Samvinnan - 01.02.1968, Blaðsíða 63

t. d. pop, op, nýreaiisma o. fl., má stuná-
um greinilega heyra bergmál af því, sem
eldri málarar sögðu um þá góðu menn,
þegar þeir komu fyrst fram. Þeir stikuðu
á sýningar með dóminn í vasanum —
nákvæmlega með sama hætti og þeir
sjálfir töldu að menn ættu ekki að gera
þegar þeir sjálfir komu fram á sjónar-
sviðið — heldur að vera með móttöku-
tækið í lagi.
Lögmálið segir þó að hver stefna eigi
sitt blómaskeið, ris og fall, en eftir standi
áhrifin, og alkunna er að hinir ágætustu
og djörfustu myndlistarmenn hika ekki
við að hagnýta það í listformum fyrir-
rennara sinna, sem þeir álíta að frjóvgi
list þeirra. Nú þegar má sjá áhrif frá
fyrrnefndum stefnum í margri mynd í
verkum listamanna, sem annars teljast
ekki aðhyllast þessar stefnur. Að svo
komnu munu þó sumir þeirra hafa við-
urkennt eitt og annað í nýsköpuninni —
nákvæmlega eins og fyrirrennarar þeirra
sáu ýmsa ljósa punkta hjá þeim sjálfum,
þrátt fyrir allt. Hér kemur það fram að
einangrunin virðist koma mönnum úr
sambandi við eðlilega þróun á víðari svið-
um, þó menn viðurkenni kannski alls ekki
þá staðreynd. Segja má að þetta sé þátt-
ur í mannlegu eðli og er rétt, en lista-
maðurinn má ekki staðna í skoðana-
myndun sinni, því þá er hann orðinn
neikvæður, hversu jákvæður sem hann
var áður. Enginn skyldi ætla að ég sé
hér að halda því fram, að myndlistar-
mönnum sé skylt að apa allt ómelt, sem
fram kemur erlendis. Það sem mér finnst
máli skipta er að þeir séu opnir og for-
dæmi ekki — heldur reyni að skilja og
meta. Menn geta haldið áfram sinni
stefnu í list, þó að þeir fordæmi ekki
gildi hins nýja, og mega ekki nota áhrif
sín til þess að spyrna fæti við því, sem
við tekur. Maður hefur lúmskan grun
um, að þeir álíti yngri menn ekki of góða
til að nema við fótskör þeirra líkt og
fjölmargir álíta enn í dag að listamenn,
sem komu á eftir Ásgrími, Jóni Stefáns-
syni og Kjarval, hefðu ekki verið of góðir
til að gerast vasaútgáfur þeirra.
Sýningarnefndir undanfarinna ára,
þar sem einlitur hópur var einráður,
hafa gert sig sekar um svo áberandi hlut-
drægni í vali mynda, að lengra verður
vart gengið. Um öll Norðurlönd er sam-
tökum málara kunnugt um þessa hlut-
drægni og hefir lengi verið, og hefir
þetta orðið okkur til álitshnekkis og list
okkar í heild, þó eigi hafi komið fram
opinberlega að marki fyrr en á Norrænu
sýningunni í Stokkhólmi í haust, þegar
upp úr sauð svo eftir var tekið um öll
Norðurlönd (sjá úrklippu). Ekki hafa
listamenn látið sér þetta að kenningu
verða, heldur að mestu endurkjörið í
sýningarnefnd þá, sem verk sín völdu á
fyrrnefnda sýningu — nýjum viðhorfum
ekki hleypt að. Ef sagan skyldi eiga eftir
að endurtaka sig og almenn óánægja
sýður upp úr, sem ég vona þó ekki, hvort
skyldi þá ekki Norræna listabandalagið
standa með hinum nýju eins og fyrra
skiptið — menn dauðfegnir að sjá ný
andlit í hinum jafnan þunnskipaða hópi
frá fslandi, þar sem meirihluti sýningar-
nefndar var mættur, eins og blöðin orð-
uðu það í Stokkhólmi?
Það orkar ekki tvímælis að breyta þarf
viðhorfum til vals í sýningarnefndir
framtíðarinnar. Það þurfa að komast að
fleiri viðhorf, og þær þurfa meira aðhald
— oftar verði skipt um menn, útilokað
sé að menn geti orðið þar mosavaxnir og
skáki verkum sínum á alla beztu staði
sýninganna og jafnframt þeim stærstu,
sjáandi ekki annað en sinn eigin ljóma.
Rúmleysi er um kennt gagnvart öðrum,
sem ráðlagt er að senda einungis smærri
myndir. Þetta er að setjast niður og ein-
blína á sinn eigin nafla.
íslendingar gátu greinilega fylgzt með
þessari hlutdrægni á tveim sýningum í
Listasafni íslands fyrir fáum árum,
Norrænu sýningunni og Listahátíðarsýn-
ingunni, þar sem beztu veggirnir báru
uppi blóma sýningarnefndarinnar og
fylgifiska hennar. Vitaskuld voru þó
ekki allir sama marki brenndir. Sumir
málarar senda ekki inn myndir til sýn-
ingarnefndar, en verða þó sárgramir ef
hún gengur fram hjá þeim. Jafnvel þarf
sýningarnefnd að koma knékrjúpandi til
þeirra biðjandi um myndir. Slíkur hugs-
unarháttur er alrangur, og er ég ekki
grunlaus um að sýningarnefnd fyrri ára
eigi sök á þessu; gerir þetta sýningar-
nefndir hérumbil óstarfhæfar. Sýningar-
nefnd þarf að hressa upp á virðingu
sína og málarar verða að hafa trygg-
ingu fyrir því að mörg sjónarmið séu
ríkjandi innan hennar. Fyrr munu sýn-
ingarnefndir ekki gegna hlutverki sínu
á breiðum grundvelli.
