Samvinnan - 01.02.1968, Qupperneq 57
mennum kosningum að tveim
árum liðnum.
Þær kosningar fóru aldrei
fram. í stað þess að fram-
fylgja Genfarsamningnum að
sínum hluta, fóru Frakkar á
brott, en skiluðu völdum á
herstjórnarsvæði sínu í suður-
hluta landsins í hendur inn-
lendra málaliða, sem barizt
höfðu með þeim gegn sjálf-
stæðishreyfingunni. Jafnframt
komu Bandaríkjamenn á vett-
vang, reiðubúnir að taka við
hlutverki Frakka.
Síðari ár nýlendustyrjaldar
Frakka hafði Bandaríkjastjórn
greitt mestallan herkostnað
þeirra, og Dulles utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna urðu það
mikil vonbrigði, þegar Frakkar
játuðu sig yfirunna. Banda-
ríkjamenn sátu friðarráðstefn-
una í Genf, en Dulles neitaði
að undirrita friðarsamninginn.
Á fundi með fréttamönnum í
ráðstefnulok sagði hann, að nú
skipti öllu máli „að hindra að
missir Norður-Vietnams verði
til að yfirráð kommúnista
breiðist út í Suðaustur-Asíu.“
Fyrsta skref Bandaríkjastjórn-
ar til framkvæmdar þeirri
stefnu var að virða að vettugi
niðurstöðu Genfarráðstefn-
unnar að líta bæri á Vietnam
sem eitt ríki. í sjöttu grein
yfirlýsingar ráðstefnunnar seg-
ir: „Hernaðarlega markalínan
(mílli Norður- og Suður-Viet-
nams er til bráðabirgða, og
hana ber á engan hátt að
túlka á þann veg að hún myndi
pólitísk landamæri."
Bandaríkjastjórn tók hins-
vegar þá afstöðu, að Vietnam
væri skipt í tvö ríki, og studdi
valdhafana í Saigon eindregið,
þegar þeir neituðu að láta
fram fara kosningar til að
sameina landshlutana. Eisen-
hower þáverandi forseti skýr-
ir svo frá ástæðunni á 372.
blaðsíðu í Mandate for Change,
öðru bindi endurminninga
sinna frá forsetaárunum: „Ég
hef aldrei rætt né átt bréfa-
skipti við nokkurn mann kunn-
ugan málum í Vietnam, sem
ekki var þeirrar skoðunar, að
hefðu kosningar farið fram
myndu máske 80% þjóðarinnar
hafa greitt kommúnistanum
Hó Sji Minh atkvæði."
Um leið og Bandaríkjamenn
tóku við af Frökkum í Suður-
Vietnam, var leppi Frakka,
Bao Dai fyrrverandi keisara-
nefnu, ýtt til hliðar, en við
tók Ngo Dinh Diem, sem
Bandaríkjamenn töldu að unnt
yrði að gera að mótvægi gegn
þjóðhetjunni Hó Sji Minh,
vegna þess að hann hafði á
sínum tíma neitað að ganga
erinda Frakka. Það var Diem
sem þverskallaðist við öllum
kröfum stjórnarinnar í Hanoi
um að landið yrði sameinað
með kosningum eins og Genf-
arsáttmálinn mælti fyrir um.
Hann lét ekki þar við sitja,
heldur hóf skipulagðar ofsókn-
ir gegn liðsmönnum sjálf-
stæðishreyfingarinnar Viet
Minh, sem ekki höfðu viljað
yfirgefa heimkynni sín og
halda norður á bóginn, þegar
hreyfingin tók við völdum
norðan 17. breiddarbaugs.
Jafnframt gerði Diem, sem var
af gamalli höfðingjaætt, ráð-
stafanir til að ónýta endur-
gjaldslausa skiptingu stór-
jarðeigna milli leiguliða, sem
yfirvöld Viet Minh höfðu
framkvæmt á yfirráðasvæðum
sínum meðan stríðið við
Frakka stóð. Skæruhernaður-
inn sem nú hófst á ný átti
sér því bæði pólitískar og fé-
lagslegar rætur. Gamlir liðs-
menn Viet Minh gripu auðvit-
að til vopna, þegar við þeim
blasti að öðrum kosti líflát eða
fangabúðavist, og þeir áttu
ekki erfitt með að tryggja sér
stuðning sveitaalþýðu, sem
óttaðist að verða svipt ný-
fengnu jarðnæði, eða verða
ella að standa fyrri eigendum
skil á margra ára landsskuld.
