Samvinnan - 01.06.1968, Blaðsíða 19

Lars Lundin
Erlendur Einarsson
Jónas H. Haralz
Hannibal Valdimarsson
Gunnar Guðbjartsson
Bjarni Einarsson
Helgi Bergs
Björn Teitsson
Baldur Öskarsson
LARS LUNDIN:
NORRÆNA
SAMVINNUSAMBANDIÐ
1968
í ár verður óvenjulega mik-
ið um að vera, þegar Norræna
samvinnusambandið (Nordisk
Andelsforbund: NAF) heldur
árlegan aðalfund sinn í Kaup-
mannahöfn. Þá eru liðin
fimmtiu ár frá því að sam-
bandið var stofnað að Frogner-
setri skammt fyrir utan Osló,
og að sjálfsögðu verður að
minnast þess.
Það verður samkoma í ráð-
húsi Kaupmannahafnar, þar
sem ráðherrar og aðrir hátt-
settir gestir mæta; þar verða
haldnar hátíðaræður, sýndur
ballett og leikin tónlist, og þar
verða viðstaddir meira en
fimm hundruð gestir frá öllum
Norðurlöndum.
Afmælisins verður einnig
minnzt úti í verzlunum kaup-
félaganna. Það verður „Norræn
vika“, sem stendur yfir í hálf-
an mánuð, í öllum samvinnu-
verzlunum á Norðurlöndum —
þær eru samtals rúmlega 18.000
— sem eins konar staðfesting á
samheldninni innan samvinnu-
hreyfingarinnar á Norður-
löndum.
Það er eðlilegt, að slíkur við-
burður sé haldinn hátíðlegur
með mikilli viðhöfn. Það er
líka eðlilegt, að menn staldri
andartak við á slíkum tíma-
mótum og íhugi, hvað hafi
áunnizt, hvernig staðan sé í
HREVFINGIN
dag, og hvernig megi bezt búa
sig undir framtíðina.
Norræna samvinnusamband-
ið náði ekki yfir öll Norður-
lönd í upphafi. Af pólitískum
ástæðum urðu Finnar að bíða
í tíu ár, og íslendingar komu
ekki í hópinn fyrr en 1949. En
þá var líka öll hin norræna
fjölskylda sameinuð innan
NAF.
Það sem fyrst og fremst
vakti fyrir stofnendunum var
að fá sitt eigið sterka inn-
flutningsfyrirtæki, sem gæti
annazt aðflutninga á lífsnauð-
synlegum innflutningsvörum
handa kaupfélögunum undir
þeim kringumstæðum sem þá
voru ráðandi.
Eftir því sem aðstaðan til
vöruöflunar batnaði varð að-
alviðfangsefnið smám saman
meira að ná beinum sam-
böndum við framleiðslulöndin
og einbeita kröftunum að því
að gera sem ódýrust og bezt
innkaup — að forðast milliliði
og láta eigin sérfræðinga velja
það bezta á markaðnum.
Annað mikilvægt verkefni
var að útvega innflutningsum-
boðsmenn fyrir samvinnumark-
aðinn. Þetta tókst á millistríðs-
árunum að því er snerti allar
mikilvægustu vörurnar. Um-
boðslaunin féllu í hlut NAF,
sem gat þannig greitt rekst-
urskostnað sinn og lagt í vara-
sjóði, en hafði samt oftast
meir en helming þeirra eftir
til að skila aðildarsamböndun-
um sem arði.
Með eftirstríðsárunum þró-
aðist heimsverzlunin í nýjar
áttir. Flugið og fjarskiptin
höfðu flutt löndin nær hvert
öðru, og hagræðing og aukin
samkeppni dró úr þýðingu um-
boðsmannanna. Ef þeir vildu
fylgjast með tímanum, urðu
kaupendurnir því að fara sjálf-
ir út á heimsmarkaðinn og
gæta hagsmuna sinna þar sem
vörurnar voru framleiddar og
seldar.
Þegar árið 1919 hafði NAF
opnað fyrstu skrifstofu sína
erlendis, og var hún i Lundún-
um, sem þá var miðstöð verzl-
unar með flestar mikilvægustu
nýlenduvörur. Frá þeim tíma
hefur mikilvægi Lundúna-
markaðarins minnkað — ný-
lenduveldi Breta er liðið undir
lok, sterlingspundið og brezku
bankarnir gegna ekki sama
hlutverki við greiðslur á milli
landa og fyrr, og margar vörur
leggja nú leið sína framhjá
kauphöllunum í City.
En London er áfram ein af
mikilvægustu fverzlunarmið-
stöðvum heimsins, og það rík-
ir engin deyfð á skrifstofu
NAF í hjarta City. Þar kaup-
ir Tor Teian frá Noregi, ásamt
enskum samstarfsmönnum
sínum, kakóbaunir frá Ghana
og Brasilíu af umboðsmönnum
í og nálægt Mincing Lane
handa hinum fjórum norrænu
súkkulaðiverksmiðjum. Þar eru
teknar skjótar og spennandi
ákvarðanir, og innkaupastjór-
ararnir í Osló, Kolding, Kalm-
ar og Helsingfors fá ekki marg-
ar mínútur, þegar þeir verða
að ákveða sig. Te er auðvitað
líka keypt í London, ásamt
margs konar olíuhráefnum,
hrágúmmíi, kryddvörum, sís-
al og mörgu fleira, sem sam-
tals gefur heildarveltu sem
nemur meira en 100 milljón-
um danskra króna á ári.
1955 var næsta skrifstofa
NAF opnuð, og þá var ein-
göngu hugsað um kaffið, sem
er ein af mikilvægustu vör-
unum. NAF er stærsti kaffi-
kaupandi í Evrópu, og er ár-
legt magn 45 milljónir kílóa.
Af því kemur mestur hluti frá
Brasilíu, og markaðurinn fyrir
það er við kaffigöturnar í Sant-
os. Þar hefur John Wolthers
frá kaffideild NAF keypt kaffi
undanfarin þrettán ár handa
kaupfélögunum á Norðurlönd-
um. Hann fylgist nákvæmlega
með öllum breytingum á mark-
aðnum, og með hjálp fjarrita
fylgist hann með þörfunum
heima fyrir, svo að hann getur
nákvæmlega á réttu andartaki
útvegað tilboð um einmitt þær
kaffitegundir sem hinir vand-
látu neytendur óska að fá.
í Valencia rekur NAF einn-
ig skrifstofu, þar sem starfa
danskur skrifstofustjóri, Ole
Andresen að nafni, og finnskur
aðstoðarmaður hans. Þeir
kaupa auðvitað fyrst og fremst
appelsínur, sítrónur og tómata,
en smátt og smátt hafa einn-
ig niðursoðnir ávextir og græn-
meti farið að verða allstórir
liðir í innkaupum þeirra. í
seinni tíð hefur líka verið far-
ið að senda tómata og jarðar-
ber með flugvélum. Þá eru not-
aðar leiguflugvélar, og verður
okkar fólk á staðnum heldur
en ekki að sjá um, að vörurn-
ar þurfi ekki að bíða.
í Bologna hefur Roland Matz
frá Stokkhólmi svipað starf
með höndum og fæst við ítalsk-
ar vörur. Sér til aðstoðar hef-
ur hann duglega svissneska
konu, sem talar jöfnum hönd-
um sænsku, þýzku og ítölsku.
19