Samvinnan - 01.02.1968, Síða 39

leggja EFTA niður og komast
inn í Efnahagsbandalagið.
Að vísu getur enginn full-
yrt um, hvernig þessi mál
muni fara, sem sé hvað lang-
líft EFTA verður, en af með-
limaríkjunum sjálfum er því
ekki ætlað langt líf, og virðist
raunar ekki standa á öðru
en de Gaulle, að Bretar kom-
ist inn í Efnahagsbandalagið
og hin löndin þá hvert af
öðru. Ég vil ekki reyna að
gerast spámaður í þessu, en
ég á erfitt með að trúa því að
de Gaulle geti lengi úr þessu
komið í veg fyrir, að þessi
lönd komist inn í Efnahags-
oandalagið, en einhver dráttur
getur á því orðið. Þetta get-
ur þó tæpast endað nema á
eina lund, að því er manni
virðist eftir öllum merkjum að
dæma. Allt sem af íslands
hálfu kemur til greina að gera
í .sambandi við EFTA verður að
skoða í þessu Ijósi.
Þá kemur spurningin: Hvað
er EFTA? EFTA er eins og
nafnið ber með sér fyrst og
fi emst fríverzlunarbandalag
og byggt á því að afnema alla
verndartolla. Öll löndin eiga
að vera opinn markaður fyrir
iönaðarvarning hinna eða
þær vörur sem EFTA-sam-
komulagið nær til. Þá er það
grundvallaratriði að engin sér-
stök fyrirgreiðsla til einstakra
starfsgreina komi til mála,
sem gæti talizt vera óbein
vernd, og má því ekkert gera
til þess að styðja einstakar
greinar, sem samningarnir ná
til, og gera með því afnám
verndartollanna að engu eða
draga úr þeim megintilgangi
að engin tollvernd eigi sér stað.
Þá er bandalagið byggt á því
að viðskiptin séu frjáls og
haftalaus. Loks er gert ráð
fyrir jafnrétti til atvirtnurekst-
urs í vissum greinum fyrir
þegna EFTA-landanna; t. d.
er gert ráð fyrir því, að fyrir-
tæki í einu landinu geti sett
upp verzlunarútibú í öðrum
löndum og eins starfrækslu til
þess að framleiða svokallaðar
EFTA-vörur, þ. e. a. s. þær
vörur sem EFTA-samningarn-
ir ná til, sem fyrst og fremst
eru iðnaðarvörur, að svo
stöddu. Þá er stefnuyfirlýsing
um það, að atvinnurekstrar-
réttindi í löndunum verði
sem frjálsust.
Nú mun ég ekki fara langt
út í að ræða einstök atriði í
þessari stuttu grein, en ég læt
í ljós þá skoðun, að það sé
ekki fært fyrir íslendinga að
afnema alla verndartolla. Ég
álít að það sé heldur ekki fært
fyrir íslendinga að fallast á að
óheimilt sé að styðja sérstak-
lega ýmsar starfsgreinar í
landinu, sem EFTA-samkomu-
lagið kynni að ná til, eins og
meginstefnan er í EFTA-sátt-
málanum. Ég mundi líka telja
það algjört óráð að láta ís-
lenzka verzlun falla í hendur
útlendum fyrirtækjum, hvort
sem um er að ræða heildverzl-
un eða smásöluverzlun, og er
mjög erfitt að sjá fyrir, hvað
af slíku gæti leitt. Og um jafn-
rétti til atvinnureksturs og
stefnuna í því get ég vísað til
þess, sem ég þegar hef sagt að
framan í sambandi við Efna-
hagsbandalagið. Þá tel ég að
við verðum framvegis að hafa
möguleika til þess að geta haft
íhlutun um viðskiptin og
verzlunina, af því tagi sem ekki
samræmist þeim almennu
reglum EFTA, og þá sérstak-
lega með það fyrir augum að
geta beint viðskiptunum til
þeirra landa sem kaupa af
okkur, eins og reynslan sýn-
ir á undanförnum árum. Ég
mundi óttast það mjög, að yrði
gengið undir þessi megin-
stefnuatriði í EFTA, afnám
verndartolla og önnur þau at-
riði sem rædd eru hér að fram-
an, þá yrði þjóðarbúskapur
okkar brátt einhæfari en svo,
að hann fengi með nokkru
móti staðizt.
Ég sagði að framan að allt,
sem aðhafzt yrði varðandi af-
stöðuna til EFTA, yrði að gera
með hliðsjón af Efnahags-
bandalaginu. Kemur þá upp
spurningin um það, hvort
skynsamlegt væri að keppa að
því að semja við EFTA áður
en EFTA-löndin gengju inn í
Efnahagsbandalagið eða bíða
eitthvað átekta og sjá hvað
gerist á næstunni. Skynsam-
legast væri fyrir okkur að bíða
enn átekta og sjá hvað gerist
á næstunni í þessu tilliti, hvort
verður úr sameiningu þessara
bandalaga.
Það vill nú svo til að við
erum ekki komnir lengra í
undirbúningi þessara mála en
svo, að veturinn í vetur hlýtur,
hvernig sem menn líta á þetta
atriði að öðru leyti, að verða
notaður til þess að brjóta til
mergjar margt af því, sem við
þurfum að skoða áður en
ákvörðun getur orðið tekin um
það, hvað gert verður. Það
kemur því af sjálfu sér, að
þessi vetur verður í þessu til-
liti biðtími, og sést þá, hvort
viðhorfin varðandi samein-
ingu EFTA og Efnahagsbanda-
lagsins skýrast á þeim tíma
eða ekki.
