna raforkumál byggðar-
lagsins. Hann var með fyrstu hvata-
mönnum að virkjun Andakílsár og
lét þegar um 1920 hefja undirbúning
og gera áætlanir. Var síðan í stjórn
Andakílsárvirkjunar, þegar málið var
komið í höfn. — Því var það, að þegar
hann féll frá var hann orðinn formað-
ur tveggja stærstu félagasamtaka Borg-
ar fj ar ðarhéraðs: B únaðarsambands
Borgarfjarðar og Kaupfélags Borgfirð-
inga, en hann hafði um ái'atugi átt
sæti í stjórnum samtakanna og átt
hlut í að móta þau og skipuleggja.
Þegar hins er svo gætt, að hér er um
að ræða félagasamtök, sem komið
hafa meir við sögu framkvæmda og
framfara í byggðarlaginu en nokkur
önnur, verður augljósari sá trúnaður,
sem þeim er sýndur, sem þar er til for-
mennsku kjörinn. — Tveimur öðrum
heildarsamtökum Borgfirðinga fórn-
aði hann einnig kröftum: Skógræktar-
félaginu og Mjólkursamlaginu. —
„Gerðir manna auglýsa bezt hugsan-
ir þeirra,“ er sagt, og störf Guðmund-
ar í félagsmálum bera vitni björtum
hug og hreinum. Hafi nokkur maður
unnað þessu héraði, þá var það Guð-
mundur á Hvítárbakka — og hafi
nokkur maður unnið þessu héraði, þá
var það Guðmundur á Hvítárbakka.
— Hann lét einhvern tíma þau orð
falla í ræðu á fundi í skógræktarfé-
lagi, að öll skyldum við vinna að því
að klæða landið skógi — og, bætti
hann við, „hjálpa Guði til að gera
landið enn fegurra en það er.“ „Að
hjálpa Guði til að gera landið enn
fegurra en það er,“ það var kjarninn
í baráttu lians fyrir málefnum byggð-
arlagsins.
*
En Guðmundur á Hvítárbakka
vann einnig að félagsmálum á víðara
vettvangi en innan liéraðs síns. Hann
var fulltrúi Borgfirðinga á Búnaðar-
þingi, á fundum Mjólkursamsölunn-
ar og á aðalfundum Sambands ís-
lenzkra samvinnufélaga, auk þess sem
hann var einn af stofnendum Stéttar-
sambands bænda. — í öllu félagsmála-
starfi sínu vakti hann athygli á sér
fyrir óvenju heilsteypta skapgerð og
festu samfara drenglyndi og sam-
vinnulipurð. — Guðmundur var
sjaldan í vafa um, hverja afstöðu
hann skyldi taka í málum. Það var
því líkast sem hann ætti sér leiðar-
stein, segja þeir, sem þekktu hann
bezt. Hann var fljótur að gera sér
grein fyrir aðalatriðum mála og hik-
aði aldrei við að halda því fram, sem
hann taldi rétt, hvernig sem öðrum
féll sú afstaða.
„Sannleikurinn mun gjöra yður
frjálsa.“ Hann kaus aldrei að vera
bundinn af öðru en því, sem hann
vissi sannast og réttast.
Af miklu og margþættu félagsstarfi
Guðmundar leiddi að sjálfsögðu, að
liann hafði samskipti við fleiri menn
en flestir samferðamenn hans, heima
í héraði að minnsta kosti. Ekki mun
öllum renna í grun, hvílíkur vandi er
falinn í slíkum samskiptum og hversu
fáir sleppa úr eldraun mikilla félags-
anna ósárir og færri með lof að laun-
um. — Um Guðmund voru hinsvegar
dómar manna á einn veg: „Hversu
miklu væri heimurinn ekki betri, ef
allir væru líkir honum,“ sagði einn
samferðamannanna. „Ég hef aldrei
getað trúað því, að mennirnir væru
vondir vegna þess, að ég hef kynnzt
Guðmundi á Hvítárbakka."
*
Margir kynntust Guðmundi aðeins
í félagsstarfi. Sá hópur Borgfirðinga
og annara er þó ósmár, er kynntist
heimilinu á Hvítárbakka og ltúsbónd-
anutn í því umhverfi, sem hann unni
mest. — Allir þeir vissu, að Guð-
mundur var óvenjulega hamingju-
samur maður í einkalífi sínu. Þeir
vissu líka, að hamingja heimilisins
var vaki hins mikla starfs. Ástríkara
hjónaband en hans og frú Ragnheið-
ar Magnúsdóttur var ekki til. Ástrík-
is nutu allir, senr dvöldu þar lengur
eða skemur. — Það er vafalaust rétt,
sem frú Ragnheiður segir, að Guð-
mundur hafi búið yfir sérstökum
hæfileika til að gera hamingjusama
þá, sem með honum voru. Unr hitt
eru allir á einu máli, að óvenjulega
glæsilega lrafi verið skipað sæti kon-
unnar og móðurinnar á Hvítárbakka.
„Mennirnir verða það sem þeir
elska.“ Sú setning er höfð eftir er-
lendu skáldi. Mennirnir bera ást
sinni og hamingju vitni í störfum og
afrekum. „Því meira sem við unnum,
því betri erum við, og því auðveld-
ara mun okkur reynast að afla vina,
sem er æðst allra skyldna,“ segir fornt
spakmæli. — Ég hygg, að þau orð hafi
sannazt á heimilinu að Hvítárbakka.
Hí
Við reiknum ævi manna í árum,
réttara væri að sjálfsögðu að miða við
verk og dáðir. Eftir okkar reikningi
var Guðmundur á Hvítárbakka ekki
langlífur maður. Um hitt efast eng-
inn, að verka hans og dáða mun lengi
minnzt. Og verkin minna á mann-
inn, óvenjulega vel gerðan og fjöl-
hæfan.
Heimspekingurinn Kant segir
mannshugann búa yfir þrem skyn-
heimum. — Hinn fyrsti er vit og skiln-
ingur, annar tilfinningar og vilji, —
þriðji fegurðarskyn og trú.
Guðmundur á Hvítárbakka hafði
fastmótaðar lífsskoðanir. Honum
þótti einsýnt, að tilveran hlyti að hafa
ákveðinn tilgang. Hann gat ekki
hugsað sér handahóf, heldur mark-
mið, sem að skyldi stefnt. Takmark
mannlífs hlaut að vera að bæta sig
og fullkomna, koma betri úr hverri
raun, en beztur við leiðarlok. „Hið
eina tákn yfirburða var að hans dómi
gæzkan."
En Guðmundur á Hvítárbakka var
ekki síður tilfinningamaður og -vilja
en ályktana og skilnings. Þær lífsskoð-
anir taldi hann lítils virði, sem ekki
(Framh. d bls. 25)
14 SAMVINNAN