Samvinnan - 01.09.1958, Blaðsíða 9

„Það er írskt blóð í Dalamönnum“
Rætt við Þórólf í Fagradal, formann Kf. Saurbæinga í 14 ár
Þegar farið er um Saurbæinn með það
fyrir augum, að sjá allt það, sem mark-
verðast er, þá er það varla réttlætanlegt
að heimsækja ekki Þórólf í Fagradal.
Ég hafði alltaf heyrt talað um hann sem
fyrirmyndar bónda, traustan samvinnu-
mann og félagsmálaleiðtoga þar um slóð-
ir. Ég sannfærðist um allt þetta og margs
fleira varð ég vís eftir skemmtilega við-
ræðustund hjá honum.
Fagridalur er í Saurbæjarhreppi. Þar
eru þrír bæir og þaðan er um það bil 6
km leið til annarra bæja í Saurbænum.
Leiðin liggur suður með ströndinni frá
Tjaldanesi og þar er hátt fjall, snar-
bratt í sjó fram. Vegurinn liggur utan í
fjallshlíðinni og víða er hann ógreiðfær.
Það er einmitt landslag sem lengi liefur
verið talið eftirlæti drauga, enda var
mér sagt, að þar í hlíðinni væri sæmilega
reimt.
Sjálfur Fagridalurinn er grösugur og
fagur milli hárra fjalla. Dalurinn er op-
inn til vesturs, út á Breiðafjörðinn og þar
blasa við eyjar og Barðaströndin allt
vestur að Skor.
Það var um hádegisbilið og Þórólfur
bóndi var heima við. Hann kom út á
axlaböndunum og tók vegmóðum blaða-
manni opnum örmum, ákaflega snar í
hreyfingum, lágvaxinn fremur og mikil
glettni í svipnum. Hann hafði verið að
„taka af“ fénu, en orðið að hætta sökum
vætu. Þar vestra er ekki talað um að
„rýja“ eins og sunnanlands og víðar. Ég
geng út á tún með Þórólfi eftir að hafa
heilsað frú Elínbetu Jónsdóttur, konu
hans, og þegið rausnarlegar veitingar. Ég
spyr hann um búskap hans þar í Fagra-
dal.
— Ég kom hingað árið 1924, norðan
af Ströndum. Nei, ég er ekki innfæddur
hérna. Oðru nær. Strandamaður í húð
og hár. Fæddur á Hafnarhólmi í Kald-
rananeshreppi 1892. O-já, maður er að
verða gamall, hálfsjötugur og rúmlega
það. En hvað um það, ég fluttist ungur
að Sunddal í Steingrímsfirði. Þau bjuggu
þar um tíma foreldrar mínir og á ýms-
um öðrum jörðum þar í firðinum. — Nú,
svo fór ég á búnaðarskólann á Hólum
og útskrifaðist þaðan 1917, þá hálfþrí-
tugur. Upp úr því byrjaði maður bú-
skap þarna vestra, fyrst í Sunddal. Þetta
var harðindakot. ég hafði þarna 70—80
ær og 2 kýr og undi því ekki. Þá var
það að ég keypti Fagradalinn og dreif
mig í að flytja þangað. Og að flytja
norðan af Ströndum í þá daga og hing-
að suður yfir fjöll og firði, nei, það var
ekkert spaug, lasm. Fyrst var búslóðin
dregin á sleða yfir Bjarnarfjarðarháls
og þar að sjó. Síðan sjóleiðis í Kolla-
fjörð og þaðan á klökkum hingað. Það
tók langan tíma og var býsna erfitt.
Aðkoman í Fagradal var nú svona og
svona. Ibúðarhúsið var fokið af grunni,
— já, það gerir oft harðviðri liér á sunn-
an. — Húsið reif ég fjöl fyrir fjöl og er
mér það minnisstætt, að ég náði aðeins
tveim rúðum heilum. Svo byggði ég íbúð-
arhúsið, sem nú stendur hér og á meðan
bjuggum við í fjósinu. Það voru tvö
fjárhús, fjós og hlaða, þegar ég kom, en
veturinn eftir fauk bæði þakið af fjósinu
og sömuleiðis af fjóshlöðunni. Ég refti
yfir til bráðabirgða og byggði nýtt um
vorið.
