Samvinnan - 01.06.1968, Síða 45

S. A. Andrée verkfrœðingur
framá meira öryggi í loftsiglingu en
þegar hann fer í járnbrautarlest yfir á?
Ég benti á að Efcholm hefði alls ekki
farið framá að loftbelgurinn gæti svif-
ið í fimmtíu eða hundrað sólarhringa.
Hinir vildu ekki ljá mér eyra.
— Ég get skilið og fyrirgefið honum
að hann yrði hræddur meðan þeir dvöld-
ust á Danaey, sagði einhver í hópnum,
að hann yrði hræddur þegar hann sá
loftbelginn liggja við akkeri í skýlinu,
að hann yrði hræddur þegar hann sá
lélega körfuna og þegar hann fann ís-
kalda heimskautsvindana blása um vang-
ana og þegar hann skildi hvað vega-
lengdirnar eru djöfullega óendanlegar og
þegar hann sá alltíeinu að ísbreiðurnar
eira engu og þegar hann skildi að hann
hafði aldrei skilið hvað hann ætlaði að
leggja útí.
— Haltu áfram, sagði ég.
— Hann hefði getað dregið sig til
baka svo lítið bæri á, bara sagt blaða-
mönnum að hann ætlaði ekki að leggja
upp aftur næsta sumar. Þá hefðum við
gert okkur grein fyrir hugleysi hans,
skilið það og gleymt því.
— En? spurði ég.
— Hann varð að verja sig, verja
hræðsluna. Og hann valdi þá leið að
ráðast á Andrée. Það er einmitt það sem
við getum ekki fyrirgefið og sætt okk-
ur við. Hann ákærði Andrée fyrir hæfi-
leikaskort og kæruleysi í útbúnaði.
Ekholm dró sig ekki hljóðlega til baka.
í öllum ótta sínum var hann þó hrædd-
ari við dóma annarra. Hann gerðist svik-
ari. Hann skrifaði kostnaðarmönnunum
sviksamleg bréf, bæði Alfred Nobel og
Oskar Dickson í Gautaborg. Hann neyddi
Andrée útí þessar gjörsamlega meining-
arlausu umræður á opinberum vettvangi
hjá Vísindafélaginu fyrir mánuði síðan.
— 26. september, sagði ég.
— Þann dag, sagði vinur minn í gatna-
og holræsagerðinni og lyfti glasi sínu,
fengu allmargir Stokkhólmsbúar tækifæri
til að athuga persónulega tvo harla
ólíka menn. Nefnilega mikið stórmenni
og mikið lítilmenni.
— Það er svosem hugsanlegt að hann
hafi lika skrifað þriðja Mekenasinum,
sagði ég. Nefnilega konunginum.
Nils Strindberg
Einvaldar eru raunar vanir að vera
hógværir og hljóðlátir.
— Þegar þið dæmið doktor Ekholm,
sagði ég, gleymið þið einu harla mikil-
vægu. Því, að fyrst hann hættir, losnar
pláss. Andrée verður að finna staðgengil,
þriðja manninn sem sé reiðubúinn að
leggja upp næsta sumar.
— Ég hef ekki trú á að marga langi
að svífa milli himins og íss, sagði ég.
Púnsið hafði hresst mig. Ég setti tvo
stóla framá gólfið, sneri bökunum sam-
an, snaraði mér úr jakkanum og greip
hægri hendi um bognu stykkin tvö ofan
á stólbökunum.
Þvínæst hóf ég mig uppí það sem
íþróttamenn kalla jafnvægisstöðu á
annarri hendi, við fögnuð allra við-
staddra. Þetta fer þannig fram: gripið
er föstu taki um stólbökin, líkamanum
lyft í lárétta stöðu og brjóstkassinn hvíl-
ir á hægri upphandlegg, fætur beinir og
vinstri handleggur réttur beint út til
að halda jafnvægi.
— Hvað geturðu verið svona lengi?
spurði einhver.
