Samvinnan - 01.02.1968, Qupperneq 37

sömu grundvallarsjónarmiðum
og þjóðfélög vestrænna landa.
Ég er þeirrar skoðunar, að
stefna eigi að því að vernda
tengsl íslands við lýðræðisrík-
in beggja megin Atlantshafs,
efla þessi tengsl og bæta. Ég
tel, að íslenzkt þjóðfélag hljóti
framvegis eins og hingað til
að mótast af sömu grundvall-
arsjónarmiðum og þjóðfélög
nálægra lýðræðisríkja, og
hljóti því í aðalatriðum að
þróast á svipaðan hátt og þau
gera. Þess vegna er nauðsyn-
legt, að íslendingar geri sér
grein fyrir því, með hverjum
hætti ísland geti tekið þátt í
þeirri þróun í viðskipta- og
efnahagsmálum álfunnar, sem
nú á sér stað.
Hér er hins vegar ekki um
einfalt mál að ræða. Þótt
tengsl íslands við nágranna-
lönd og skyldleiki þjóðfélags
þess við þjóðfélag þeirra sé
augljós, þá er hitt jafnljóst,
að vegna smæðar þjóðarinnar,
fjarlægðar frá öðrum löndum
og einhæfni náttúruauðlinda
hefur ísland að mörgu leyti
algera sérstöðu. Jafnframt
þeirri stefnu, að halda tengsl-
um okkar og efla þau við ná-
grannalönd og fylgjast með
þjóðfélagsþróun þeirra, hljót-
um við að halda fast við mikil-
væg sérkenni þess þjóðfélags,
sem við höfum komið hér á,
og leggja áherzlu á að halda
í eigin höndum úrslitavaldi
yfir þróun efnahagsmála okk-
ar og hagnýtingu náttúruauð-
æfa landsins.
Fyrir þessum sjálfsögðu
sjónarmiðum íslands er fullur
skilningur hjá stjórnarvöldum
J allra þeirra ríkja, sem við
mundum þurfa að semja við
um þessi mál. Ég er þeirrar
skoðunar, að í rauninni skipti
nú ekkert meira máli fyrir
framtíð okkar en einmitt,
hvernig okkur tekst að finna
réttan meðalveg milli einangr-
unar og of náinna tengsla við
umheiminn, milli stöðnunar og
of skjótra breytinga. Þess
vegna tel ég, að íslendingar
eigi annars vegar að keppa að
því að gera íslandi kleift að
vera þátttakandi í þeirri þróun
í viðskipta- og efnahagsmálum
álfunnar, sem nú á sér stað,
en hins vegar þurfi að tryggja
þjóðina fyrir þeirri hættu, sem
þessi þátttaka getur falið í sér
vegna smæðar hennar og ein-
hæfni náttúruauðæfa lands-
ins.
Ég lýk þessum orðum mínum
með því að láta í Ijós þá ein-
lægu ósk, að gæfa íslendinga
megi verða slík, að þetta tak-
ist. Gylfi Þ. Gíslason.
EYSTEINN JÖNSSON:
ISLAND OG
MARKADSBANDALÖGIN
Þegar rætt er um ísland og
markaðsbandalögin þarf að
hafa viss grundvallaratriði í
huga varðandi íslenzku þjóð-
ina. Þjóðin telur aðeins 200
þúsund manns og býr á ey-
landi, og má segja að það sé
nálega einsdæmi í heiminum,
að svo fámenn þjóð haldi uppi
sjálfstæðu menningarþjóðfé-
lagi.
Þegar um þessi mál er rætt,
þarf að mínum dómi ætíð að
minna á, að frelsi og sjálfstæði
íslenzku þjóðarinnar byggist á
því m. a. að íslendingar náðu
í sínar hendur verzluninni,
viðskiptunum, og án þess hefði
verið óhugsandi, að íslending-
ar gætu nokkru sinni orðið
sjálfstæð þjóð. Ennfremur er
nauðsynlegt að hafa ríkt í
huga, að allar þýðingarmestu
framfarir og öll uppbygging,
sem heillavænlegust hefur orð-
ið fyrir okkar þjóðarbú, hafa
verið í höndum og á vegum
íslendinga sjálfra. Það er
bjargföst skoðun mín, að missi
íslendingar tökin á verzlun-
inni og atvinnurekstrinum í
sínu eigin landi að verulegu
leyti, þá haldi þeir ekki sjálf-
stæði sínu til lengdar úr því.
Þetta byggist m. a. á því,
hversu þjóðfélag okkar er
smátt og hversu atvinnurekst-
ur erlendra stórfyrirtækja yrði
fljótt mikill hluti af öllum at-
vinnurekstri í landinu, ef hann
kæmi til greina í verulegum
mæli. Stórfelld áhrif í þjóðar-
búinu fylgja því að hafa mik-
inn atvinnurekstur með hönd-
um, og ná þau áhrif einnig til
félagsmála og þjóðmála al-
mennt.
Atvinnurekstur, sem erlend-
ir aðilar reka, getur aldrei
komið að sama gagni né orð-
ið jafngildur þeim sem inn-
lendir aðilar standa að. Kem-
ur hér margt til, m. a. að
atvinnurekstur erlendra aðila
er laus í landinu og getur horf-
ið, þegar eigendunum sýnist.
