Samvinnan - 01.12.1968, Blaðsíða 54

Meö
Kúrdum
á nýjan
leik III.
Erlendur Haraldsson:
Ofsótt þjóö sem enginn
þorir aö hjálpa
„Leysið upp Pesh-Merga, hinar vopn-
uðu sveitir ykkar, og afhendið vopnin. Þá
getum við byrjað að semja.“ Um miðjan
desember kom þetta svar frá Bagdað við
samningstillögum þeim, sem kúrdíska
landsþingið hafði sent íraksstjórn í októ-
ber 1964.
Barzani hafði haft rétt að mæla. Frá
Bagdað var einskis að vænta. Þau orð
hans, að brátt myndi aftur koma til
stríðs, reyndust einnig rétt. Vorið eftir að
ég yfirgaf Kúrdistan, sendi Abdul Salam
Aref íraksforseti hermenn sína og skrið-
dreka að nýju upp í Kúrdistan. Og í
þriðja sinn var byggð — það litla sem
enn stóð uppi eða hafði verið endur-
byggt — lögð í rúst með loftárásum og
tugir þúsunda manna voru flæmdir frá
heimkynnum sínum. Sem áður voru loft-
árásirnar tíðast hernaðarlega þýðingar-
lausar. Hér var ekki verið að sprengja í
loft upp eða brenna hernaðarlega þýð-
ingarmikil mannvirki eða flutningaleiðir.
Hvorugt var að finna í landinu. Sem
áður voru líka fáir til frásagnar út á við.
Blaðamenn þá, er heimsóttu landið á því
ári, sem þessi þriðja hríð gegn írakska
Kúrdistan stóð yfir, mátti auðveldlega
telja á fingrum sér.
íraksher taldi um 60 þúsundir manna,
var búinn á annað hundrað flugvélum,
aðallega rússneskum MIG-herflugvélum,
auk fjölda skriðdreka og annarra nú-
tímavopna. Ekki tókst þó nú fremur en í
hin tvö fyrri skiptin að hrekja Kúrda úr
fjöllum sínum svo að neinu næmi, þótt
ekki hefðu þeir önnur vopn en riffla og
einstaka sprengjuvörpur. Skotfæri voru
af svo skornum skammti, að skipun Barz-
anis var: aðeins sjö kúlur fyrir hvern
falhnn óvin. f nútímastríði er reiknað
með tveim til þrem hundruðum. Synir
eyðimerkurinnar, sem otað var út í þetta
stríð af herforingjunum í Bagdað, voru
áhugalitlir um framgang þess eins og al-
menningur yfirleitt í írak. Er kom upp í
Kúrdísk flóttakona með son sinn.
dali og gil fjalllendisins, tóku Kúrdar
sem áður þunga tolla af herdeildunum
og birgðu sig upp af vopnum og skotfær-
um, sem alltaf voru af skornum skammti.
„A remarkable army“ (frábær her),
skrifaði William Carter blaðamaður frá
bandaríska ritinu Life um her Kúrda, er
hann heimsótti Kúrdistan þetta sumar.
í byrjun vors 1966 samdi írakska her-
ráðið nýja áætlun um að uppræta mót-
spyrnu fjallabúanna. Fjöldi nýliða var
kallaður í herinn. Samkvæmt hinni nýju
áætlun skyldu reknir þrír fleygar allt til
landamæra írans gegnum hið langa en
fremur mjóa landsvæði uppreisnar-
manna. Áætlunin var nefnd „Undir vernd
Allah“ (Tavakaltu ala Allah) og átti að
hefjast 15. apríl. Nú skyldi „stigamönn-
unum í norðri“ útrýmt í eitt skipti fyrir
öll.
Daginn áður en herferðin átti að hefj-
ast, fórst Aref í flugslysi, sem aldrei var
upplýst. Skömmu áður hafði hann slopp-
ið undan tveim banatilræðum arabískra
landa sinna. Bróðir Arefs og þáverandi
yfirhershöfðingi hersins, Abdul Rahman
Aref, sem um þessar mundir var staddur
í Moskvu til viðræðna um frekari vopna-
kaup, hélt samstundis heim til Bagdað.
Eftir stutta valdabaráttu tók hann við
stöðu síns látna bróður.
Hernaðaraðgerðum var hætt, og Barz-
ani bauð samningsumræður. Frá Bagdað
komu þokukenndar tillögur um sterkari
héraðsstjórnir fyrir allt landið, en ekki
kom til alvarlegra samningsumræðna.
í byrjun maí, er hin nýja ríkisstjórn
var orðin nokkurn veginn föst í sessi inn-
an hersins, ákvað hún að framkvæma
árás þá, sem áætluð hafði verið 15. apríl.
Nú sem fyrr fór öðruvísi en ætlað var,
og vernd Allah reyndist víðs fjarri. Aðal-
áherzla var lögð á að ná veginum frá
Ravandús, sem liggur um hrikalegt
landslag til írans, og kljúfa þannig
írakska Kúrdistan í miðju. Þetta mis-
tókst, þótt beitt væri miklum liðsafla.
Arabar misstu á örfáum dögum yfir 2000
hermenn, fjöldi var handtekinn, afgang-
urinn hljóp heim í rammgert virkið fyrir
ofan bæinn Ravandús. Á öðrum vigstöðv-
um varð árangurinn litlu betri. Að þrem-
ur vikum liðnum leitaði Aref annar hóf-
anna um vopnahlé.
Bassas, sem var forsætisráðherra íraks
um þessar mundir, lagði þann 29. júní
fram í útvarpi tólf liða stefnuskrá, sem
skyldi að sögn hans leysa deiluna milli
Kúrda og íraksstjórnar, sem hafði und-
anfarnar vikur kostað þúsundir manns-
lífa. Þar lofaði hann:
1) að kúrdískt þjóðerni skuli viðurkennt
í stjórnarskránni;
2) að við fyrirhugaða dreifingu sveitar-
og bæjarstjórnarvalds skuli tekið
sérstakt tillit til hinna kúrdísku íbúa
landsins;
3) að kúrdískri tungu verði veitt fuli
viðurkenning innan íraks;
4) að efnt verði til almennra þingkosn-
inga á yfirstandandi ári;
5) að Kúrdum verði leyft að sinna öllum
embættum og opinberum störfum í
samræmi við fjölda þeirra meðal
íröksku þjóðarinnar;
54