— Fer eftir því hvað ég fæ mikið fyr-
ir mínútuna, svaraði ég. Ég bætti við:
Ég vildi fús gefa fimm ár af ævi minni
fyrir að fá að fylgja Andrée á heim-
skautssiglingunni næsta ár.
Einhver dró skóinn af hægri fæti
mér og kitlaði mig neðaní ilina. Ég missti
jafnvægið, kastaði mér ofanaf stólbök-
unum. Þá var það að ég brákaði bein
í litlutánni, þegar ég rak hana í hurð
sem stóð í hálfa gátt.
3
Ég bætti nokkrum viðarbútum á eld-
inn og lét þá brenna í opnu stæðinu.
Táin hafði bólgnað og leit út einsog
stórt blátt kýli. Það virtist ætla að vetra
snemma. Götur og gangstéttir voru þakt-
ar frostsnævi sem marraði undir skó-
sólum, hjólum og meiðum.
Himinn var heiður, enginn ylur af
sólinni, reykirnir úr skorsteinunum stóðu
einsog pílárar uppaf húsþökum. Af
Drottningargötuhæðinni sá ég að verið
var að slökkva í koksinu á gasstöðinni;
gífurlegt reykskýið hófst til lofts.
Ég hafði þrautir í fætinum og stakk
við, en mér lá ekkert á og gat leyft mér
Knut Frœnkel
stutta heimsókn á Panoptikon við
Kungstrádg&rdsgötu.
Vaxbrúðan Andrée hafði alltaf haft
einkennileg, næstum fráhrindandi áhrif
á mig, þótt talað væri um hvað hún
væri lík — sléttgreitt hárið með skipt-
ingu beint uppi yfir vinstra auga, sam-
anbitnir kjálkar, yfirvararskegg sem
huldi varir og munnvik, sterkbyggt nef,
stórar augabrúnir sem tengdust með
djúpri og skýrri hrukku.
Andrée-sýningin á Panoptikon hafði
verið sett upp fyrir þrem árum, þegar
eftir einmanalega og stormasama sigl-
ingu hans yfir Álandshaf í loftbelgnum
Svea.
Föt vaxbrúðunnar voru sannferðug,
það voru fötin sem Andrée var í á ferða-
laginu, og ég hafði heyrt því fleygt að
hann hefði selt vaxmyndasafninu þau
og einhver vísindatæki, sem skemmzt
höfðu við harkalega lendinguna, fyrir
röskar þúsund krónur úti hönd.
Það voru fáir gestir á Panoptikon svo
snemma dags. Unga stúlkan við inn-
ganginn gat óhrædd yfirgefið borð sitt
og komið til mín. Hún hló vingjarnlega.
Jú, ég hafði svosem komið alloft á
Panoptikon. Því var engin ástæða til að
neita.
— Ég er að reyna að gera mér í hug-
arlund hvernig ég mundi líta út sem
vaxbrúða, sagði ég, einmitt þegar ég —
eða vaxbrúðan — rekur stöng með
sænska fánanum í nyrðri enda jarðar-
möndulsins.
Hún skellti uppúr. Svo mældi hún mig
með augunum og fullyrti að ég yrði dýr
brúða. Vax er dýrt, sagði hún, jafnvel þó
það sé drýgt með tólg og steríni.
Hún vissi greinilega ekki hvernig vax-
brúðurnar voru gerðar.
4
Einkaleyfaskrifstofan, eða Hin konung-
lega einkaleyfa- og skráningarstofnun,
einsog hún hefur heitið síðan í fyrra,
hafði kontóra sína við Bunkenbergstorg
í þeirri byggingu sem stundum er nefnd
folckerska huset.
Ökuþórarnir sem biðu á torginu voru
þegar byrjaðir að byggja snjóhúsið sitt
við vatnsdæluna. Þeir voru búnir að
leggja einskonar grunn af troðnum snjó
45