Samvinnan - 01.10.1967, Blaðsíða 10

MENN
SEM SETTU SVIP
Á OLDINA
Franklin D. Roosevelt sver embættiseið forseta í fyrsta sinn 20. janúa • 1933. Þriðji maður til hœgri við hann er Herbert Hoover.
Haft er fyrir satt að Dwight D. Eisen-
hower hershöfðingi hafi unnið forseta-
kosningarnar í Bandaríkjunum 1952 með
vígorðunum „I like Ike“ (Mér geðjast að
Ike). Hann var maður sem öllum geðj-
aðist að. Franklin D. Roosevelt hefði
aldrei getað beitt slíkum áróðri. Menn
ýmist dáðu Roosevelt eða hötuðu hann,
en „geðjaðist" ekki gjarna að honum.
Tímaritið Esquire birti skopteikningu ár-
ið 1938, sem sýndi lítinn dreng hripa
orðið Roosevelt á gangstétt, en hjá hon-
um stóð bróðir hans og hrópaði til móður
sinnar í eldhúsdyrunum: „Mamma, Wil-
fred var að skrifa blótsyrði!" Roosevelt
hafði svo gaman af myndinni, að hann
lét ramma hana inn og hengja upp fyrir
utan svefnherbergisdyrnar í Hvíta hús-
inu. Samt var þessi hataði forseti syrgður
einsog nákominn vinur af milljónum
Bandaríkjamanna, þegar hann féll frá
vorið 1945.
Það kom í hlut Roosevelts að vera for-
seti mesta stórveldis veraldarinnar, fyrst
á tímum mestu fjármálakreppu sögunn-
ar, síðan í mestu styrjöld sögunnar. Hann
skildi við ríki sitt á sigurstundinni vold-
ugra og auðugra en nokkurt ríki hafði
nokkurntíma verið. Það var ekki forustu
hans einni að þakka, en sennilega hefði
það ekki orðið án 12 ára einbeittrar
stjórnar hans.
Roosevelt minnti um margt á leiðtoga
Breta í fyrri heimsstyrjöld, Lloyd George.
Báðir voru þeir fulltrúar hinna frjáls-
lyndu afla í samtíðinni; báðir héldu fram
hlut „almúgamannsins" og áunnu sér
hatur valdastéttanna með því að ráðast
á valdaklíkurnar; báðir lögðu grundvöll-
inn að almannatryggingum og félags-
legu réttlæti í löndum sínum; báðir sam-
einuðu hugsjónir og hugrekki slóttugri
hentistefnu; báðir bjuggu yfir miklum
persónutöfrum og beittu þeim ótæpt til
að koma fram áformum sínum; báðir
voru þeir snillingar í að hagnýta gáfur
annarra, þó þeir væru engin sérstök
gáfnaljós sjálfir; báðir komust til valda
á innanlandsmálum, en urðu leiðtogar
þjóða sinna í sigursælum styrjöldum.
Hinsvegar var uppruni þeirra ákaflega
ólíkur. Lloyd George var af fátækum
kominn, en Roosevelt fæddist á hinu
víðlenda og glæsta ættaróðali Hyde Park
við Hudson-fljótið, um 150 kílómetra frá
New York. Roosevelt-ættin var hollenzk
að uppruna og átti sér langa og virðu-
lega sögu á þessum slóðum, enda var
New York upphaflega hollenzk nýlenda
og hét þá New Amsterdam. Móðir
Franklins var af Delano-ættinni, millj-
ónaerfingi, fegurðardís og orðlagður
persónuleiki. Hún átti ættir að rekja til
eins „pílagrímanna" frá 1620 og var
26 ára þegar hún giftist James Roosevelt,
52 ára gömlum ekkjumanni, sem hafði
10