Samvinnan - 01.02.1968, Síða 34

höft á milli aöildarríkjanna, en
taka jafnframt upp sameigin-
legan toll gagnvart löndum ut-
an bandalagsins. Átti þetta að
gerast i áföngum, en þeir hafa
síðan verið styttir, og verða
síðustu 15% af tollunum í við-
skiptum milli ríkja Efnahags-
bandalagsins felldir niður 1.
júlí 1968. Gert var og ráð fyrir
efnahagssamvinnu á öðrum
sviðum og sett ítarleg ákvæði
im sameiginlega stjórn banda-
lagsins. Þegar samningurinn
kemur til fullra framkvæmda,
á að gilda sú almenna regla, að
hreyfing vinnuafls og fjár-
magns sé ekki heft af þjóð-
ernisástæðum og réttur ríkis-
borgara bandalagsins til at-
vinnurekstrar og þjónustu sé
viðurkenndur. Samningurinn
er þó ekki kominn til fullra
framkvæmda hvað þetta snert-
ir. Þá skal og marka sameig-
inlega stefnu á sviði landbún-
aðarmála og sjávarútvegsmála.
Sameiginleg stefna á sviði
landbúnaðarmála er að mestu
komin til framkvæmda. Stefnt
er að því að móta sameigin-
lsga fiskimálastefnu fyrir 1.
júlí 1968, en óvíst er, að þaö
takist.
Yfirstjórn bandalagsins er í
höndum þings, framkvæmda-
stjórnar og dómstóls. Ákvörð-
unarvald er í höndum ráðs
bandalagsins, en í því eiga
sæti fulltrúar ríkisstjórna að-
ildarríkjanna. Getur ráðið tek-
ið bindandi ákvarðanir, og sé
ágreiningur, ræður meirihluti
úrslitum í flestum málum.
Hafa þá Frakkland, Ítalía og
Þýzkaland fjögur atkvæði
hvert, Belgía og Holland tvö
hvort og Lúxemborg eitt at-
kvæði. Framkvæmdastjórn hef-
ur mikil völd og sterka aðstöðu,
en þinginu er aðallega ætlað
eftirlit með gerðum fram-
kvæmdastj órnarinnar.
Stokkhólmssamningurinn
Samkomulagið um stofnun
Efnahagsbandalagsins þótti
auðvitað miklum tíðindum
sæta í Evrópu og heiminum
öllum. Að undirlagi Breta hóf-
ust innan Efnahagssamvinnu-
stofnunarinnar i Paris víðtæk-
ar umræður um viðskiptamál
Vestur-Evrópu yfirleitt. Hug-
mynd Breta var sú, að öll
ríki Efnahagssamvinnustofn-
unarinnar skyldu gera með sér
viðskiptasáttmála þess efnis,
að felldir yrðu niður tollar og
höft á viðskiptum ríkjanna
innbyrðis, en hverju ríki skyldi
hins vegar frjálst að ákveða
tolla sína gagnvart þeim ríkj-
um, sem ekki stæðu að sam-
komulaginu. Þessar viðræður
báru ekki árangur, og lauk
þeim seint á árinu 1958. Þá
hófust viðræður milli sjö landa
í Vestur-Evrópu, Austurríkis,
Bretlands, Danmerkur, Noregs,
Portúgals, Sviss og Sviþjóðar,
um stofnun viðskiptabanda-
lags sín á milli, og lauk þeim
með stofnun Fríverzlunar-
bandalagsins svonefnda í
janúar 1960. Sáttmálinn milli
ríkjanna, sem gerður var í
Stokkhólmi, fjallar fyrst og
fremst um afnám tolla og við-
skiptatálmana milli aðildar-
ríkjanna. Ákvæði hans taka
eingöngu til viðskipta með iðn-
aðarvörur, en hvorki til við-
skipta með landbúnaðarafurð-
ir né óunnar eða lítt unnar
sjávarafurðir. Unnar sjávar-
afurðir, svo sem freðfiskur,
mjöl, lýsi og niðursuðuvörur,
teljast hins vegar til iðnaðar-
varnings, þó að nokkrar sér-
reglur gildi að vísu um inn-
flutning freðfisks til Bretlands.