Þannig hófst styrjöldin í
Suður-Vietnam sem enn stend-
ur. Hinn nýi skæruher, sem þar
tók að myndast fyrir áratug,
leitaði að sjálfsögðu liðsinnis
hjá gömlum vopnabræðrum í
norðurhluta landsins, en fékk
dræmar undirtektir í fyrstu.
Stjórnin í Hanoi fylgdi þeirri
stefnu að revna að knýja fram
efndir á Genfarsáttmálanum
eftir milliríkjaleiðum, og það
var ekki fyrr en 1960 að hún
gaf upp alla von um að það
tækist. Þá var komin á lagg-
irnar í Suður-Vietnam Þjóð-
frelsisfylkingin, sem samein-
aði dreifðar skæruliðasveitir í
einn skæruher og tók að sér
yfirstjórn baráttunnar.
Þjóðfrelsisfylkingin fékk því
til leiðar komið að stjórnin í
Hanoi ýtti undir menn frá
Suður-Vietnam, sem farið
höfðu norður á bóginn 1954,
að hverfa aftur heim til átt-
haganna að taka þátt í hinni
nýju baráttu. Jafnframt tók
hún við nýliðum að sunnan
til þjálfunar, og lagði til lyf og
aðrar vandfengnar nauðsynjar.
Vopna aflaði nýi skæruherinn
sér að mestu sjálfur í árás-
um á vopnabúr andstæðing-
anna og með því að kaupa þau
á svörtum markaði.
Bandaríkjamenn undu bráð-
an bug að því að þjálfa og
vopna fjölmennan her fyrir
stjórn Diems, en þegar á
reyndi kom í Ijós að hann kom
að litlu haldi gegn skærulið-
um. Bandarísku hernaðarráðu-
nautarnir í Saigon höfðu gert
sér í hugarlund að mest hætta
stafaði af innrás að norðan
með hefðbundnum hætti, og
þjálfað her Diems og búið
vopnum til að mæta henni.
Skriðdrekar, brynvarðir bílar
og þungar fallbyssur bundu
hann við vegi, en hann var
gagnslaus gegn skæruliðasveit-
um sem höfðust við í frum-
skfgum eða á hrísgrjónaekr-
um. Lengi vel vildu banda-
rísku hershöfðingjarnir ekki
viðurkenna mistök sín, og
töldu allt fengið ef nógu marg-
ir bandarískir hernaðarráðu-
nautar væru til taks að leið-
beina liðsforingjum suðurviet-
namska hersins. Var því hern-
aðarráðunautunum fjölgað
smátt og smátt upp í 10.000 og
flugsveitir sendar á vettvang,
en látið heita svo að Banda-
ríkjamennirnir tækju ekki
beinan þátt í bardögum.
Meðan skæruliðar sóttu í sig
veðrið úti í landsbyggðinni,
gerðist stjórn Diems í Saigon
æ harðneskjulegri. Eftir að
uppreisn brauzt út í hernum
1961, safnaði forsetinn öllum
völdum í hendur nokkurra
nánustu ættmenna sinna og
skylduliðs. Loks kom að því
haustið 1963 að Bandaríkja-
menn slepptu hendinni af
skjólstæðingi sinum, og tóku
þá herforingjar hann og drápu
ásamt bróður hans, yfirmanni
leynilögreglunnar. Hófst nú
ringulreið í Saigon, hver her-
foringjaklíkan tók við af ann-
arri, sumar héngu við völd fáa
daga, aðrar entust nokkra
mánuði. Ljóst var að stjórn-
arkerfið allt var gegnrotið og
Síðan Vietnamstríðið hófst hefur napalmið verið „bœtt" með því að
blanda í það pólístíren, svo það loði betur við húð fórnarlambanna.
53