Samvinnan - 01.12.1968, Blaðsíða 57

Kúrdísk kona meö brunasár eftir napalmsprengjur.
landið árið 1962, þótti ferðin þess verð að
skrifa bók um hana. Dana Adam Schmidt,
fréttaritari New York Times: „Journey
Among Brave Men“; David Adamson
fréttaritari Daily Telegraþh: „The Kur-
dish War“; og greinarhöfundur: „Með
uppreisnarmönnum í Kúrdistan“.
Hvar á nær varnarlaus smáþjóð, sem
verður fyrir miskunnarlausu ofbeldi, að
leita réttar síns? Hjá Sameinuðu þjóðun-
um, álitu forystumenn Kúrda. í apríl 1962
sendi Barzani fyrstu orðsendingu sína til
Sameinuðu þjóðanna, Alþjóðarauða-
krossins og fleiri alþjóðastofnana, þar
sem hann bað um að stofnanir þessar
beittu sér fyrir málamiðlun og reyndu
að hindra áframhald þessa útrýmingar-
stríðs. Þá bað hann um að sendir yrðu
fulltrúar til að kynna sér hörmungarnar
meðal almennings af völdum stríðsins.
Þessari orðsendingu var dauflega tekið
og ekkert aðhafzt.
Þann 8. febrúar 1963 steypti flokkur
Baþista (ofstækisfullur þjóðernissinnað-
ur sósíalistaflokkur) Kassem af stóli.
Nóttina eftir lét hann myrða hundruð
ef ekki þúsundir kommúnista, sem einnig
voru að undirbúa byltingu gegn Kassem.
Höfðu Baþistar komizt yfir meðlimalista
kommúnistaflokksins, sem var sterkur í
írak, og gengu þessa illræmdu nótt milli
húsa í Bagdað og skutu hvern flokks-
mann, sem þeir náðu tii. Ýmsir hafa
fullyrt, þ. á m. Hússeín Jórdanskonung-
ur, að þeir hafi komizt yfir listann hjá
bandarísku leyniþjónustunni.
Gagnvart Kúrdum var hegðun þeirra
ekki betri. Þeir lofuðu gulli og grænum
skógum, en réðust síðan skyndilega þrem
mánuðum síðar að Kúrdum með hjálp
sýrlenzks flugliðs. Þá jöfnuðu þeir fjölda
þorpa á olíusvæðunum við jörðu með
skriðdrekum og jarðýtum og flæmdu
íbúana á brott eða drápu þá. Hin nýja
stjórn var hlynntari Vesturveldunum en
Kassem hafði verið, en hann sagði írak
úr CENTO og tók upp nána samvinnu
við Rússa.
Allt varð þetta til þess, að Sovétríkin,
sem höfðu ekki minnzt á Kúrda til þessa,
tóku að tala af miklu kappi um „fasískt
útrýmingarstríð íraksstjórnar gegn
Kúrdum." Send voru harðorð mótmæli til
Bagdað, og Öryggisráðinu var skýrt frá
áhyggjum Sovétríkjanna vegna ástands-
ins í Norður-írak. 29. júní fór Alþýðulýð-
veldið Mongólía fram á það við Samein-
uðu þjóðirnar, að „þjóðarmorð það, sem
íraksstjórn fremur á Kúrdum í Norður-
írak“, yrði rætt á Allsherjarþinginu
næsta haust. Kúrdar fögnuðu þessum
fréttum mjög, þótt þeir vissu vel, að flug-
vélar þær og skriðdrekar, sem beitt var
gegn þeim, væru mestmegnis rússnesk.
Einum eða tveim dögum áður en til-
laga Mongólíu um þjóðarmorð á Kúrdum
skyldi rædd á Allsherjarþinginu, var hún
dregin til baka án þess að nokkuð hefði
breytzt um hag Kúrda. Sovétríkin höfðu
komizt að raun um, að þau áttu annarra
og þýðingarmeiri hagsmuna að gæta í
Arabaríkjunum en velferðar Kúrda. Blöð
Sovétríkjanna og annarra kommúnista-
ríkja hættu jafnskyndilega að rita um
þjóðarmorðið á Kúrdum og þau höfðu
byrjað á því.
Þessum öðrum hluta stríðsins i Kúrd-
istan lauk vorið 1964. Þriðji hlutinn hófst
ári síðar og stóð í rúmt ár. Enn lét fjöldi
manna lífið, hundruð þorpa voru brennd
með napalmsprengjum og tugir ef ekki
hundruð þúsunda manna urðu að yfir-
gefa heimili sín. Kúrdar sendu enn sendi-
mann af stað. Hann fékk sem fyrr daufar
undirtektir. Þetta væri innanlandsmál
íraks, var sagt. Margir áttu vinsamleg
orð, en ekki var einu sinni unnt að mjaka
neinum til að leggja fram tillögu um að
send yrði rannsóknarnefnd til Kúrdist-
ans. Menn óttuðust að kalla yfir sig reiði
Arabaríkjanna með því að hjálpa þessari
margskiptu þjóð, sem flestir vissu lítil
deili á og vitað var að ekkert átti nema
hugprýði manna sinna. Sumpart olli
sinnuleysi um annarra hag.
