Samvinnan - 01.02.1968, Blaðsíða 19

fást við málaralist, bæði sér til afþrey-
ingar og til að fá orku sinni útrás, og
varð brátt allgóður í stíl frönsku impress-
jónistanna. í árslok 1916 var Asquith
líka fallinn og Lloyd George orðinn for-
sætisráðherra. Þó Churchill væri aftur
tekinn inní stjórnina, gegndi hann litlu
hlutverki. Nú var það Lloyd George sem
yfirskyggði alla aðra. Churchill var ekki
enn búinn að ná sér eftir Gallipoli-ófar-
irnar, og margir töldu að hann mundi
aldrei ná sér.
Þó var hann enn leiðtogi á einu sviði.
Hann hafði skilið þýzku ögrunina við
heimsmenninguna, sem nú var sennilega
úr sögunni, en komin var önnur jafnvel
enn skelfilegri — alþjóðakommúnisminn.
Rússneski keisarinn var fallinn, hinir
umbótasinnuðu byltingarmenn voru
fallnir, en í stað þeirra réðu ofstækis-
fullir og miskunnarlausir bolsévíkar
Rússlandi, þar sem allt var í upplausn.
Áþessum árum (1919—1921) varð Churc-
hill formælandi þeirra Breta sem mæltu
með íhlutun til að vinna bug á
bolsévismanum og bjarga Evrópu frá
faraldrinum. Þessvegna varð hann um
langt árabil erkifjandinn í augum Rússa
og erkiafturhaldsmaðurinn í augum
brezkra vinstrisinna. Hvítliðum í Rúss-
landi hafði eðlilega verið hjálpað 1918,
svo þeir gætu haldið áfram að berjast
við Þjóðverja, en síðar stuðlaði Churchill
að því að vopn og vistir voru sendar
Koltsjak flotaforingja, leiðtoga Hvít-
Rússa, endaþótt brezku hersveitirnar
væru kvaddar heim. Árið 1920 þrábað
hann Lloyd George um að endurreisa
Þýzkaland og gera það að varnargarði
gegn rússneska risanum, en yfirleitt
fengu hugmyndir hans daufar undir-
tektir á þeim árum.
Hagur Churchills batnaði þegar Lloyd
George skipaði hann nýlendumálaráð-
herra og fékk honum raunhæf verkefni.
í írak og Egyptalandi höfðu orðið bylt-
ingar og brezkar hersveitir voru fjöl-
mennar í báðum löndum. Mesta afrek
hans í nýja embættinu var að leysa
vandamál íraks 1921 með því að gera
Feisal emír, sem barizt hafði með Arabíu-
Lawrence, að konungi í írak, en bróð-
ur hans, Abdullah, að konungi í Trans-
jórdan (Jórdan). Ætt Feisals var við völd
í írak til 1958, þegar sonarsonur hans
var myrtur, og ætt Abdullah er enn
við völd í Jórdan. Ári eftir lausnina
í írak var Egyptum líka veitt sjálf-
stæði, og þannig losnuðu brezkir skatt-
greiðendur við þunga herkostnaðar-
byrði. Churchill átti sömuleiðis þátt í að
leysa vandamál írlands og setja á stofn
írska fríríkið, en ávann sér hinsvegar
óvinsældir sama ár með því að setja
Kemal Ataturk úrslitakosti, eftir að hann
hafði sigrað Grikki, og koma þannig í veg
fyrir að hann tæki brezkar herstöðvar
við Dardanellasund. Kostirnir þóttu of
harðir og hættulegir, þó þeir bæru til-
ætlaðan árangur, og urðu samsteypu-
stjórninni að falli.
Þrisvar á árunum 1922 til 1924 beið
Churchill lægra hlut í þingkosningum og
var um skeið „atvinnulaus“. Þá fékk
hann tíma til að mála, skrifa, læra múr-
verk og hugsa. Hann samdi gríðarmikla
bók um fyrri heimsstyrjöld og afleiðing-
ar hennar undir heitinu The World
Crisis og græddi svo vel á henni, að
hann gat keypt Chartwell nálægt West-
ham í Kent. Þar uxu börn hans fjögur
úr grasi í reglulegri fjölskylduparadís.
