Samvinnan - 01.07.1957, Page 22

upphengjast í gálga, þar til hann hefur
látið sitt líf ...“
„Stanz!“ hrópaði Haraldur með
þrumuraust og gekk til embættisbróð-
ur síns og þreif af honum dómabókina.
Stofan var þéttskipuð fólki. Menn litu
undrandi hver á annan. Aðeins einn í
stofunni virtist ekki taka eftir því sem
fram fór. Það var ákærði. Hann hafði
verið settur á bekk milli tveggja varð-
manna. Hann var magur og veikluleg-
ur og rauðar rákir, eins og eftir svipu-
högg, lágu þvert yfir andlitið á honum.
Torfi gamli leit snöggvast á son sinn.
Svo leit hann á Arinbjörn sýslumann.
Augu Torfa gamla gneistuðu. I minna
en einni andrá var hann kominn and-
spænis Arinbirni með hnefann á lofti.
En Haraldur sýslumaður gekk á milli.
„Ég skil þig“, sagði hann. „En liögg
þitt getur hæglega orðið of þungt, og
þessi mál verður fjallað um af æðsta
rétti einvaldans“.
Torfi gamli lét sér segjast. Ilann gat
þó ekki verið aðgcrðalaus, hann stjak-
aði svo óþyrmilega við varðmönnunum,
sem gættu Brodda, að þeir ultu út af
bekknum. Síðan settist hann hjá syni
sínum.
„Hvað á það að þýða, að trufla lög-
legt réttarhald?“ sagði Arinbjörn sýslu-
maður og reyndi að herða sig upp.
„Það, að hér er verið að fremja glæp.
Málið er upplýst og allt, sem þú hefur
gert í því er lögleysa frá upphafi til
enda. Ég mun kæra þig fyrir stiftamt-
manni strax og tök eru á“.
Arinbjörn sýslumaður glúpnaði í
sæti sínu. Hann skildi strax, að allt var
tapað.
„Fæ ég þá ekki peningana mína aft-
ur?“ gall við skjálfandi gamalmanns-
rödd úti í horni. Það var Þórður gamli
í Blesukoti. Hann liafði komið í þeirri
von að Broddi mundi játa á síðustu
stundu.
„Hérna eru þeir, eða að minnsta
kosti það, sem eftir er af þeim,“ sagði
Haraldur sýslumaður og þeytti pen-
ingapokanum til Þórðar gamla, svo að
hann glumdi við gólfið.
„Á — á ég þá ekkert að bo-borga?“
spurði Þórður milli vonar og ótta. „Ég
var búinn að lofa Arinbirni sýslu-
manni ...“
„Haltu kjafti!“ þrumaði Arinbjörn.
Þórður gamli nærri því hvarf á milli
sessunauta sinna.
„Mútur — líka?“ tautaði Haraldur
milli samanbitinna tannanna.
Halldór prófastssonur stóð í sömu
sporunum og hlustaði á það, sem fram
fór. Hann var alvarlegur og andlit hans
var eins og litlaust. En varirnar voru
samanbitnar og ankannaleg einbeittni
yfir svipnum.
„Ég framdi ránið í Blesukoti“, sagði
hann eftir nokkra stund.
Svo skýrði hann nákvæmlega frá öll-
um atvikum. Hann og félagi hans úr
Hólaskóla liöfðu stolið peningum Þórð-
ar gamla. Þeir ætluðu að fara til út-
landa, en félagi hans fór einn, því að
Halldór varð eftir af skipinu. Þeir
brutu upp peningakassann við ána, því
að ekki var tími til þess fyrr. Hafði
þeim láðst að fela kassann í flýtinum,
mundu ekki eftir því, fyrr en þeir voru
komnir of langt til þess að þorandi væri
að snúa við. Halldór neitaði því, að
þeir hefðu skilið kassann eftir hjá net-
inu í blóra við Brodda eða nokkurn
annan. Næsta vandamálið var að fela
peningana. Kom þeim þá hellirinn í
hug. Halldór ætlaði svo að koma þeim
á betri stað, en ekki hafði orðið úr því.
Sagði hann, að engir aðrir hefðu verið í
vitorði með þeim. Kvað liann sér vera
mikinn létti að því að játa þetta, úr því
sem komið var. Endaði hann mál sitt
með að biðja alla fyrirgefningar, sem
hann hafði misgert við, og þó einkum
Brodda. Hann hafði verið að hugsa um
að gefa sig fram, en alltaf hikað. Annað
hafði hann svo ekki að segja.