Þá er gert ráð fyrir, að sérstak-
ir samningar á milli einstakra
aðildarríkja séu gerðir um við-
skipti með þær vörur, sem
samningurinn nær ekki til, þ. e.
fyrst og fremst landbúnaðar-
afurðir. Voru slíkir samningar
gerðir milli Svía og Dana þeg-
ar í upphafi bandalagsins.
Tilgangurinn með stofnun
Fríverzlunarbandalags sjöveld-
anna var tvíþættur. Annars
vegar vildu aðildarríkin styrkja
aðstöðu sína í samkeppni við
Efnahagsbandalagsríkin með
því að veita hverju öðru tolla-
lækkanir, sem sexveldin yrðu
ekki aðnjótandi. Hins vegar
vildu þau styrkja sameiginlega
samningsaðstöðu sína, ef til
þess kæmi, að reynt yrði að
koma á allsherjar samkomu-
lagi um viðskiptamál Vestur-
Evrcpu. Tollalækkanirnar inn-
an Friverzlunarbandalagsins
hafa og orðið hraðari en upp-
haflega áætlunin gerði ráð
fyrir. Hafa nú allir tollar í við-
skiptum milli Fríverzlunar-
tandalagsríkjanna verið af-
numdir.
Reynsla af starfsemi við-
skiptabandalaganna tveggja
hefur orðið mjög jákvæð fyr-
ir aðildarríkin. Viðskipti milli
ríkjanna innan hvors banda-
lags um sig hafa stóraukizt, og
er talið, að starfsemi þeirra
hafi átt verulegan þátt í þeim
efnahagsframförum og þeirri
lífskjarabót, sem átt hefur sér
stað í þessum ríkjum. Hins
vegar hefur viðskiptaaðstaða
aðildarríkja hvors bandalags
um sig í aðildarríkjum hins
bandalagsins versnað verulega.
Þetta hefur leitt til þess, að
hvert af öðru af ríkjum minna
bandalagsins, Fríverzlunar-
bandalagsins, hefur tekið að
leita eftir aðild að stærra
bandalaginu, Efnahagsbanda-
laginu. Hófu Bretar könnun á
hugsanlegri aðild að Efna-
hagsbandalaginu þegar sama
árið og Fríverzlunarbandalag-
ið var stofnað eða 1960 og
formlegar viðræður tveim ár-
um síðar. Þessar tilraunir
Breta til aðildar að Efnahags-
bandalaginu strönduðu, eins og
kunnugt er, á andstöðu Frakka
í ársbyrjun 1963. Fleiri
ríki Fríverzlunarbandalagsins
æsktu aðildar að Efnahags-
bandalaginu, en viðræður um
það féllu niður um leið og
samningar strönduðu milli
Breta og Efnahagsbandalags-
ins. Nú hafa Bretar aftur æskt
formlega inngöngu í Efnahags-
bandalagið, og hið sama hafa
gert Danmörk, Noregur og Sví-
þjóð, auk írlands. Það er
kunnara en frá þurfi að segja,
að enn er allt óvíst um, hver
muni verða niðurstaða þess-
ara málaleitana. Efnahags-
bandalagið samþykkti hins
vegar fyrir nokkrum árum, að
Grikkland og Tyrkland gerð-
ust aukaaðilar að Efnahags-
bandalaginu. Fríverzlunar-
bandalagið hefur og stækkað
við aukaaðild Finna að því
bandalagi.
