Samvinnan - 01.12.1958, Blaðsíða 20

henni. Þegar belgurinn er kreistur opn-
ar loftið fyrir ljósopið.
— Það sagði einu sinni kona, sem sá
svona vél: — Nú, það er ekki mikill vandi
að taka mynd. Það er ekki annað en
kreista punginn.
Vinnustofan er þarna alveg við lilið-
ina. Hún er stór og ílöng og meðfram
veggjunúm eru vinnuborð og hillur. Þar
er ákaflega heimilislegt um að litast og
margt að sjá. A borðunum eru álnar-
þykkir staflar af stækkuðum ljósmynd-
um og verkfærum. I hillurnar er raðað
kössum, sem ég geri ráð fyrir að séu á-
teknar plötur og undir borðunum eru
bunkar af pappírskössum.
Kaldal er að „redúsera“ plötur og ég
fer að blaða í myndum á borðinu.
— Þú færð mikið af fallegu kvenfólki
til þín. Hér eru bæði fegurðardrottning-
ar úr Vatnsmýrinni og aðrar ókjörnar.
— Já, blessaður, þær koma allar til
mín. Hér er ein, sem á að fara utan á
bók um ísland. Afburðafrítt andlit,
finnst þér ekki? Sakleysið uppmálað. —
Já, ég held mig mest við andlitsmynd-
irnar og hef alltaf haft mest gaman af
þeim. Og svei mér ef mér finnst ekki, að
mér hafi aldrei þótt eins gaman að eiga
við þær og nú.
— En hvað kom til, að þú sem ungur
drengur fékkst áhuga á ljósmynda-
gerð?
— Já, það er saga á bak við þá sögu.
Ég er að norðan, fæddur í Stóradal í
Austur-Húnavatnssýslu árið 1896. For-
eldrar mínir voru þau Ingibjörg Gísla-
dóttir og Jón Jónsson, bóndi þar. Þeg-
ar ég var innan við tíu ára aldur dóu
allir mínir aðstandendur þar á bænum,
skemmst frá að segja. — Mikil rauna-
saga það og óþarft að rekja hana hér.
Við systkinin fórum þá að Löngumýri í
Blöndudal til Pálma Jónssonar, föður-
bróður okkar, bónda þar og föður Jóns
alþingismanns. Ég ólst upp hjá honum
og konu hans, Ingibjörgu Eggertsdóttur,
mikilli ágætiskonu.
Þá er ég nú eiginlega fyrst kominn að
því, sem þú spurðir mig um, en því var
þannig varið, að þegar ég var 15 ára
kom þangað í sveitina piltur, sem hét
Jón Pálmi. Hann var úr Ásunum og ég
þekkti hann. Hann hafði lært Ijósmynd-
un hjá Hallgrími Einarssyni á Akureyri.
Jón var að taka myndir á vegum Hall-
gríms þarna í sýslunni. þegar ég sá þetta
fyrst. Ég varð óskaplega hrifinn og
fannst þetta algjörlega yfirnáttúrlegt.
Upp úr því fór það að brjótast í mér að
læra ljósmyndun. Ég var að melta það
með mér í 2—3 ár og þá var það ákveð-
ið mál, að ég færi suður og lærði hjá
Carli Ólafssyni ljósmyndara.
Það var árið 1916 og samgöngurnar
voru eitthvað lakari en nú. Við gengum
alla leið suður um haustið, fjórir saman.
Leifur bróðir minn var með mér. Hann
var þá að fara til gullsmíðanáms, og auk
hans voru tveir aðrir piltar, sem líka
voru að fara til náms.
Ég man nú, að allur fjöldinn fyrir norð-
an leit á þetta sem hálfgert flan og von-
lítið fyrirtæki. Það var litið þannig á
flest, sem ekki tilhcyrði búskap og sjó-
sókn. — En sem sagt, við komumst suð-
ur og það var i fyrsta sinn sem ég kom
til Reykjavíkur.
Hjá Carli var ég í liðlega tvö og hálft
ár og þar tók ég fyrst mynd á ævinni og
ég man ekki betur en það tækist sæmi-
lega. Þá var unnið á sunnudögum og
mér er eitt atvik minnisstætt. í því sam-
bandi. Það var rétt eftir að ég byrjaði.
Ég var kominn á stofuna snemma á
sunnudegi og þá kom hópur af skóla-
fólki úr Flensborg í Hafnarfirði. Ég var
þá með öllu óvanur myndatökum, en
Carl var ekki kominn og ég lét það hafa
það að revna. En allt fór vel og mynd-
irnar voru í bezta lagi. — Já, Carl var
mjög flinkur myndasmiður og ég lærði
mikið hjá honum.