— Fokið síðanP, nei, kunningi, það hef-
ur ekkert fokið af því, sem ég hef byggt,
ekki enn. Og jörðin, ja, það er óhætt að
segja, að hún er ágæt. Það mætti vel
hafa á henni 300 fjár og allt að 20 kýr.
Ræktunarskilyrði eru góð hér í dalnum
eins og þú sérð og sumarbeit fyrir féð tel
ég ágæta hér á fjöllunum. Og hlunnindi
smávegis, ef þú vilt að ég fari að tíunda
þau. Það er þá helzt dálítið varp í eyj-
unum hérna úti fyrir, — Fagurey og
Hrúteyjar heita þær. Þar hef ég líka
vetrargöngu fyrir 30 kindur og þeim þarf
ekkert að sinna. Svo er haustselurinn,
við höfum mest náð 38 selum á einu
hausti, en oftast er veiðin kring um 30
stykki.
— Hagnaður af því, o-nei, ekki beint,
maður notar helzt átuna handa fénu.
Kjötið er hakkað í það. Nú eru allir
hættir að hafa það til manneldis, það
þótti svo sem nógu gott í eina tíð. Já,
það hefur margt breytzt og þetta hefur
verið barningur hjá manni. Þegar ég
fluttist hingað var túnið svo þýft, að ég
komst ekki með kerru um það og hvorki
meira né minna en 17 tóftarbrot voru á
víð og dreif um það. —
A hlaðinu er nýlegur jeppi og traktor.
Þar er hár stafli af vikursteinum og við
ldöðuna er búið að grafa fyrir húsi með
jarðýtu.
— Við ætlum að fara að stækka hlöð-
una. — byggja við þá gömlu. Kannske
Þórólfur Guðjónsson, bóndi í Fagradal.
verkfærageymslu líka, hérna við hliðina.
Það er Sigurður sonur minn, sem er kraft-
urinn í þessu. Hann er við búskapinn
með mér, ungur og hraustur og svo er
dóttir okkar hérna, heimasætan á bæn-
um. Við eignuðumst 4 börn, tvær dætur
okkar eru giftar fyrir sunnan.
— En félagsmálin hér um slóðir. Þú
munt hafa komið þar allmikið við sögu?
— Maður hefur pælt í þessu langa-
lengi. Þegar ég var vestur í Kaldrana-
neshreppi kom ég á fót eftirlits- og fóð-
urbirgðafélagi ásamt Sigvalda á Sand-
nesi. Og hér í Saurbæjarhreppi hef ég
verið samfleytt 31 ár í hreppsnefnd og
formaður búuaðarfélagsins í 26 ár. Svo
á ég sæti í stjórn búnaðarsambands
Dalamanna og er fulltrúi á stéttarsam-
bandsþingum bænda. Það er nú svo,
fjöldi trúnaðarstarfa fyrir sveit sína og
hérað, eins og segir í dánarminningum
og afmælisræðum. En það er eitt, sem ég
vildi gjarna taka fram og mér þykir dá-
lítið gaman að því. Það er í sambandi við
lögin um ræktunarsamböndin. Þau voru
sett að mig minnir árið 194.5, en árið
áður hafði ég gengizt fyrir stofnun
Ræktunarsambands Vestur-Dalasýslu.
Ég fékk Ásgeir í Ásgarði í lið með mér
og þetta er raunverulega elzta ræktunar-
sambandið á landinu.
— Svo er nokkuð sem heitir Kaupfé-
lag Saurbæinga. Það er nú víst aðallega
vegna þess, að ég er komin hingað.
(Frh. á bls. 27).
SAMVINNAN 9