Samvinnan - 01.02.1968, Side 36

öllum vörum, sem þangað eru
fluttar, meðan framleiðendur
samkeppnisafurða í t. d. Nor-
egi og Danmörku geta selt sín-
ar afurðir tollfrjálst, þ. e. fyr-
ir mun hærra verð. Þannig
hlýzt bein verðhækkun á ís-
lenzkum útflutningsafurðum
af aðild að Fríverzlunarbanda-
laginu. Mundi þetta t. d. hafa
veruleg áhrif á síldarlýsisverð.
Einnig mundi það t. d. hafa
mjög hagstæð áhrif á freð-
fiskmarkaðinn í Bretlandi.
Þrenns konar vandamál
Það er á hinn bóginn fjarri
mér að gera lítið úr þeim erfið-
leikum, sem aðild að Fríverzl-
unarbandalaginu mundi hafa
í för með sér. Þeir erfiðleikar
lúta að þrennu: Við yrðum á
einhverju tilteknu tímabili að
afnema alla verndartolla. Öll-
um tollum, sem eingöngu er
ætlað að afla ríkissjóði tekna,
eða svonefndum fjáröflunar-
tollum, mættum við hins veg-
ar halda. En afnám þeirrar
tollverndar, sem íslenzkur iðn-
aður hefur notið, jafnvel þótt
á tiltölulega löngum tíma væri,
mundi að sjálfsögðu hafa ýmsa
erfiðleika í för með sér. Um
leið ber þess að geta, að toll-
vernd íslenzks iðnaðar er
minni en margir telja og að
samtök iðnaðarins sjálfs telja
afnám allra verndartolla enga
frágangssök, ef hún gerist á
löngum tíma samkvæmt fyrir-
fram gerðri áætlun. í þessu
sambandi er og þess að geta,
sem ég nefndi áðan, að í stað
verndaðra iðngreina, sem sum-
ar hverjar mundu ef til vill
verða að leggjast niður, skap-
ast skilyrði fyrir stofnun nýrra
iðngreina til útflutnings. Ég
held að óhætt sé að fullyrða,
að þegar á heildina er litið,
mundi aðild að Fríverzlunar-
bandalaginu ekki leiða til
minnkandi iðnaðar, heldur
þvert á móti til aukins iðnað-
ar og þá fyrst og fremst til
fjölgunar stórra fyrirtækja í
iðnaði, en hins vegar fækkun-
ar smáfyrirtækja, sem fyrst og
fremst hafa þróazt í skjóli toll-
verndar og innflutningshafta.
Annað vandamálið í sam-
bandi við aðild að Fríverzlun-
arbandalaginu eru þau áhrif,
sem tollalækkun hefði á fjár-
mál ríkisins. íslendingar hafa
nú hærri tolla en nokkur ná-
læg þjóð, og þeir afla sér hærri
hundraðshluta af ríkistekjun-
um með innheimtu tolla en
nokkur önnur þjóð, sem ég
þekki til. Afnám verndartolla
mundi því hafa gagnger áhrif
á fjármálakerfi ríkisins, en það
mundi að sjálfsögðu draga úr
áhrifunum, ef samkomulag
fengist um, að afnám vernd-
artollanna ætti sér stað á til-
tölulega löngum tíma. Þess
má geta, að Portúgal fékk á
sínum tíma 20 ára aðlögunar-
tímabil til lækkunar á aðflutn-
ingsgjöldum sínum. Tveir
möguleikar væru fyrir hendi
að bæta ríkissjóði teknamiss-
inn vegna afnáms verndar-
tollanna. Annars vegar kæmi
til greina hækkun á söluskatti,
en hann er víða um lönd mun
hærri en hér. Hins vegar kæmi
til greina hækkun fasteigna-
gjalda, sem alls staðar í nálæg-
um löndum eru miklu hærri
en hér tíðkast, þótt yfirleitt sé
þar um að ræða tekjustofn
fyrir sveitarfélög, en ekki rík-
issjóð. í því sambandi væri þó
til athugunar, að tekjuskatt-
ur yrði fyrst og fremst skatt-
ur fyrir ríkissjóð, en hins veg-
ar fengju sveitarfélögin fast-
eignagjöldin sem tekjustofn
fyrir sig.
í þriðja lagi munu viðskipt-
in við Austur-Evrópu vera
nokkurt vandamál. Þó er þetta
vandamál ekki erfitt og miklu
síður en áður var. Kemur hér
hvort tveggja til, að þessi við-
skipti eru nú ekki eins mikil-
væg og áður og fara ekki fram
á jafnkeypisgrundvelli nema
að nokkru leyti. Austur-
Evrópuþjóðirnar geta nú einn-
ig háð miklu harðari sam-
keppni hvað snertir verð og
vörugæði en áður var. Á það
má einnig benda, að bæði Aust-
urríkismenn og Finnar hafa
getað haldið áfram miklum
viðskiptum við Austur-Evrópu,
þrátt fyrir þátttöku í Fríverzl-
unarbandalaginu.