Um vorið 1918 sigldi ég til Hafnar til
frekara náms. — Nei, góði minn, það var
ekkert víst framundan og ég þekkti þar
ekki nokkurn mann. Og danskan. ja, ég
hafði verið í gagnfræðaskóla á Akureyri,
meðan ég átti heima fyrir norðan og þar
lærði ég eitthvað í málinu.
Ég byrjaði á því að leigja mér her-
bergi og siðan gekk ég á milli Ijósmynda-
stofanna og spurði eftir vinnu. En það
var allsstaðar sama svarið: Það var ekk-
ert að gera. Einn af þeim þekktari hét
Neuhaus og var á Strikinu. Ég kom til
hans og hann spurði mig hvaðan ég væri
og sagði ég sem var um það. „Þá getið
þér ekki neitt,“ svaraði hann með þjósti,
en ég fór út og var hinn reiðasti.
Þegar ég hafði gengið á milli þeirra í
viku og var orðinn fremur svartsýnn, þá
fékk ég vinnu hjá Emil Clausen, sem var
með stofu á Strikinu. Ég kynnti mig þá
sem útlærðan í faginu og leit þannig
á sjálfur, þó að mér finnist nú, að all-
mikið hafi vantað þar á.
Emil Clausen var afbragðs karl og svo
fljótur að vinna, að það var alveg ein-
stakt. En það verkefni, sem ég leysti þar
af hendi var þess eðlis. að ég lærði ekk-
ert af því. Þessvegna hætti ég hjá karl-
inum og komst að hjá Elfeldt, sem var
mjög þekktur Ijósmyndari i Höfn.
Þar kom maður í nýjan heim og þar
sá ég margt, sem ég hafði ekki einu sinni
hevrt getið um að væri til. — Ég var svo
lijá Elfeldt í þrjú ár og á þeim tíma var
það, að ég ákvað ásamt Svía, sem vann
þar. að segja upp og ferðast út um lönd.
Við ætluðum að vinna fyrir okkur með
myndatökum. Á síðustu stundu gugn-
aði Svíinn, en þá réði ég mig hjá konu
sem átti ljósmyndastofu. Ég átti að veita
stofunni forstöðu og gat fengið þar all-
gott kaup.
Stuttu seinna kallaði Elfeldt mig til
sín og harmaði mjög, að ég væri að fara.
Vissi hann um ráðningu mína hjá kon-
unni og sagðist hafa talað við hana og
hún hefði gefið eftir, að ég yrði kyrr. —
Seinna komst ég að því, að þetta var
góð vinkona Elfeldts, en hann var mik-
ill kvennamaður. — Seinna fór ég svo
frá honum og vann hjá mjög þekktu
amatörfirma og líka var ég í læri í Ijós-
myndaskólanum og hjá prófessor Winter
i Teknologisk Institut. Þú sérð, að mað-
ur var ekki við eina fjölina felldur.
— Langaði þig ekki heim á þessum
árum?
— Ojú, alltaf langaði mig heim og einu
sinni sigldi ég til Islands á þessum tíma.
Þó var það nú svo, að ég hugsaði mér
helzt að setjast þarna að. Mér fannst það
tryggara en setja á stofn Ijósmyndastofu
heima og annað var það, að ég hafði
ekki nokkurt fé handa á milli til þess.
Svo var það kvöld eitt, að ég var á
gangi með Leifi bróður mínum og þegar
við komum á hornið hjá Politiken varð
mér það á að rekast harkalega á mann.
Auðvitað baðst ég afsökunar á dönsku,
en þá gerðist það, að þeir lustu upp
fagnaðarópum, Leifur bróðir minn og
þessi maður. Hér var þá kominn Árni B.
Björnsson, gullsmiður, bróðir Haraldar
Arnasonar kaupmanns. Þeir voru kunn-
ingjar, Leifur og hann og við fórum út
með honum um kvöldið. Honum fannst
óhæfa að ég væri að vinna þar í Höfn og
kvaðst hann mundi reyna að útvega mér
húspláss fyrir mvndastofu, þegar heim
kæmi.
Ég tók þessu ekki sem verst, en
nokkru seinna, þegar hann var kominn
heim, fékk ég skeyti frá honum, þar sem
hann sagðist vera búinn að festa kaup
á stofu fyrir mig.
Ja, — ég fékk nú bara hálfgert „sjokk“
í bili, en auðvitað dreif ég mig í þetta.
Ég keypti slatta af efni, en eina mynda-
vél átti ég og notaði hana í myndatök-
ur fyrir blöðin.
Og hér er ég, og hef verið síðan — nú
er komið á fjórða áratuginn síðan ég
kom heim, það var árið 1925. Þá fékk
ég vélina mína, blessaða, sem ég hef not-
(Framh. á bls. 57)
20 SAMVINNAN