Samvinnan - 01.12.1958, Blaðsíða 28

Klæðnaðurinn verður fyrir áhrifum af
listinni: Viðhafnarföt í Barokstíl.
Þriðja stig þróunarinnar: Barok. Mynd-
flöturinn er ofhlaðinn og vfirspenntur.
ir listina. Það raunverulega tillag lista-
mannsins til verksins hefur aldrei verið
minna. Eftir er aðeins tæknin og mjög
fallegt og nákvæmt handverk. Sjalfur
kjarni málsins er algjörlega horfinn sjón-
um, en aukaatriðin skipta mestu máli.
Menn Ieggja sig í líma við að komast að
því, hvort það hafi verið fura eða eik
í krossi Krists og skeggbroddarnir verða
þýðingarmikið atriði í andlitsmynd.
Þegar síðasta natúralistiska tímabilið
stóð sem hæst, héklu menn sig hafa
höndlað hina sönnu fullkomnun í list-
inni, þegar þeim hugkvæmdist að gera
gibsmót af mannslíkama til þess að
móta hann sem nákvæmast. Þegar svo
er komið fyrir listinni, bendir margt til
þess, að langt og merkilegt menningar-
skeið muni senn komið að hruni. Menn
eygja dagsbrún nýs tímabils mikilla
breytinga.
Ljósmyndavélin kemur til
sögunnar.
Það var kaldhæðni örlaganna, að
ljósmyndavélin skyldi vera fundin upp
á listskeiði hinnar nákvæmu náttúru-
stælingar. Þó er það ef til vill ekki
vonum framar, þegar þess er gætt, að
tilkoma hennar er að einhverju leyti
sprottin af ríkjandi löngun til ná-
kvæmrar eftirlíkingar. Með tilkomu
hennar álitu margir listamenn, að nú
væri myndlistin óþörf. Myndavélin
hefði endanlega leyst hana af hólmi
og gæti gert þetta miklu nákvæmar en
mannshöndin. Sem sagt, það var ekki
gerður greinarmunur á skrásetningu
sýnilegra fyrirbrigða og listrænni
sköpun.
Það er hinsvegar augljóst mál, að upp-
finning ljósmyndatækninnar hefur haft
mikil áhrif á myndlistina. Margir sáu
strax, að það var hvorki gerlegt né æski-
legt að keppa við myndavélina. Þetta
átti ekki sízt við um andlitsmyndagerð,
sem var snar þáttur í myndlistinni. Það
er til dæmis talið að Þórarinn B. Þor-
láksson hafi mikið til hætt að mála and-
litsmyndir eftir að ljósmvndarar komu
til sögunnar hér.
Litlu síðar fara nýir straumar að gera
vart við sig og menn taka að eygja dags-
brún hins nýja tíma. Sá tími, sjálf nú-
tíðin, hefur haft í för með sér meiri
breytingu fyrir mannkynið en nokkurt
annað árabil í sögu þess. Það hefur ver-
Fjórða stigið: Natúralismi. Aðeins
fallega unnið handverk er eftir.
SAMVINNAN
ið tímabil alhliða tæknilegra framfara,
en um leið styrjalda og umróts.
Listamennirnir hafa ekki fremur verið
við eina fjölina felldir á þessum síðustu
og verstu tímum. Verk þeirra hafa spegl-
að aldarfarið. Breytingar og nýjungar á
þeim vettvangi hafa verið meiri en
nokkru sinni hefur þekkzt.
Abstraktlist 20. aldarinnar.
..Nú er hið hefðbundna Ijóðform loks-
ins dautt,“ kvað Steinn Steinarr. Hið
sama gildir um myndlistina. Natúral-
isminn er hruninn og við erum stödd á
ný í arkaisku listskeiði. Með öðrum orð-
um. það er verið að leita að einhverju
nýju í myndlistinni, sem sé í samræmi
við líðandi stund og komið geti í stað
þess gamla. Sú þróun á væntanlega eftir
að halda áfram í langan tíma, áður en
finnst sá klassiski stíll, sem eftir sögunni
að dæma kemur á eftir.
Abstraktlist nútímans hefur ekki orð-
ið til á nokkrum dögum fyrir fáeinum
árum eins og margir halda. Upphafið má
Iíklega helzt rekja til Cézanne og ex-
pressíonismans á öldinni sem leið. Þá fór
skriðan af stað og þegar fyrir síðustu
aldamót voru nokkrir listamenn bvrjað-
ir að mála abstrakt.
Það er vanalegt að kalla stílfærðar
myndir abstrakt, en það er ekki alls-
kostar rétt. Orðið abstrakt táknar ein-
ungis eitthvað óhlutlægt (non-figura-
tiv), það er að segja, myndin er bygg-
ing lita og flata, sem fela gildið í sjálf-
um sér, en ekki sýnileg eftirmynd neins
úr náttúrunni.
Innan abstraktlistarinnar hafa komið
fram nokkrar ólíkar stefnur. Ein er mjög
stíf og „geómetrísk" og hefur stundum
verið nefnd „reglustrikukúnst“ af and-
stæðingum. Onnur er frjálsari hvað form-
in snertir og leyfir betur ljóðræn tilþrif
og skáldlegt hugarflug. Svo hafa komið
fram alls konar annarleg afbrigði, eins
og til dæmis Tatchismi. Hann byggist
á því að skvetta litum á léreftið, eða láta
þá renna úr dósum á skáhallan mynd-
flötinn. Með því móti verður útkoman
hrein tilviljun, en þar sem það er haft
fyrir satt, að listin sé ávöxtur manns-
andans, ætti hún fremur að vera háð ró-
legu mati en tilviljunum.
Hörð átök og skilningsleysi.
Mikil átök og deilur hafa orðið um
hina nýju liststefnu og það er mjög
eðlilegt. Allur almenningur stendur
föstum fótum í því liðna og á í erfið-
leikum með að skilja og viðurkenna
hana. Mörgum finnst, að hvert bam
gæti gert viðlíka kúnstir og það er