Samvinnan - 01.12.1960, Blaðsíða 37

Rökhyggjumaður og reiknings-
grapur, en líka skáld
Karl Kristjánsson, alþingismaður,
ræðir við Skúla Guðmundsson, alþingismann, sextugan
Skúli Guðmundsson stjórnarnefnd-
armaður Sambands íslenzkra sam-
vinnufélaga og alþingismaður varð
sextugur 10. okt. s.l. Hann fæddist
þennan mánaðardag á síðasta ári
nítjándu aldarinnar. Foreldrar hans
voru hjónin Guðrún Einarsdóttir og
Guðmundur Sigurðsson, sem þá
bjuggu á Svertingsstöðum í Miðfirði
í Vestur-Húnavatnssýslu.
Skúli var í Verzlunarskóla tslands
tvo vetur. Lauk prófi þaðan 1918.
Var kaupfélagsstjóri á Hvamms-
tanga 1934—1948. Hefur síðan verið
formaður þess félags.
Hefur setið á Alþingi 29 þing og
tvisvar gegnt ráðherrastörfum um
skeið.
Skúli er tvíkvæntur. Árið 1929 gekk
hann að eiga Hólmfríði Jakobínu
Hallgrímsdóttur frá Breiðumýri í
Reykjadal í Suður-Þingeyjarsýslu.
Hún andaðist 1930.
Árið 1940 giftist hann Jósefínu
Antoníu Helgadóttur Zoega, kaup-
manns í Reykjavík. Þau eiga heima
að Laugarbakka í Miðfirði.
Samvinnan bað mig að segja nokk-
ur orð fyrir sig um Skúla. Af því
að Skúli er vel máli farinn, fannst
mér skemmtilegra fyrir lesendur
Samvinnunnar að hann stæði sjálfur
fyrir máli sínu. Gekk því heim til
hans á Amtmannsstíg 1, þa,r sem
hann heldur til um þingtímann, og
spurði hann:
— Hverniff þykir þér aö vera orö-
inn sextuffur?
— Ég vil byrja á því að þakka þér
fyrir skeytið, sem þú sendir mér á af-
mælisdaginn. Þar bauðst þú mig vel-
kominn á siöundu hæðina. Enn sem
komið er líkar mér vel vistin á þeirri
hæð, svo vel, að ég gæti eins nefnt
hana siöunda himin. Ég þakka þér
lika fyrir vísuna, sem ég fékk hiá þér
þegar ég kom bingað suður. Það er
réttast að lofa lesendum Samvinn-
unnar að sjá hana. Hún er svona:
Velkominn. Skúli, í hópinn á sjöundu hæðinni.
Hérna er víðsýnt o? áeætt að kasta mæðinni.
Svo fá menn borgun fyrir að lifa hér lengi.
Og lífið setur á hörpuna viðbótarstrenei.
Ég er þakklátur öllum, sem sýndu
mér vinsemd á afmælisdaginn, með
heimsóknum, góðum gjöfum og á
annan hátt. Ég fékk mörg símskeyti,
og sum voru í bundnu máli. Ég þakka
líka símakonunum þeirra vinnu við að
koma skeytunum til skila. Ég skal
segja þér, að símakonur eru góðar
konur, það er mín reynsla. Það verð-
ur þokkalegt, eða hitt þó heldur, ef
vélanotkunin verður einhverntíma svo
mikil hjá landssímanum, að þar verð-
ur ekki þörf eða rúm fyrir símakonur.
— Hvers vegna ert þú samvinnu-
maður?
— Vegna þess að mér finnst sam-
vinnustefnan heilbrigð. Hún eykur
farsæld manna.
