Samvinnan - 01.12.1968, Blaðsíða 47

ur á hjara veraldar að líkleg-
ast tekur það okkur hátt í
misserið að gleyma axarsköH-
unum þeirra. En naumast þó
lengri tíma. Menn eru svo ótta-
lega ótrúlega fljótir að fyrir-
gefa þær misgjörðir sem aðrir
verða fyrir.
Gráthlægilegasta fréttin frá
Moskvu kom í sjónvarpinu og
hermdi frá þeirri uppgötvun
Breshnefs og félaga hans að
tékkneskur sósíalismi hefði
verið orðinn „of mannúðleg-
ur“. Ljótt væri ef satt væri.
Maður bíður með mátulegri
óþreyju eftir því að íslensk
stjórnarvöld taki upp svipuð
vinnubrögð: „Auglýsing frá
dómsmálaráðuneytinu. Mann-
úð er hér með bönnuð, en
mönnum skal bent á ákvæðin
í hinni nýju reglugerð ríkis-
stjórnarinnar um all verulega
aukningu á löglegu miskunn-
arleysi.“
Jólin eru ísmeygileg og heit-
strengingar stoða lítið. Líkleg-
ast ætti maður að forðast allar
áætlanir og láta slag standa.
Áætlanirnar koma hvort sem
er alltaf þannig út að það
stendur ekki steinn yfir steini.
Þetta er eins og hjá hagfræð-
ingunum.
Mikið má sá maður vera ein-
mana sem er í raun og sann-
leika laus við jólin. Ég vona
að hann sé ekki til á íslandi.
Ósköp má sá maður líka vera
allslaus af minningum sem á
hreint engar Ijúfar endur-
minningar frá jólunum sem
voru, frá bernskujólunum við
pilsfaldinn hennar mömmu,
frá gleðilegum og dýrðlegum
jólum, nú og þá væntanlega
líka frá döprum jólum.
Hörðustu menn verða við-
kvæmir þegar þeir minnast
æskujólanna. Hörðustu menn
fá stundum mistur í augun.
Togarasjómaður sagði mér á
dögunum frá vélstjóra sem
talaði dálítið skrýtna ensku.
Þetta var á árunum fyrir Hitl-
ersstríðið og enskan þótti þá
ekki eins sjálfsögð á íslandi
eins og núna. Þeir komu inn til
Grimsby með bilaða vél og vél-
stjórinn flýtti sér í land og
sótti viðgerðarmann.
Hann útskýrði bilunina fyrir
honum með miklu handapati
og svofelldum orðum: „Dýna-
móinn is no good. Very slak í
rollingen og very very bom-
bom.“
Það er svo skrýtið með jólin
að það er eins og það sé alls
engin leið að fela sig fyrir
þeim. Þau hafa lag á því að
læðast að okkur, að svæfa í
okkur skynsemina jafnvel og
að ýta okkur ef svo mætti að
orði komast út í jólaglauminn.
Roskinn maður sem sagði mér
einu sinni ýmislegt frá upp-
vaxtarárum sínum talaði margt
um jólin. Hann líkti þeim við
glansmynd og sagði að í góðu
árferði hefðu jólin þeirra í
plássinu við fjörðinn verið eins
og myndirnar í dönsku mynda-
blöðunum: kyrrlát og hljóð og
tandurhrein.
Þau voru Jesúbarnið í jöt-
unni og Ketkrókur með kýlda
vömb og hvítur bjarnarfeldur
yfir öllu. Jólastjarnan dýfði
puttanum í lónið. Strand-
ferðaskipið kom með jólavarn-
inginn og pípti þrefalda jóla-
kveðju inn yfir plássið, og
fjallið upp af húsunum svar-
aði fyrir þau.
Skipið var með glóandi perlu-
festi á síðunni þegar það ösl-
aði út með hólmunum aftur,
en þegar það sveigði í sundið
þá runnu ljósin í kýraugunum
saman í eitt og urðu að gulu
þankastriki sem styttist og
hvarf þegar skipið vatt skutn-
um í landið. Þó mátti heyra
vélarniðinn utan úr myrkrinu
lengi eftir að ljósafestin var
slokknuð. Plássið dormaði í
snjónum og andaði naumast.
Þorláksmessufylliríið var af-
padda á tappa. Það var eng-
inn að vaða skít og slor í fisk-
húsunum fyrir neðan veginn.
Það var engin blessuð mann-
eskja að basla og bölva til sjós
eða lands, hvorki köld né hrak-
in né einu sinni loppin. Sjó-
stakkar lágu um borðstokka og
bcmur eins og koparhúðaðir
staðið og Valdi pólití var aft-
ur kominn á kreik með and-
skotans miklu veldi, og fólkið
sem tróð jólasnjóinn með
spariskó á fótum var kurteist
og hæglátt og vingjarnlegt.
Vinur minn gerði sér líka
tíðrætt um það hvað allir
hefðu verið í indælu skapi.
Það var svo makalaust um jól-
in hvað menn gátu orðið prúð-
ir og elskulegir. Allir urðu þol-
inmóðari og allir urðu sann-
gjarnari og allir urðu nær-
gætnari við náungann. Það var
eins og menn skiptu um skap-
höfn um leið og þeir skiptu um
föt. Kvenfólkið steig upp úr
þvottabalanum löðrandi af
hjartagæsku og kallmennirnir
litu upp úr vaskafatinu með
englasvip undir nýskafinni
skeggrótinni. Það var snjórinn
og það voru stillurnar þegar
árferðið var gott og það var
slenið sem fylgdi hvíldinni; og
það var jólaguðspjallið í kirkj-
unni af vörum nauðrakaðs
prestsins, og þetta hjálpaðist
alltsaman að.
Auk þess átu menn þau býsn
um jólin. Þetta var kannski
friður magans fremur en sál-
arinnar. Það var hvað sem öllu
leið búið að stansa veröldina
tímakorn, og menn voru skelf-
ing þakklátir. Það var enginn
að velkjast á hafinu eins og
postulakuflar og olíupils
klæddu þiljur og rafta eins og
hreistrugir englavængir. Það
var allt svo kyrrlátt og hljótt,
og það var ekki nema smávegis
fisklykt af fólkinu.
Gamli maðurinn hefur verið
kominn nálægt tvítugu þegar
hann átti þessi jól. Ég er ekki
grunlaus um að hann hafi átt
einhvern þátt í Þorláksmessu-
fylliríinu. Hann átti eftir að
verða dálítið blautur, þó að
það yrði með tímanum allt í
hófi. Ég spurði hann einu sinni
hvort hann gerði sér stundum
glaðan dag á jólunum núna,
en hann kvað nei við því.
„Allir litir hafa máðst,“ sagði
hann. „Grasið er ekki eins
grænt og i den tid.“
Loks langar mig að segja frá
því að kindugasta orðið sem
ég hef séð upp á síðkastið kom
fram í einni af þessum ritdeil-
um sem ég drap aðeins á hér
að framan. Það var orðið
„karfalöndunarbarlómur". —
Kindugasta ádrepan kom aftur
á móti fram hjá stúlku sem var
að lýsa fyrrverandi kennara
sínum sem henni var ekki sér-
lega vel við. Hún fann honum
flest til foráttu og endaði með
því að lýsa yfir: „Og svo var
hann ekki einu sinni loðinn á
Iöppunum.“
47