Samvinnan - 01.06.1968, Page 44

Samvinnan - 01.06.1968, Page 44
PER OLOF SUNDMAN: Loftsigling Andrées verkfræðings Upphafskafli Heimir Pálsson þýddi Stokkhólmur haustið 1896. 1 Ég svaf illa aðfaranótt þessa mikilvæga nóvemberdags — ekki af því ég væri óstyrkur eða órór, heldur af þeirri kát- legu ástæðu að ég hafði brákað eitt- hvert bein í litlutá hægri fótar. Sársaukinn var allnokkur þegar ég gekk til hvílu, og hann óx um nóttina. Vissulega var hann ekki verri en svo að ég gat sofið, en ég vaknaði hvert sinn sem ég sneri mér í svefni. Einum tveim, þrem sinnum fór ég að blaða og lesa í bókum Flammarions, „Úraníu" og „Hruni veraldar“, eftir að hafa fyrst reynt að vöðla koddunum sæmilega þægilega undir herðar og hnakka. Um sexleytið um morguninn dró ég tjöldin frá glugganum. Enn var hyldjúpt vetrarmyrkur. Nálægasta gasluktin var einsog hvítur flekkur sem gneistaði og glitraði í flóknu ískrystallamunstri gluggarúðunnar. Ofninn var heitur og í eldstæðinu lá nokkurra þumlunga lag af glóandi við- arkolum. Ég haltraði þegar ég gekk um gólfið. 2 Kvöldið áður höfðum við hitzt nokkr- ir saman við einfaldan en langan kvöld- verð. Talið snerist um rithöfunda einsog von Heidenstam, Levertin og Strindberg, ákæruna á hendur Gústafi Fröding, barst síðan áfram að Björnson og Ibsen og þaðan að Nansen og síðan — að sjálf- sögðu — að Andrée. Tuttugasta og fyrsta dag ágústmánað- ar hafði norska heimskautsleiðangrin- um mikla lokið; þrjú ár samfleytt hafði Fram legið innilukt í rekísnum og nú hafði það kastað akkerum í Tromsö, og þennan dag, 21. ágúst, hafði Friðþjófur Nansen aftur stigið á þilfar skipsins eftir fimmtán mánaða langa göngu um ísinn og vetursetu ásamt Johansen lautinanti. Klukkan rösklega tólf hinn 24. ágúst hafði enn eitt skipið varpað akkerum í Tromsö; það var Virgo frá Gautaborg. Og um borð í Virgo voru þeir Andrée, Strindberg og Ekholm og sundurskorni, samanbrotni loftbelgurinn þeirra. Fjór- on dögum áður höfðu þeir neyðzt til að yfirgefa stöð sína á Danaey við Spits- bergen. — Nansen var fagnað einsog hetju um allan heim, sagði ég. Heimskauts- leiðangur hans er sá merkilegasti og bezt heppnaði sem nokkru sinni hefur ver- ið farinn — að fráskildum Nordenskjöld og norðausturleiðinni. Stúdentarnir í Kristjánsborg voru pöddufullir í þrjá daga samfleytt, gengu fylktu liði um göturnar, sungu ættjarðarlög og heimt- uðu sambandsslit við Svíþjóð — þetta síðastnefnda kom að vísu ekki upp fyrr- en Óskar konungur hafði aðlað Nansen og gert hann greifa eða jarl. — Öðruvísi var því farið um Andrée, sagði ég. Hann hafði ráðgert og hafið djarflegustu heimskautsferð allra tíma: að sigla til norðurskautsins í loftbelg. Stokkhólmsbúar hylltu hann sem hetju, þegar hann lagði af stað með næturlest til Gautaborgar, og Gautaborgarar hylltu hann sem hetju, þegar hann lagði úr höfn 7. júní og stefndi til Spitsbergen. Á Danaey hafði hann látið reisa loftbelgsskýlið, fyllt belginn af vetni og síðan beðið nauðsynlegra sunnanvinda. Loftbelgurinn var hinn fullkomnasti sem smíðaður hefur verið, allt var hugsað og undirbúið útí æsar. Allur heimur- inn teið með öndina í hálsinum. Þýzk, norsk og ensk skip höfðu lagt leið sína til Spitsbergen, ef farþegar þeirra mættu e. t. v. verða vitni að brottförinni. — En allt var árangurslaust, sagði ég. Jafnvel frábær verkfræðingur ræður ekki við náttúruöflin né getur fengið vinda loftsins til að blása í rétta átt. Heimskautssumarið er stutt. Þarvið bæt- ist að pappírar og tryggingar Virgos voru þannig gerðar að skipið varð að yfir- gefa Spitsbergen í síðasta lagi 20. ágúst. Sem sagt, mánudaginn 24. ágúst 1896 hittust Norðmaðurinn Nansen og Svíinn Andrée í Tromsö í Norður-Noregi. — Nansen hafði tekizt það, sagði ég, og nú veit allur heimurinn hver Nansen er. Allur heimurinn, allur hinn menntaði heimur, þekkti nafn Andrées og loft- siglingaráætlun hans, og hún hafði ekki bara verið rædd í Stokkhólmi, heldur líka í Berlín, Vín, Rím, Ameríku, París og London. En hann hafði aldrei fengið aðstöðu til að skera á festar loftbelgs- ins. Honum hafði mistekizt. Enginn veit hvað þessum merku mönn- um fór á milli, honum sem frægur var fyrir dáðir sínar og hinum sem hlotið hafði frægð af fyrirætlunum sínum. Vinir mínir dæmdu hörðum orðum framkomu og gerðir Nils Ekholms. Við vorum komnir að kaffinu og púnsinu. — Heimkoman til Svíþjóðar hlýtur að hafa verið bitur og erfið, sagði einn við- staddra, gatna- og holræsagerðarmaður. Koma frá landi þarsem fögnuður og gleði ríkja inní tómarúm brostinna vona. Hann þarfnaðist framar öllu stuðnings félaga sinna tveggja og förunauta. Strindberg veitir honum þennan stuðn- ing — en doktor Ekholm gerist svikari. Ég reyndi að verja Ekholm eða a. m. k. draga úr þessum eindregnu dóms- orðum. Á Danaey hafði komið í ljós að loft- belgurinn var ekki eins þéttur og Andrée hafði haldið fram og gæti því ekki svifið eins lengi og ætlazt hafði verið til. Það hafði líka komið í Ijós að viðnám dráttartauganna við ís og vatn var meira en Andrée hafði reiknað með; loftbelg- urinn mundi því hreyfast hægar og þurfa tiltölulega lengri sviftíma en gert var ráð fyrir í upphaflegum útreikningum. Allt er þetta samkvæmt þeim athug- unum sem doktor Ekholm gerði með aðstoð Strindbergs, prófessors Arrheni- usar og Stakes verkfræðings; það var hinn siðastnefndi sem bar ábyrgð á vetnistækjunum og vetnisframleiðslunni. — Tímaáætlanirnar voru svo rúmar, sagði vinur minn í gatna- og holræsa- gerðinni, að viðbárur Ekholms eru einsk- is virði og nánast barnalegar. — Hvaða máli skiptir, hvort loftbelg- ur getur svifið í fimmtíu eða hundrað sólarhringa, þegar gera má ráð fyrir að ná föstu landi í Norður-Ameríku eða Síberíu í mesta lagi viku eftir brottför frá Spitsbergen? Þessu næst hélt hann langan fyrir- lestur um varúðarráðstafanir sem gera yrði við smíði járnbrautarbrúa. — Með hvaða rétti fer doktor Ekholm 44

x

Samvinnan

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Samvinnan
https://timarit.is/publication/340

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.