Hann er rekinn eingöngu með
gróðasjónarmið og sjónarmið
hins erlenda einkaframtaks
fyrir augum, og svo bætist við,
að í þeim atvinnurekstri bygg-
ist alls ekki upp það fjármagn
í landinu sjálfu, sem er ein
undirstaðan í atvinnulífinu og
þjóðarbúinu, því gróðinn flyzt
út úr landinu og einnig það
fjármagn sem ætlað er til af-
skrifta og endurnýjunar. Ein-
mitt af þessum ástæðum getur
slíkur atvinnurekstur aldrei
orðið öruggur liður í þjóðar-
búinu. Sá atvinnurekstur, sem
er þannig rekinn, að lands-
menn eru aðeins í þjónustu
hans, skilar aðeins launum og
greiðslum fyrir þjónustu inn í
landið, en er að öðru leyti er-
lendur, getur aldrei jafnazt á
við íslenzkan rekstur og á slík-
um rekstri getur engin þjóð
byggt í verulegum mæli, svo
öryggi sé í, sízt dvergþjóð eins
og við íslendingar.
Við höfum nú fyrir augum
glöggt dæmi um hvernig það
reynist að vera háður beinni
fjárfestingu erlendra aðila í at-
vinnurekstri, þar sem Vestur-
Evrópa virðist leika á reiði-
skjálfi útaf fyrirætlunum
Bandaríkjamanna um að hefta
eitthvað slíka starfsemi. Og
kemur þetta nú glögglega upp
á teningnum í staðinn fyrir
áberandi áhyggjur undanfarið
útaf því, að Bandaríkjamenn
legðu undir sig alltof mikið af
atvinnurekstri þessara landa.
Sem sé talandi dæmi um
hvernig það reynist að vera
háður duttlungum erlendra at-
vinnurekenda.
Það er mikið átak fyrir smá-
þjóð eins og okkur að halda
uppi sjálfstæðu menningarríki,
og verður það að vera ríkt í
huga okkar, að þjóðin ráði
málum sínum sjálf og hafi tök
á meginþáttum þjóðarbúsins.
Missi smáþjóðarmenn tilfinn-
inguna fyrir því að þeir ráði
málum sínum sjálfir, þá slakn-
ar á driffjöðrinni og þá er
endirinn skammt undan.
Því álít ég að við verðum
að fara alveg sérstaklega gæti-
lega í öllum þeim málum, sem
lúta að því að ganga undir
stjórn annarra í einstökum
þáttum þjóðarbúsins eða hníga
að því að steypa saman at-
vinnurekstri hinna ýmsu
landa og opna löndin í því til-
liti.
Þessi grein á að vera um
ísland og markaðsbandalögin,
og eftir þennan inngang vil ég
fyrst minnast á Efnahags-
bandalagið og Rómarsáttmál-
ann. Sá sáttmáli er einmitt
byggður á því, að þjóðir banda-
lagsins gangi undir sameigin-
lega stjórn varðandi alla þýð-
ingarmestu þætti efnahags-,
atvinnu- og viðskiptamála;
ennfremur á því að þjóðirnar
opni auðlindir sínar til lands
og sjávar fyrir þegnum ann-
arra þeirra landa, sem í banda-
laginu eru, og allir hafi því
sama rétt til þess að notfæra
sér slíka aðstöðu. Atvinnurekst-
ur megi allir þegnar þessara
landa setja upp að vild í
hverju landanna sem er og
hafi einnig jöfn réttindi alls-
staðar til að leita sér atvinnu.
Það er því augljóst, að þær
þjóðir, sem ganga í bandalag-
ið, afsala sér sjálfstjórn í ýms-
um veigamestu þáttum í þjóð-
arbúskap sínum.
Eins og ég drap á í upphafi,
eru íslendingar ein fámenn-
asta þjóð heimsins, en eiga
gott og gjöfult land. Þjóðin
hefur nýlega heimt sjálfsfor-
ræði sitt til baka eftir alda-
langa kúgun og erlend yfir-
ráð, sem höfðu nær riðið henni
að fullu. íslenzka þjóðin er
ekki fjölmennari en lítil borg
eða bær eða byggðarlag í þeim
löndum, sem eru í Efnahags-
bandalaginu eða EFTA, en við
þessar sálir hér höfum vafa-
laust meira umleikis en nokkr-
ar aðrar jafnfáar á jörðinni.
Síðan íslendingar fengu að-
stöðu á ný til að ráðstafa mál-
um sínum sjálfir, hefur þjóð-
in rifið sig upp, efnalega og
menningarlega. Rétt er að gera
sér grein fyrir því að þetta hef-
ur byggzt mest á auðugustu
fiskimiðum heimsins umhverf-
is landið, utan landhelgi og
innan, og ekki síður á aðstöð-
unni í landi til að verka sjáv-
araflann, sem er alveg sér-
stök við fiskimiðin, og á því
að þessa aðstöðu höfum við
notað fyrir okkur eina, en höf-
um ekki látið hana öðrum í té.
Þetta hefur reynslan sýnt
varðandi sjávarútveginn, og
ég tel að það sama muni gilda
um aðrar okkar mestu auð-
lindir, sem nýttar verða fram-
vegis. Við eigum að nýta þær
sjálfir, en ekki opna þær öðr-
um.
Ég tel, að það eigi ekki að
geta komið til mála, að ör-
smá þjóð eins og við gangi
undir samstjórn í veigamikl-
um þáttum efnahags-, at-
vinnu- og viðskiptamála með
háþróuðum iðnaðarþjóðum.
Það jafngilti því að afsala sér
alveg yfirráðum í þeim málum
33