Varðandi Efnahagsbandalag-
ið er þess að geta, að ég hef
aldrei talið og tel ekki enn,
að full aðild að slíku banda-
lagi geti komið til greina fyrir
íslendinga. Valda þar mestu
um ákvæði Rómarsáttmálans
um rétt til stofnunar fyrir-
tækja og flutning á fjármagni
og vinnuafli. Hins vegar eru
Efnahagsbandalagslöndin mik-
ilvægt markaðssvæði fyrir ís-
lendinga. En tollur Efnahags-
bandalagsins er erfiður þrösk-
uldur í vegi hagkvæmra við-
skipta við þau lönd. Þess vegna
tel ég sjálfsagt, að íslendingar
kanni jafnframt, hvort við
gætum átt kost á einhvers
konar viðskiptasamningi við
Efnahagsbandalagið, sem auð-
veldaði okkur viðskipti við að-
ildarríki þess. í þessu sambandi
skiptir og mjög miklu máli,
hvað ofan á verður um stefnu
Efnahagsbandalagsins í sjáv-
arútvegsmálum. Hagsmunir
okkar í því sambandi eru auð-
vitað fólgnir í því, að stefnan
verði sem frjálslyndust, þ. e.
viðskipti með sjávarafurðir
verði sem frjálsust.
Um meira að tefla en
viðskiptahagsmuni
Þótt ég vilji, eins og ég sagði
áðan, á engan hátt gera lítið
úr erfiðleikum þess fyrir ís-
lendinga að tengjast Fríverzl-
unarbandalaginu, er ég engu
að síður sannfærður um, að
viðskiptahagræði, sem af því
mundi hljótast, bæði í nútíð
og þó einkum í framtíð, væri
mun þyngra á metunum. Auk
þess má ekki meta þetta mál,
sem hér er um að ræða, út
frá þröngum stundarhagsmun-
um. Hér er um stærri sjónar-
mið að tefla. íslendingar eru
hluti af Vestur-Evrópu. Þar er
ekki aðeins stærsta viðskipta-
svæði þeirra, heldur er menn-
ing íslendinga grein vestur-
evrópskrar menningar. íslend-
ingar hafa komið á í ríki sínu
þjóðfélagsháttum, sem eru
grundvallaðir á sömu hugsjón-
um um frelsi og mannhelgi og
móta iðnaðarríki vesturlanda.
Og landið liggur miðsvæðis í
þeim heimshluta, sem lýðræð-
isríkin beggja megin Atlants-
hafs hafa bundizt órjúfandi
samtökum um að vernda. Allt
bendir þetta til þess, hversu
ríka hagsmuni íslendingar
hafa af því, að sú mikilvæga
þróun, er nú á sér stað í Vest-
ur-Evrópu, verði ekki til þess
að losa um tengslin milli ríkj-
anna, sem eru miðdepill þess-
arar þróunar, ekki aðeins
vegna þess að viðskiptahags-
munir séu í hættu í bráð, held-
ur einnig vegna hins að þegar
til lengdar lætur, er um að
tefla allsherjartengsl okkar,
menningarsamband okkar og
stjórnmálasamstarf við þær
þjóðir, sem eru okkur skyld-
astar, búa við líkast þjóðfélag
því, sem hér er, og við höfum
öldum saman haft saman við
að sælda.
Fram hjá þessum atriðum er
ekki hægt að horfa. Hér er að
þessu leyti alls ekki um dæg-
urmál að ræða, og það er í
sjálfu sér annars eðlis en þau
mál, sem skipt hafa mönnum
í stjórnmálaflokka í lýðræðis-
ríkjum. Nauðsynlegt er, að við
höfum augun opin fyrir þeirri
þróun, sem nú er að eiga sér
stað í Vestur-Evrópu, hvort
sem okkur líkar hún betur eða
verr. Þessi þróun má ekki verða
til þess, að skilja milli íslands
og Vestur-Evrópu og þar með
milli íslands og vestrænna
landa yfirleitt. Þeir menn, sem
vilja, að tengsl okkar við Vest-
ur-Evrópulöndin, bæði við-
skiptatengsl, menningartengsl
og stjórnmálatengsl, séu sem
minnst, og þjóðfélag okkar sé
í grundvallaratriðum öðru vísi
en þjóðfélög vestrænna landa,
hljóta að sjálfsögðu að líta
málið allt öðrum augum en
hinir, sem leggja vilja
áherzlu á að varðveita tengsl-
in við Vestur-Evrópu og halda
hér þjóðfélagi, sem mótist af
ForsœtisráSlierra í fylgd bandaríska sendiherrans skoðar mannvirki
Kísiliðjunnar við Mývatn, sem bandariskt stórfyrirtœki stendur að í
samvinnu við íslendinga.