„Setjið hundinn strax í gálgann",
hrópaði Þórður gamli.
„Málið verður dæmt að réttum lög-
um, og því vil ég heita þér, Halldór, að
það skal verða dæmt á lögþinginu. Játn-
ing þín var svo greið, að það gæti orðið
þér til slíkra málsbóta, að þú slyppir við
líflát“, sagði Haraldur sýslumaður í
hryggum rómi.
„Ég mótmæli slíkri linkind“, hrópaði
Þórður gamli, og nokkrir tóku undir
með honum, því að þegar um var að
ræða að vernda eignarréttinn, var eins
og þeir trylltust.
„Ég mundi ráða þér til þess að gefa
sjóð þennan til fátækra og förumanna“,
sagði Haraldur með ógnandi rödd. „Þú
hefur sjálfur sagt, að þú hefðir lofað
Arinbirni peningum fyrir að kveða upp
dóm, og hvernig sem annars stendur á
því, hef ég leyfi til að kalla það mútu.
Og mútugjöf sem mútuþægni er mál,
sem verður litið alvarlegum augum.“
„Hérna eru peningarnir“, sagði Þórð-
ur gamli grátklökkur og slöngvaði pen-
ingapokanum yfir gólfið. „Fæ ég þá að
vera í friði?“
„Taktu peningana þína heim með
þér, Þórður minn,“ sagði Haraldur.
„Láttu þér ekki detta í hug, að ég ætli
að fara að kúga af þér fé! En mundu
eftir að vísa ekki fátæklingunum frá
garði þínum framar“.
Þórður skreið út á gólfið eftir pen-
ingapokanum og lofaði að vera góður
við fátæklingana héðan í frá. Já, þeir
skyldu bæði fá mat og peninga.
Nokkur fagnaðaróp heyrðust, því að
fátækir menn voru viðstaddir og aðr-
ir, sem voru viðbúnir að missa allt sitt,
vegna skulda við Hörmangarafélagið.
Nú komu þær mæðgur, maddama
Þórunn og Halla, inn í stofuna. Halla
fór strax að stumra yfir Brodda.
Maddama Þórunn leit yfir mannsöfn-
uðinn í stofunni og hvessti að lokum
augun á Arinbjörn sýslumann, sem sat
eins og dæmdur maður við borðsend-
ann.
„Allir, sem hér eru viðstaddir, geta
borið vitni um þá meðferð, sem þessi
ungi maður hefur orðið að þola af völd-
um þessa valdsmanns. Hann mun verða
að svara fyrir það á sínum tíma. Ég tel
mig aðilja að þeim málum, því að vita
skuluð þið, að Broddi er tilvonandi
tengdasonur minn“.
Menn litu spyrjandi hver á annan.
Maddama Þórunn brosti þegar hún sá
svipinn á fólkinu.
„Þá höfum við ekkert meira að gera
hérna“, sagði Haraldur sýslumaður.
„Halldór verður í gæzlu hjá mér til lög-
þingsins og mun þar hljóta þann dóm,
sem réttlátt þykir. En þér, Arinbjörn
sýslumaður, stefni ég undir dóm lög-
manna og stiftamtmanns fyrir gróf af-
brot í starfi og áform um dómsmorð“.
Arinbjörn sýslumaður þagði við þessu.
Hann hafði gefizt algerlega upp.
Fólkið þokaðist út úr stofunni. Broddi
var leiddur milli tveggja manna. Hann
var svo máttfarinn, að hann gat ekki
staðið á fótunum.
Hestar fólksins stóðu í varpanum.
Allt í einu dró Halldór sig úr hópn-
um. Og þegar minnst varði stökk hann
á bak Grána sýslumannsins og þeysti
úr hlaði.
„Ég bið að heilsa móður minni“,
hrópaði hann.
Hann stefni beint niður að Jökulsá.
Þorbjörn ætlaði strax að veita honum
eftirför. Hann þeysti úr hlaði.
En Fells-Gráni var allra hesta bezt-
ur. Hann var kominn niður á árbakk-
ann gagnvart hávöðunum, þegar Þor-
björn var miðja vega.
Þarna voru lágir klettar að Jökulsá.
Hún rann í einum streng milli klettanna
með ógurlegum iðuföllum.
Halldór stökk af baki og sleppti hest-
inum. Hann beið, þangað til Þorbjörn
var kominn svo nálægt, að hann gat
22 SAMVINNAN