Vafalítið er það mjög vanþakklátt verk
að starfa í sýningarnefnd, en hér hefir
verið gengið of langt.
Ég vil í þessu sambandi einnig vekja
athygli á framkominni tregðu til birt-
ingar listdóma, sem fram komu um sýn-
ingar erlendis. Þetta á einkum við ef
dómarnir eru ekki alhliða jákvæðir og
einhverjir óttast að birting muni skaða
þá, og draga þeir þá aðeins fram já-
kvæðar setningar sem slegið er stórt upp
á síðum blaða hér. Ekki hafa þeir, sem
fengið hafa að fljóta með af einskærri
náð til að hressa upp á lýðræðið, fengið
lakari dóma en aðrir, og þó var stund-
um sem jákvæðir dómar um þá væru
frekar óvelkomnir og þeim varla í hag
við val á næstu sýningar, þó annað hefði
mátt teljast eðlilegra. Þroskaðir lista-
menn eiga að þola gagnrýni hvaðan sem
hún kemur — óréttmæt gagnrýni getur
einnig haft þýðingu fyrir listamenn, þess
vegna er rétt að hún fái einnig að koma
fram.
Nokkrir komungir listamenn hafa ný-
lega stofnað með sér félag, sem þeir
nefna S.Ú.M. Ef til vill er hér fyrsti
vísirinn að mótvægi gegn hinum eldri.
Þó eru þessir menn nokkuð fálmandi líkt
og stefnuskrá vanti og fullir af sjálf-
birgingi, svo sem títt er um unga menn,
kappsfulla og óreynda. Þeir virðast vilja
fara sínar eigin leiðir í félagsmálum og
ekki ganga í aðalfélagið (F.Í.M) nema
sem heild. Hér er enn eitt dæmi um skort
á rökvísi. Einhversstaðar verða að verá
takmörk fyrir því, hverjir teknir eru í
félagið. Félagslög ákveða, að meirihluti
atkvæða á aðalfundi ráði um upptöku
nýrra félagsmanna, og fram hjá þeim
lögum verður ekki gengið. Kemur hér
fram hve skilnings er vant í uppbygg-
ingu heildarsamtaka og undirstöðu
félagslegs lýðræðis. Fráleitt er að ágirn-
ast á þennan hátt áhrif innan félagsins
og gagnstætt eðli og tilgangi samtak-
anna, þar sem málefnaleg túlkun er hið
eina löglega vopn. Þessu vopni eiga hinir
ungu listamenn að beita innan F.Í.M.,
þegar þeir fá aðstöðu til, og koma til
Ett undantag finns: Island. Den
eamlingen har en gemensam háll-
ning, kanske delvis beroende pá
att hálften aV jurymedlemmarna
samtidigt ár utstállare. Dár káp-
ner man nárvaron • av ‘eh grupp.'
Medlemmarna i den skulle kunna
graderas inbördes efter estetiska
prestatiöner, eftersom de har en
gemensam bas. Men det ár ett
konstaterande som inte ár posi-
tivt. Basen ár ett ytdekorativt sy-
stem, som svepte fram frán Paris
'mder första hálften av 50-talet.
Mu tycks det bara florera pá Is-
.and, alltsá.
Úrklippa úr sœnsku blaði.
liðs við frjálslynd öfl í þeim hópi. Æsk-
an er bráðlát á hlutina í dag, en fulllangt
gengur, þegar menn bindast samtökum
gegn félaginu, ef þeir fá ekki strax til-
skilin réttindi. Það er sterkara að hópar
myndist innan félagsins sem vinni að
hagsmunum sínum, jafnvel þótt þeir séu
í minnihluta, en að félög séu stofnuð
gegn heildarsamtökunum — meirihlut-
inn yrði þá jafnan að taka tillit til slíkra
hópa. Ég vil líka nefna það félag er tek-
ið hefir traustataki aðalnafn heildar-
samtakanna, jafnvel þótt innan þess séu
fleiri fálmandi fiktarar við liti og form
en alvarlegir myndlistarmenn (Mynd-
listarfélagið). Það er stutt í botninn þeg-
ar fátæktin er svo yfirþyrmandi, að menn
þurfa að taka nöfn annarra félaga
traustataki til að rugla og villa á sér
heimildir, því þráfaldlega rekur maður
sig óþægilega á, að almenningur gerir
ekki greinarmun á þessum tveim mjög
svo ólíku félögum. Þá jaðrar það við til-
ræði við íslenzka myndlist og er enda
henni til skaða að opna sýningu í menn-
ingarborgum erlendis undir heitinu „ís-
lenzk myndlist í dag og í gær.“ Skelfi-
lega fá frændur vorir, Germanir, ranga
hugmynd um íslenzka myndlist í dag,
jafnvel þótt nokkrir látnir utanfélags-
menn hafi verið fengnir að láni. Höfuð-
borg sambandslýðveldisins á skilið að fá
sterka sýningu frá íslandi, en ekki fé-
lagssýningu er siglir undir fölsku flaggi.
Ósköp er sú árátta margra íslendinga
lágkúruleg að þora ekki að koma til dyra
eins og þeir eru klæddir.
Það er orðin mikil breyting á hlutun-
um á þeim rúma áratug sem er liðinn
síðan ég var tekinn inn í þetta félag, sem
59