Samvinnan - 01.06.1968, Síða 60

Barzani strauk úr haldi árið 1943.
Gamlir og nýir félagar hópuðust að hon-
um heima í átthögunum, og nýr frelsis-
andi fór um sveitirnar. Bretar, er háðu
erfiðustu glímu sögunnar, höfðu hvorki
tíma né krafta til að berja á böldnum
sveitakörlum í Kúrdistan. Kúrdar end-
urnýjuðu kröfur sínar um kúrdíska
embættismenn í Kúrdistan, jafnrétti
kúrdísku og arabísku og fleiri kúrdíska
skóla. Þeir ráku á brott arabíska embætt-
ismenn úr stórum hluta lands síns og
lifðu lausir við arabíska áþján til stríðs-
loka, þegar brezkar og írakskar hersveitir
gátu gefið sér tíma til að klekkja á
óaldarseggjunum.
Barzani hélt þá til írans (Persíu) með
þrjú þúsund manna liði, en þar hafði
fyrir skömmu verið stofnað kúrdískt lýð-
veldi, eftir að íran var hernumið af
Bretum, Bandaríkjamönnum og Rússum,
og íranska Kúrdistan losnaði þar með
undan yfirráðum Persa. Saga þessa eina
kúrdíska lýðveldis aldarinnar varð stutt.
Að ári liðnu, er hernámi írans lauk, var
lýðveldið hernumið af ofurefli persneska
hersins og leiðtogar þess hengdir. Barzani
flúði upp í torsótt fjöllin, þar sem landa-
mæri írans, íraks og Tyrklands ná sam-
an mitt í háfjöllum Kúrdistans. Þaðan
brauzt hann nokkru síðar með 500 manna
lið til sovézku Armeníu og fékk hæli
sem flóttamaður. í önnur hús var ekki
að venda. Persar, Arabar og Tyrkir á hæl-
um hans allt um kring.
Við tóku önnur 11 útlegðarár, í þetta
sinn þó ekki innan lokaðra dyra. Útlög-
unum var meira að segja kennt að lesa
og skrifa og ýmis störf og iðnir, eftir
því sem geta og vilji var fyrir hendi.
Barzani var um skeið settur á frægan
byltingarskóla í Moskvu.
Árið 1958 gerði Abdul Karim Kassem
stjórnarbyltingu í írak, lét myrða kon-
unginn, sleit írak úr tengslum við Bret-
land og sagði það úr hinu vestræna
CENTO-bandalagi. Barzani fékk að snúa
heim, var gerður að þjóðhetju, lofsam-
aður fyrir baráttu sína gegn „heims-
valdasinnum og nýlendukúgurum" og
fengin til vistar lúxusvilla fyrrverandi
fjandmanns síns, Nuri-es-Saids forsæt-
isráðherra, sem myrtur hafði verið í
st j órnarbyltingunni.
Það, sem síðar gerðist, rak ég í síðustu
grein minni, sem lauk með komu minni
til Ranja, lítils bæjar í breiðum, frjó-
sömum dal, sem umluktur er tignarleg-
um, skóglausum fjöllum á alia vegu. Hér
var byggð ekki þéttari en í fjölmennari
sveitum á íslandi, loftið tært, hljóðbært
á kvöldin og landslagið slíkt að eins hefði
getað verið á Fróni.
Þetta var síðla hausts árið 1964. Upp-
skerunni var að mestu lokið og gras og
annar gróður skrælnaður og gulur eftir
heitt skin sólar sumariangt. í Ranja
bjuggu 2—3 þúsund manns, en þessa dag-
ana var umferð fótgangandi manna,
hesta og hvers kyns farartækja óvenju-
ör og mikil. Þéttsetið var á tehúsunum,
sem settu borð sín og bekki fram á göt-
una. Fjöldi karlmanna, sem klæddir voru
þjóðbúningum og með rifil um öxl, setti
svip sinn á bæinn.
Ranja var þessar vikurnar höfuðborg
írakska Kúrdistans. Leiðtogar Kúrda
voru í þann mund að setja hér fyrsta
landsþing sitt. Á landrými því, er þeir
stjórnuðu í skjóli eigin valds, bjó rúm-
lega helmingur hinna tveggja milljóna
írakskúrda. Svæði þetta var um tveir
þriðju fslands að stærð eða um þrisvar
sinnum stærra en ísrael.
Daginn eftir komu mína til Ranja var
ég viðstaddur þriðja og síðasta fund
svonefnds fólksþings, eins þriggja for-
þinga, er kjósa skyldu fulltrúa á lands-
þing það, sem brátt yrði sett. Fólksþing
þetta með um 500 kjörnum fulltrúum
hvaðanæva af landinu var haldið í stórri
tóbaksskemmu, stærsta húsi héraðsins.
Fulltrúar hinna ýmsu héraða og ætt-
bálka, er sátu krosslögðum fótum á
teppalögðu gólfinu, voru margir auð-
kenndir af þjóðbúningum sínum og
skrautlegum vefjarhöttum. Fyrir gafli
skemmunnar sátu nokkrir gestir og virð-
ingamenn, m. a. leiðtogar hinna ýmsu
trúflokka klæddir embættisskrúða. Þar
mátti sjá biskup hinna kaldeísku kristnu
Kúrda, biskup nestóríönsku kirkjunnar
og trúarlegan leiðtoga hins fámenna
flokks jesíta, ungan mann klæddan
hvítri, síðri skikkju með langan, miðalda-
legan hött. Þá sat þarna, eins og nærri
má geta, mikill leiðtogi múhameðstrúar-
manna, en Kúrdar eru flestir múhameðs-
trúar.
Innan múhameðstrúarinnar, ekki sízt
í Kúrdistan og Persíu, blómstra ýmsar
reglur með strangar og háleitar trúar- og
siðgæðishugmyndir, en öðrum og mun
fámennari reglum svipar til fakíra á
Indlandi. Berja þeir sig til blóðs á al-
mannafæri, stinga í gegnum limi sína
prjónum og ganga á eldsglóðum. Fræg-
Barzani í þungum þönkum.
Tjaldbúöir Barzanis. Svartafjall í baksýn.
60