En ef svo færi að lagt yrði
út í samninga við EFTA á
undan samningum við Efna-
hagsbandalagið, þá verðum við,
eins og ég hef þegar tekið
fram, að hafa það fast í huga,
að það fordæmi, sem myndað
yrði með samningunum við
EFTA, yrði okkur hagnýtt og
til hagsbóta, þegar kæmi að
því að semja við Efnahags-
bandalagið, en ekki til óhag-
ræðis. Þetta er ákaflega þýð-
ingarmikið grundvallaratriði í
öllum þessum málum.
Nota ætti veturinn í vetur
vel til víðtækrar athugunar á
áhrifunum af ýmsu því sem
þarna kemur til álita. Má
nefna nokkur atriði. Það þarf
að athuga gaumgæfilega við-
horf iðnaðarins og hvaða áhrif
lækkaðir verndartollar hafa á
íslenzkan iðnað, ég tala nú ekki
um afnám þeirra. Hvaða áhrif
þessi málefni kunna að hafa
á sjávarútveginn, landbúnað-
inn og á ýmsar einstakar
starfsgreinar, sem við þurfum
að geta verndað. Hvaða áhrif
á afstöðuna til innlends og er-
lends atvinnureksturs á ís-
landi og á verzlun íslendinga
við aðrar þjóðir. Allt eru þetta
stórfelldir þættir í þjóðarbú-
skapnum, sem þarf að íhuga
vandlega.
Ég mundi segja, að við ætt-
um að búa okkur undir að
reyna að ná sérsamningum
um tolla- og viðskiptamál við
EFTA og Efnahagsbandalagið,
og ef til greina kæmi að reyna
að semja fyrst við EFTA, þá
yrðum við að miða slíka samn-
ingaviðleitni við það að hin-
ir samningarnir væru fram-
undan.
Undirbúningurinn þarf fyrst
og fremst að vera fólginn í
því að gera sér grein fyrir,
hvað það er sem við þurf-
um að ná í þessum samn-
ingum, en það er auðvitað fyrst
og fremst að koma okkar mál-
um þannig fyrir, að verndar-
tollar og viðskiptahöft þess-
ara bandalaga, ef þau verða
veruleg, skaði okkur ekki eða
skaði okkur sem minnst. Það
er á þennan hátt sem mér
sýnist við verða að nálgast
þessi mál.
Við þurfum að gera okkur
rækilega grein fyrir því, hvað
það er sem við þurfum að fá
fram til þess að geta haldið
eðlilegum viðskiptum við
EFTA-löndin og Efnahags-
bandalagslöndin. Ég er sann-
færður um, að förum við skyn-
samlega að þessu, höfum við
mikla möguleika til að ná
heppilegum sérsamningum við
þessi bandalög, vegna þess hve
aðstaða okkar er alveg sérstök.
Ég læt mér ekki detta í hug,
að þjóðirnar, sem hér að
standa, skilji ekki sérstöðu ís-
lendinga í þessu efni, ef hún
er rétt og vel flutt og eftir leit-
að á heppilegum tíma.
Það er ekki sennilegt, að það
yrði sett að skilyrði fyrir því
að við getum haft eðlileg við-
skipti framvegis við þessi
Evrópulönd, að við hleypum
hér inn í landið t. d. erlend-
um atvinnurekstri í stórum
stíl eða semdum okkur að
ýmsum þeim meginreglum,
sem geta verið góðar fyrir og
átt við stærri þjóðir, en með
engu móti geta átt við okk-
ur.
Ég hef tröllatrú á því, að
flýtum við okkur ekki um of
og berum gæfu til þess að velja
rétta tímann til að koma með
okkar mál til þessara samtaka,
þá muni takast að leysa þau
farsællega, og að við náum
samningum, sem tryggja það
að við getum haft áfram eðli-
leg samskipti við Vestur-
Evrópu, bæði í viðskiptalegum
efnum og menningarlegum, án
þess að ganga í samtök, sem
ekki henta.
Auðvitað er þetta mál vanda-
samt viðfangs, einnig það að
velja rétta tímann, og það get-
ur verið erfitt að búa við lak-
ari tollakjör, jafnvel þó um
stundarsakir sé, á meðan beð-
ið er eftir góðu lagi, en allt
slikt getur þá orðið léttbært,
samanborið við það sem kosta
mundi að misstiga sig í þessu
sambandi á þann hátt sem
ekki yrði aftur tekið. En það
verður ekki aftur tekið, ef eitt-
hvað er aðhafzt í þessu, sem
skerði ráð okkar sjálfra yfir
málefnum landsins.
Ég vil mjög hvetja til þess
sem fyrr, að varlega verði far-
ið í þessum efnum og að vet-
urinn í vetur verði vel notað-
ur og það samstarf sem efnt
hefur verið til.
Áreiðanlega ríkir mjög mik-
ill skilningur viða í löndum
bandalaganna á sérstöðu ís-
lands og mikil góðvild í okkar
garð og mikill áhugi fyrir því
— beinlínis áhugi — að finna
heppilegar leiðir í þessum mál-
um. Það yrði alls ekki sárs-
aukalaust fyrir þær þjóðir,
sem hér eiga hlut að máli, ef
ísland slitnaði frá Vestur-
Evrópu viðskiptalega eða
menningarlega, ef svo mætti
segja, og ég hef enga trú á því
að til þess verði látið koma.
Eysteinn Jónsson.
35