Samvinnan - 01.02.1968, Blaðsíða 48

hverju. í ráðinu sátu fulltrúar
fjórtán ríkja, fimm fastafull-
trúar (stórveldin) og níu full-
trúar kosnir til þriggja ára í
senn. Á vegum Þjóðabandalags-
ins störfuðu ennfremur Al-
þjóðadómstóllinn í Haag og
allkyns stofnanir á sviði efna-
hags- og félagsmála, heilbrigð-
is- og mannúðarmála. Alþjóða-
vinnumálastofnunin var einn-
ig í tengslum við bandalagið.
Menn bundu í öndverðu
miklar vonir við Þjóðabanda-
lagið, og fyrstu árin tókst því
að jafna ýmis minniháttar
ágreiningsmál ríkja á milli. En
höfuðmarkmið þess, afvopnun
og trygging friðarins, varð
aldrei að veruleik. Árið 1931
gerðu Japanir árás á Kínverja,
en bandalagið sá sér ekki fært
að beita neinskonar þvingun-
arráðstöfunum til að stöðva
ófriðinn. Árás ítala á Eþíópíu
árið 1935 leiddi aðeins til efna-
hagslegra þvingunaraðgerða
sem reyndust máttlausar. Þeg-
ar Þjóðverjar hófu yfirgang
sinn má segja að bandalagið
hafi hreinlega gefizt upp.
Það kom ekki saman í sept-
ember 1939, eftir að heims-
styrjöldin skall á, en í desem-
ber sýndi það alltíeinu lífs-
mark þegar það kallaði sam-
an þing í sambandi við árás
Rússa á Finna og ákærði Rússa
fyrir árásarstrið. Samt voru
ekki gerðar aðrar ráðstafanir
en þær að reka Rússa úr
bandalaginu.
Eftir úrsögn Þjóðverja og
Japana úr bandalaginu árið
1933 má segja að því hafi far-
ið síhnignandi. ítalir sögðu sig
úr því eftir stríðið í Eþíópíu
1936, og í byrjun heimsstyrj-
aldarinnar fóru ríkin, sem
Þjóðverjar lögðu undir sig,
einnig úr því.
Orsakirnar fyrir máttleysi
Þjóðabandalagsins voru marg-
víslegar. Kannski var megin-
orsökin sú, að menn höfðu
bundið alltof háleitar vonir við
það, látið bjartsýnina hlaupa
með sig í gönur og neitað að
horfast í augu við staðreyndir
samtímans. Þá ber einnig að
nefna afstöðu Bandaríkja-
manna sem héldu sig utanvið
bandalagið, og ekki má gleyma
heimskreppunni sem leiddi af
sér miklar pólitískar viðsjár.
Hinsvegar er óþarft að
gleyma því, að Þjóðabandalag-
ið lét margt gott af sér leiða,
einkanlega á sviði vísinda og
menningarmála. Ennfremur
má segja með fullum sanni,
að reynsla Þjóðabandalagsins
hafi orðið Sameinuðu þjóðun-
um þarfur vegvísir og forðað
þeim frá ýmsum afdrifaríkum
mistökum.
Sameinuðu þjóðirnar eru í
vissum skilningi afkvæmi
Þjóðabandalagsins. Þær hafa
tekið við öllum kvöðum þess
og skuldbindingum og í stór-
um dráttum sniðið starfsemi
sína eftir því.
* * *
Hvað sem annars má um
starf Sameinuðu þjóðanna
segja, verður naumast á móti
því mælt, að þær eru það sam-
einingartákn mannkynsins
sem mestar vonir eru bundn-
ar við. Þær eru í senn tákn um
vilja mannsins til að útrýma
hatri og ótta meðal þjóða og
um þá rökstuddu staðreynd
að framtíð mannkynsins á
jörðinni er því aðeins borgið,
að samvinna takist um allt
sem máli skiptir: afvopnun, út-
rýmingu kjarnavopna, bar-
áttuna gegn sjúkdómum,
hungri og fáfræði, jafna dreif-
ingu á auði jarðarinnar, fram-
leiðslu og viðskipti, tæknileg-
ar rannsóknir og framfarir,
skipulagningu landa og borga,
takmörkun fólksfjölgunar,
varðveizlu og eflingu mann-
réttinda og friðsamlega lausn
deilumála, svo fátt eitt sé
nefnt.
Þegar rætt er um starfsemi
Sameinuðu þjóðanna og ár-
angurinn sem náðst hefur á
liðnum 22 árum er margs að
gæta. Fyrst er að líta á þá
veigamiklu staðreynd, að þær
eru frjáls samtök fullvalda
ríkja og hafa því ekki annað
vald en það sem aðildarríkin
fá þeim hverju sinni. Valdi
samtakanna í heild eru enn-
fremur þau takmörk sett, að
fimm ríki hafa algert neitun-
arvald í Öryggisráðinu, sem
fjallar um þorrann af alþjóð-
legum deilumálum. Að vísu
hefur reynzt kleift að draga
verulega úr lamandi áhrifum
neitunarvaldsins á starf sam-
takanna, en það er eigi að
síður of þungt í skauti þeirra.
Starfsemi Sameinuðu þjóð-
anna á hinum pólitíska vett-
vangi byggist ekki á því, að
meirihluti aðildarríkjanna
þvingi minnihlutann til hlýðni,
heldur er hún fólgin í sem
nánustu samstarfi allra með-
Aðalstöövar Sameinuðu þjóðanna standa á bakka Austurár í New York, lengst til hœgri á myndinni.
44