Samvinnan - 01.05.1958, Blaðsíða 11

lista, og Salis á Chat Noir gaf út tíma-
rit, sem hann nefndi Svarta köttinn eft-
ir kránni, egghvast og hæðið, enda gengu
þar fram á ritvöllinn ýmsir fastagestir
liússins, Maupassant, Alphonse Daudet,
Mendés og Victor Hugo. Og listamenn-
irnir settu málverk sín á veggina, sem
voru víst um það bil einu staðirnir í
heimi, þar sem þær hefðu fengið að
hanga, — van Gogh, Degas og Susanne
Valadon. Og dans stúlknanna, sem þær
nefndu Cancan. var eins og hraður æða-
sláttur þessa skapheita hverfis.
Hér voru margir skrýtnir fuglar á ferð
þegar tók að skvggja. en skrýtnastur
allra var stuttfættur næturhrafn með
stórt höfuð og melónu, eins og Frakkar
kalla kúluhattinn, nærsýnn með þykkar,
votar varir og ekkert frýnilegur við
fyrstu sýn. En þótt hann væri svona
stuttur, bar hann þó Iangt og fornvirðu-
legt nafn: Henri de Toulouse-Lautrec
Monfa, og það varð ekki á honum séð,
að forfeður hans hefðu verið einir mestu
herfarar miðalda og fyrstir til að vinna
borgina úr höndum heiðingja árið 1099
og hefðu síðan sett mörgum konungi
Frakkaveldis stólinn fvrir dyrnar.
Nú var ekki orðið mikið eftir af veldi
Toulouse-Lautrec ættarinnar, utan auð-
ur og skrýtileg heit. Faðir hans stundaði
fálkaveiðar og undarlegt mataræði, og
undi sér aldrei betur í veizlum sínum en
þegar hann gat hrellt gesti sína með því
að láta bera fyrir þá vel feita apa, steikta
í heilu lagi. Og frændi hans einn gamall
reið um Boulogne-skóginn á sunnudags-
morgnum á folaldshryssu með stólkoll
og krús bundið við söðulinn. Og þegar
heldra fólkið, sem skartaði þarna á gæð-
ingum sínum, minnst varði, fór hann af
baki, settist undir hryssuna á stólkoll-
inn og mjólkaði sér morgunsopann í ró
og spekt.
En blóð ættarinnar var alltaf að verða
fölblárra, systkinabörn giftust lið eftir
lið, og Henri átti um þrjátíu gamla
frændur, sem voru jafnskyldir honum
bæði í móður- og föðurætt.
Það var því engin von á sterkum gróðri
úr svo þornaðri mold, enda kom það
fram á Henri Toulouse-Lautrec. Þegar
hann var á unglingsaldri, hrasaði hann
og braut báða fótleggi, sem uxu ekki upp
frá því. Þessvegna staulaðist hann nú
áfram við stuttan staf, sem svignaði
undan þunga líkamans, og varð að hvíla
sig við annaðhvert fótmál. Þetta var sá
kross, sem hin forna aðalsætt hafði lagt
honum á herðar. En skapið, það gekk
við engar hækjur. Enginn var flugyrtari,
hvassari eða sneggri til kjarnyrtra svara
en þessi höfuðstóri dvergur. og engum
var hlýtt eins skilyrðislaust, þegar hann
skipaði fyrir. Og sjaldan hefur blýantur
legið betur í hendi nokkurs manns.
Hann teiknaði hvar sem hann fór, og
í myndum hans eigum við Montmartre
þessa tíma: heimsmennina, skækjurnar
og skáldin, — þær dansmeyjar og söng-
konur, sem brugðu leiftri sínu yfir næt-
urnar og gerðu gömlu kornmyllurnar
frægar. En aðrar eins myndir skarprar
athygli, háðs og kýmni hafa varla verið
sögunni eftirskildar í aðra tíð. Einn vin-
ur hans sagði, að hann gerði röntgen-
myndir af sál þess fólks, sem hann teikn-
aði, og það er alls ekki fjarri sanni. Með
nokkrum skjótum dráttum gat hann af-
klætt fólk öllum hinum ytri hjúpi tízku
og tilgerðar, svo það stendur fyrir okk-
ur nakið, að öðru leyti en því, að hann
hefur stráð yfir það dálitlu kryddi, sem
stundum gat orðið svo beiskt undir
tungu, að fórnardýr hans, eins og þau
voru kölluð, litu hann ekki réttu auga
síðan.
Þó er þetta ekki nema ein hliðin á list
Lautrecs. Stundum er í myndum hans
djúp og innileg hlýja, eins og þcim, sem
hann málaði af móður sinni og rauð-
hærða Hollendingnum van Gogh, — eða
í myndum stúlknanna í vændisbúsunum
í Rue Amboise, þar sem hann undi
stundum og vann vikum saman. I mynd-
um þessara stúlkna, þar sem þær sitja
hálfnaktar í biðsalnum eða kúra sig
saman í rúmin, þegar þær eiga frí, er
hvorki til siðgæðispredikun eða hneyksl-
un. Orlög þeirra vekja meðaumkvun
hans, og þó er hann bundinn þeim sterk-
um böndum, því í önnur hús á hann
ekki að venda um konuástir. eða betur
sagt þá eftirlíkingu, sem við gjaldi er
keypt.
Þegar þær eiga afmæli, gefur hann
þeim gjafir, hann er trúnaðarmaður
þeirra, þegar á bjátar, og þegar þær halda
veizlur á tyllidögum, velur hann vínin
og stjórnar borðhaldinu af fágun og
snilld.
Hann hefur megnustu óbeit á atvinnu-
fyrirsætum, sem kunna utan að hvernig
þær eiga að vera, — hér getur hann séð
manneskjuna eins og hún er, í allri sinni
ömurlegu nekt og sálarkvíða, en hann
grípur einnig mjóann geisla hamingjunn-
ar, þá sjaldan hann læðist inn.
Það fór ekki hjá því, að Lautrec erfði
ýmislegt af skringilegum kenjum föður
síns og afa. Til dæmis safnaði hann
mönnum, eins og aðrir safna fágætum frí-
merkjum, og það eru til margar lýsingar
á því, er hann hélt úr einum skemmti-
staðnum í annan í fararbroddi fyrir
þessu safni sínu. Mátti þar sjá gamlan
La Goulue dansar í „Myllunni". Ein af
hinum frægu skopteikningum Lautrecs.
Oscar Wilde. Blekteikning frá árinu 1895.
Skopteikning eftir Lautrec af vinkonu
hans, dansmærinni Yvette Guilbert.
SAMVINNAN 11