Meðan á öllu þessu stóð jókst smám
saman almenn vitneskja um Kúrda og
samúð með þeim. Þeir fengu vinsamleg
blaðaummæli og meira að segja voru
stofnaðar nefndir áhugamanna í ýmsum
löndum Vestur-Evrópu til að kynna mál-
stað þeirra og veita þeim einhverja að-
stoð. T. d. sendi sænsk Kúrdavinanefnd
til Kúrdistans fulltrúa, sem var þekktur
fyrir skýrslu, sem hann hafði nokkru
áður skrifað fyrir „Amnesty Internation-
al“ um meðferð Breta á föngum í Aden.
Kom skýrslan um Kúrdistan út í Stokk-
hólmi 1967 undir nafninu „Glömda krig-
et“, og var þar lýst hörmungum þeim
sem almenningur varð að búa við af
völdum stríðsins og hryðjuverkum
irakska hersins.
Hér á landi stofnuðum við Kúrdavina-
nefnd árið 1966. Varð Helgi Briem fyrr-
verandi sendiherra formaður hennar, en
sá margfróði maður hafði lengi þekkt
Kúrda. Með hjálp eins nefndarmanna
okkar, Páls Kolka, kynntum við svo for-
ráðamönnum Rauðakrossins hér málið,
og tóku þeir því svo vel, að síðan hefur
íslenzka Rauðakrossdeildin barizt skel-
eggast fyrir því allra Rauðakrossdeilda,
að Alþjóðarauðikrossinn veiti meiri hjálp
en hann gerði í fyrstu, en það hefur
aldrei getað orðið nema lítið eitt, því að
íraksstjórn hefur synjað hverri bón um
að mega senda hjálp til kúrdísku hérað-
anna. Enn eru á landsvæði uppreisnar-
manna, þar sem ein milljón manns býr,
að vísu tveir læknar, en ekkert það, sem
við myndum nefna sjúkrahús. Við nefnd-
armenn höfðum því einnig tal af „Her-
ferð gegn hungri“, sem sinnt hefur þörf-
um verkum, og stungum upp á því, að
notaður yrði smáhluti næsta söfnunar-
fjár til kaupa á einu eða tveim sjúkra-
skýlum (tjöldum) með álíka útbúnaði og
tíðkast hjá héraðslæknum hérlendis.
Þessum tilmælum synjuðu ungu menn-
irnir, en vonandi íhuga þeir málið aftur
við tækifæri.
Allar tilraunir Kúrda til að fá mál
þeirra tekið upp hjá Sameinuðu þjóðun-
um mistókust, en þar fást mál ekki tekin
upp nema einhver meðlimaþjóðin beri
þau fram. Kúrdum er auðvitað ljóst, að
ósennilegt er að mál þeirra leysist við það
eitt að verða tekið til umræðu, en margt
myndi samt við það vinnast. Almenn
þekking á málum þeirra myndi aukast og
íraksstjórn yrði að taka meira tillit til
álits annarra þjóða á verkum sínum en
hún hefur gert til þessa. Ef til vill mætti
fá alþjóðlega málamiðlun, sem til þess
gæti leitt, að írak fyndi sig knúið til að
halda gefin loforð og samninga eða
semja á nýjan leik.
Mál Kúrda gæti ekki orðið eitt hinna
mörgu óleysanlegu vandamála sem Sam-
einuðu þjóðirnar verða að glíma við. Það
verður smámál á alþjóðamælikvarða,
meðan stórveldin telja sig engra sér-
stakra hagsmuna hafa að gæta þar. Hér
er ekki um að ræða djúpstætt hatur milli
þjóða; hér deila ekki Arabar og Kúrdar,
aðeins fraksstjórn og Kúrdar. Og sérstaða
Kúrda í írak á sér langa lagalega sögu.
Að öllu óbreyttu telja Kúrdar einungis
hugsanlegt að fá smáríki til að leggja mál
þeirra fyrir Sameinuðu þjóðirnar, ríki
sem ekki sé rammbundið af stórveldun-
um, hafi lítilla eða engra hagsmuna að
gæta í Arabaríkjunum og sé nægilega
siðferðilega vakandi til að láta sig líf og
frumstæðustu mannréttindi smáþjóðar
einhverju skipta.
57