Samvinnan - 01.05.1958, Blaðsíða 19

sönglestrarlist. Allar þjóðir reyna nú
að varðveita þjóðlög sín og telja þau
sér til gildis. Rímnastemmurnar okk-
ar eru vafalaust af ævafornum stofni
og kveðskaparlagið efalítið miklu
eldra en sjálfar rímurnar. Stundum
finnum við í fomum bókum setning-
ar svo merkilegar, að þær segja okk-
ur heila þjóðarsögu. Snorri segir í
Eddu frá hætti þeim, er skjálfhenda
heitir, og síðan segir hann: „Þenna
hátt fann fyrst Veili. Þá lá hann í út-
skeri nokkm, kominn af skipsbroti,
og höfðu þeir illt til klæða og veður
kalt.“ Ég man ekki til að ég hafi séð
eða heyrt sögu íslenzkra skálda betur
sagða í fáum orðum. Grettis saga seg-
ir frá því, að eftir víg Önguls var Þor-
steinn drómundur settur í dyblissu úti
í Miklagarði og til dauða ráðinn. Þar
var einn maður fyrir í myrkrastofunni,
aðframkominn af harðrétti. Þorsteinn
tók að kveða þeim félögum til
skemmtunar: „Kvað Þorsteinn svo
hátt, að gall í múrnum, og hinum, er
áður var hálfdauður, þótti mikið
gaman að vera.“ Rómur Þorsteins
bjargaði lífi þeirra beggja.
Þannig má segja sögu fátækrar
skáldþjóðar í örfáum orðum.
Hér hafa jafnan átzt við tvær
stefnur: innlend þjóðmenning og er-
lend áhrif. Meðan hér helzt í gildi
heimaræktuð fróðleiksþrá og list-
hneigð, er okkur engin hætta búin,
þótt hingað berist margvíslegir
straumar frá menningu umheims. Um
skeið var hætt við einangrun og fá-
breyttni hér á landi; en samt lærði
þjóðin alla tíð margt af öðrum þjóð-
um. — Latneskir sálmar umbreyttust
í dróttkveðnar eða hrynhendar helgi-
drápur. Nærri lá að danskir og þýzk-
ir sálmar eyddu stuðlum úr íslenzkri
Ijóðagerð eftir siðaskipti; en svo illa
fór þó ekki. Snorri Sturluson virðist
hafa skrifað Eddu til að hamla á móti
losaralegum dansakveðskap og öðru
því, sem hann taldi háskalegt fyrir
menntir Islendinga. Á sama hátt hef-
ur hann skrifað Eglu og Heimskringlu
til að benda mönnum á, að þeir væru
of bljúgir gagnvart erlendri ásælni.
Og dansarnir breyttust í rímur; en
rímur hafa nú verið ortar í sex hundr-
uð ár. Á fyrra hluta nítjándu aldar
heyrðust þær kenningar, að íslend-
ingar ættu að leggja niður stuðlasetn-
(Framh. bls. 25)
„HESTURINN, SKAPARANS MEISTARAMYND“
Fagur gripur er æ til yndis, segir máltækið, og
gildir það raunar jafnt um dauða hluti sem lifandi.
En þegar svo fagur gripur sem fallegur hestur er
þar að auki iðandi af lífi og fjöri, verður fegurð
hans enn eftirminnilegri. Það eru engin undur þótt
hesturinn hafi hlotið nafnbótina „þarfasti þjónn-
inn“. Þúsund ára búseta í samgöngulausu landi
var óhugsandi án hans. Lestaferðir í kaupstað,
yfir fjallvegi og óbrúuð vatnsföll, smalamennskur
á víðáttumiklum afréttarlöndum, flutningar hey-
fengsins í garð og ferðalög voru nátengd þessum
góða grip. En þrátt fyrir allt hefur hesturinn ekki
alltaf átt góða daga. Merkilegt að jafn kaldrana-
legt orð sem „útigangur" skuli einnig tengt þarf-
asta þjóninum. Með tilkomu vélaaldarinnar hefur
hlutverk hestsins breytzt. Margir eiga nú hesta,
aðeins til þess að geta „brugðið sér á bak“ á
góðri stund. Utreiðar eru þjóðlegt og skemmtilegt
sport, svo að ekki sé talað um sjálfa tamninguna.
Góður tamningamaður hefur alltaf verið í tölu
listamanna á Islandi.
Sá skjótti á myndinni er frá Stóra-Vatnsskarði
í Skagafirði og eigandinn er þaðan líka og heitir
Benedikt Benediktsson. Hann hefur alið Skjóna upp
og tamið hann. Auk þess að vera afburða fallegur
gripur, er Skjóni sagður mikill gæðingur.
Skáldin hafa látið margt snoturlegt frá sér fara
um hestinn c-g hestavísan er heil bókmenntagrein.
Hringhendur og sléttubönd urðu laus á munni,
þegar gæðingurinn „tölti og skipti um ganginn“ og
lífið allt varð fagurt. Einar Benediktsson fór nærri
kjarna málsins í sfðasta erindi kvæðisins „Fák-
ar“:
— Ef inni er þröngt tak hnakk þinn og hest,
og hleyptu á burt undir loftsins þök.
Hýstu aldrei þinn harm. Það er bezt.
Að heiman út, ef þú berst í vök.
Það finnst ekki mein, sem ei breytist og bætist,
ei böl, sem ei þaggast, ei lund, sem ei kætist
við fjörgammsins stoltu og sterku tök.
Lát hann stökkva, svo draumar þíns hjarta rætist.
SAMVINNAN 19