ísland og efnahagssamvinnan
Þá skal ég fara nokkrum
orðum um þátt íslands í því,
sem gerzt hefur i vioskipta-
málum Vestur-Evrópu eftir
heimsstyrjöldina síðari. ís-
land gerðist aðili að Efna-
hagssamvinnustofnun Evrópu
þegar við stofnun hennar
og tók þátt í endurskipu-
lagningu hennar 1960, er
stofnuninni var breytt í Efna-
hags- og framfarastofnunina
og Bandaríkin og Kanada gerð-
ust beinir aðilar að henni. Þessi
aðild hefur reynzt okkur mik-
ilvæg og gagnleg á margan
hátt. 1948—1953 urðu íslend-
ingar aðnjótandi hinnar rausn-
arlegu efnahagsaðstoðar
Bandaríkjanna. íslendingar
höfðu margvíslegt hagræði af
greiðslukerfi því, sem stofn-
endur komu á fót. Fyrir for-
göngu Efnahagssamvinnu-
stofnunarinnar afnámu smám
saman öll aðildarríki hennar
innflutningshöft á sjávaraf-
urðum öðrum en nýjum fiski.
Að sínu leyti framkvæmdi ís-
land skuldbindingar aðildar-
ríkjanna um afnám innflutn-
ingshafta og aukið frelsi í
gjaldeyrisviðskiptum á árunum
upp úr 1960. Að tillögum ís-
lendinga hefur stofnunin gert
margvíslegar athuganir á sjáv-
arútvegsmálum Vestur-Evrópu,
og innan stofnunarinnar var á
sínum tíma komið á fót sér-
stakri sjávarútvegsnefnd, sem
starfa skal stöðugt að athug-
unum á sjávarútvegsmálum að-
ildarríkjanna og stuðla að því,
að viðskipti með sjávarafurðir
verði sem frjálsust. Þá má geta
þess, að Evrópusjóðurinn, sem
er einn af stofnunum þessara
samtaka, veitti íslandi yfir-
dráttarlán í sambandi við þá
endurskoðun efnahagsmála,
sem fram fór 1960, en einmitt
slík starfsemi er höfuðhlut-
verk þessa sjóðs. Þetta lán var
endurgreitt á árunum 1961
og 1962. Þá hefur ísland og á
fyrri árum orðið aðnjótandi
margvíslegrar tækniaðstoðar
frá Efnahagssamvinnustofnun-
inni og arftaka hennar, Efna-
hags- og framfarastofnuninni.
íslenzk stjórnarvöld tóku
þátt í þeim viðræðum sem
fram fóru innan Efnahagssam-
vinnustofnunarinnar árið 1957
og 1958 um stofnun fríverzlun-
arsvæðis allra aðildarríkja
stofnunarinnar. Þær umræður
fóru út um þúfur í árslok 1958.
íslendingar tóku hins vegar
engan þátt í undirbúningsvið-
ræðum að stofnun fríverzlun-
arbandalags sjöveldanna. Var
það í rauninni útilokað vegna
þeirrar deilu, sem þá stóð yfir
milli íslendinga og Breta um
fiskveiðiréttindi.
Þegar Bretar hófu viðræður
sínar við Efnahagsbandalagið
og fleiri þjóðir í Fríverzlunar-
bantíalaginu sóttu um tengsl
við það, var almennt búizt við,
að Efnahagsbandalagið og Frí-
verzlunarbandalagið rynnu
saman í eina stóra viðskipta-
heild í framhaldi af þeim við-
ræðum. Um það bil 60% af ut-
anríkisviðskiptum íslendinga
voru þá og eru enn við þau
þrettán ríki, sem eru aðilar að
þessum tveim viðskiptabanda-
lögum. Ef til sameiningar þess-
ara bandalaga hefði komið eða
kæmi, er augljóst, að það hefði
stcrkostlega þýðingu fyrir ís-
lenzk utanríkisviðskipti. Ef
slíkt stórviðskiptabandalag í
Vestur-Evrópu yrði í aðalatrið-
um byggt á sömu grundvallar-
atriðum í tollamálum og Efna-
hagsbandalagið byggir á nú,
þ. e. að engir tollar séu í gildi
í viðskiptum milli bandalags-
ríkjanna, en einn tollur gildi
fyrir allt svæðið í viðskiptum
við ríki utan þess, þá er auðséð,
að viðskipti íslendinga við
bandalagsríkin, sem og við-
skipti annarra ríkja utan
bandalagsins við það, mundu
torveldast mjög. í þessu sam-
30