Snemma á ævinni komst ég í kynni
við samvinnufélagsskap. Ég var 8
ára þegar kaupfélagið í Vestur-Húna-
vatnssýslu var stofnað. Faðir minn
var fyrsti formaður og framkvæmda-
stjóri þess. Fyrstu árin var það pönt-
unarfélag, og faðir minn hafði þá
forstöðu þess sem aukastarí með
búskapnum á Svertingsstöðum. Ég
var ekki nema 10—12 ára þegar ég
fór að frýnast í reikninga félagsins
og fylgjast með því, sem gerðist í fé-
lagsmálunum. Ég vissi þá þegar nöfn
á öllum félagsmönnunum og hvar
þeir áttu heima. Félagið nær yfir alla
sýsluna að einum hreppi undanskild-
um, og frá upphafi voru flestir bænd-
ur á þessu svæði félagsmenn.
— Hvernig heldur þú aö vœri um-
horfs í landinu, ef samvinnustefnan
hefði ekki komið til sögunnar?
— Það er ekki auðvelt að gera sér
hugmynd af því. En ég held að menn
hefðu ekki getað komist sæmilega af
án samvinnunnar. Kaupfélögin voru
stofnuð af brýnni þörf til þess að
bæta hag félagsmanna. Þeim hags-
bótum, sem samvinnan færði þeim,
hefðu þeir ekki getað náð með öðrum
hætti.
Við skulum t. d. líta á það, sem
gerst hefur í okkar héruðum, Þingeyj-
ar- og Húnavatnssýslum. Hverjir
hefðu komið upp vinnslustöðvum
fyrir framleiðsluvörurnar í þessum
héruðum, svo sem slátur- og frysti-
húsum og mjóikurbúunum, ef sam-
vinnufélögin hefðu ekki verið til? Og
hverjir hefðu komið upp nauðsynleg-
um vöruhúsum og sölubúðum? Allt
kostar þetta mikið fé. Það er ekki á
færi einstakra manna að leggja fram
bá fjármuni, nema þeir fái þá að láni,
a. m. k. meginhlutann. Og væri heppi-
Skúli Guðmundsson
legra að einstakir menn eða hlutafé-
lög fárra manna ættu þessar stöðvar
og önnuðust rekstur þeirra í hagn-
aðarskyni fyrir sig? Þeirri spurningu
má hiklaust svara neitandi. Ekki er
líklegt að slík fyrirtæki hefðu náð
betri árangri við vörukaup og vöru-
sölu heldur en kaupfélögin. Og ekki
er trúlegt að þau hefðu greitt okkur
samvinnumönnum þann tekjuafgang,
sem við höfum fengið frá kaupfélög-
um okkar á liðnum árum.
Hér er á fleira að líta. Einstakir
menn eða hlutafélög geta selt eignir
sínar og flutt andvirði þeirra burtu.
En eignir kaupfélaganna verða aldrei
fluttar burtu úr byggðunum. Þær
verða þar áfram, til afnota fyrir fólk-
ið, sem þar býr, kynslóð eftir kynslóð.
Kaupfélögin eru sameign félags-
mannanna og þjónustufyrirtæki
þeirra. Vel má segja, að rekstur fé-
laganna sé þáttur í atvinnurekstri og
heimilishaldi félagsmanna. Með réttu
telur fjöldi manna sig ekki geta ver-
ið án samvinnunnar. Þess vegna munu
félögin halda áfram að lifa og eflast.
— Hversveqna hefir þú heimili þitt
norður i Húnavatnssýslu, en gerist
ekki aróðamaöur í höfuðstaðnum fyrir
kraft tölvisi þinnar?
— Hvað er þetta maður, heldurðu
að ég sé ekki nógu ríkur?
Það eru líka möguleikar til að
græða víðar en í Reykjavík, ef menn
langar til þess.
Og ég skal segja þér. að ég kýs ekki
fremur að eiga heima annarsstaðar
en í minni fæðingarsveit, þar sem ég
ólst upp. Konan mín unir sér líka vel
fyrir norðan, þó að hún sé Revkvík-
ingur.
Eins og þú veist, er Miðfiörður góð
sveit. Þar er líka fsllegt. Eiríksjökull
í suðri. StrandafjöUin í norðri.
— Hvaö geturðu saqt mér frá kaup-
féla.qinu ykkar í Vestur-Húnavatns-
sýslu sérstaklega?
SAMVINNAN 37