Hugleiðingar Churchills leiddu til þess
að hann sagði skilið við Frjálslynda
flokkinn, og 1924 munaði mjóu að hann
ynni sigur í aukakosningum í West-
minster sem óháður framtjóðandi, vant-
aði aðeins 40 atkvæCi. Smámsaman sneri
hann aftur til fyrri samherja og var í
framboði fyrir íhaldsflokkinn í þing-
kosningunum 1924, vann þingsæti og
varð fj ármálaráðherra.
Nú höfðu menn sannarlega nóg um-
ræðuefni. Flestir þingmenn Frjálslynda
flokksins, allir þingmenn Verkamanna-
flokksins og margir íhaldsmenn van-
treystu honum eða lögðu fæð á hann.
En Churchill varð ævinlega að þjóna
tveimur málstöðum samtímis. Annar var
óbreytanlegur: Winston Churchill, mik-
ilmenni. Hinn var jafnöflugur, en breyti-
legur frá ári til árs, eða áratug til ára-
Rœðuskörungurinn Churchill
tugs. Eitt sinn var það faðir hans, þá
félagslegar umbætur, síðan baráttan við
Þýzkaland, þvínæst baráttan gegn rúss-
neskum bolsévisma, en árið 1924 var það
brezkur sósíalismi, og íhaldsflokkurinn
virtist vera harðasti andstæðingur hans.
Þannig stuðluðu bæði metnaður hans og
skynsemi að því að hann samdi frið við
gamla flokkinn. Hinsvegar voru árin í
fjármálaráðuneytinu (1924—29) rislægsta
skeiðið í stjórnmálaferli hans.
Þetta voru ár mikilla efnahagsörðug-
leika. Járnbrautir og kolanámur Bret-
lands bjuggu við úreltan rekstur og voru
að ganga sér til húðar. Ennfremur voru
miklir erfiðleikar í stáliðnaði og baðmull-
arframleiðslu. Árið 1921 hafði skollið á
verkfall kolanámuverkamanna, og þeg-
ar allsherjarverkfall vofði yfir hafði
stjórnin kallað út herlið. Árið eftir gerðu
vélstjórar verkfall, sem mistókst einsog
verkfall námumanna, og margar stéttir
urðu að sætta sig við launalækkun, hafn-
arverkamenn, j árnbrautastarf smenn,
prentarar og margir fleiri. Atvinnuleysi
jókst hröðum skrefum, tollar voru hækk-
aðir, sparnaðarráðstafanir fyrirskipaðar
í öllum greinum. Fyrsta víxlspor Churc-
hills í embætti fjármálaráðherra var að
láta undan brezkum fjármálamönnum og
hækka pundið gagnvart dollaranum uppí
4,86 sem var gengið fyrir stríð, en það
var komið niður í 4,40 árið 1924. Þannig
var verðgildi pundsins orðið falskt og
skapaði það útflutningsatvinnuvegunum
mikla erfiðleika, sem voru að nokkru
leystir með því að lækka laun. Kola-
námuverkamenn urðu harðast úti. Þeir
gerðu verkfall á ný 1925 og 4. maí 1926
varð allsherjarverkfall.
Churchill kastaði sér útí baráttuna
einsog víkingur — hér var um að ræða
heiðarlega ættjarðarást gegn sósíalista-
byltingu. Hann naut þess að fyrirskipa
ráðstafanir sem gerðu verkfallið rándýrt
og áhrifalaust. Hann gaf út og ritstýrði
opinberu stjórnarmálgagni, British
Gazette („Fyrir konunginn og ættjörð-
Churchill, Roosevelt og Stalín á Jalta-ráðstefnunni í febrúar 1945.
15