Samvinnan - 01.12.1968, Blaðsíða 58

Við íslendingar kaupum enga olíu hjá
Aröbum, verzlun okkar við þá er hverf-
andi, og við erum eina ríki Evrópu, sem
aldrei hefur efnt til stjórnmálasambands
við Arabaríkin. Það var því ekki að undra,
að Kúrdum yrði litið til íslands. Þá gæti
enginn ásakað okkur um eiginhagsmuna-
stefnu, þótt við sinntum máli þeirra inn-
an Sameinuðu þjóðanna. Við gætum rek-
ið það þar okkur algerlega að kostnaðar-
og skaðlausu. Hlytum aðeins virðingu
fyrir.
Fyrrverandi utanríkisráðherra okkar
var bent á þetta fyrir örfáum árum, en
hann vísaði málinu frá sér með þeim orð-
um, að hann hefði persónulega fyllstu
samúð með Kúrdum, en þetta væri of
veigamikið mál til þess að við, smáþjóðin,
gætum sinnt því. Fyrir tveim árum var
svo samið um vopnahlé, og málið varð
ekki eins aðkallandi og áður.
í september sl. birti skrifstofa Alþjóða-
sambands lögfræðinga (International
Commission of Jurists) í Genf allítarlega
grein um réttarstöðu og sögu Kúrda. Þar
segir m. a.:
„Saga Kúrda í frak dregur upp mynd
af ástandi sem endurtekur sig í mörgum
löndum heims. Hún sýnir þjóðernis-
minnihluta, sem æskir að lifa á sinn
hefðbundna og eðlilega hátt innan ríkis,
er þolir enga takmörkun á innri einingu
sinni. í stað þess að leysa vandamálið
með samningum reynir ríkið að uppræta
það með valdbeitingu".
„Hin írakska lausn vandamálsins —
með hervaldi — er of algeng í heiminum
í dag. Það er smánarlegur dómur um nú-
tímann, að hófsamir menn eins og dr.
Bassas nái þá aðeins fram stefnu sinni,
er hervaldið mætir svo sterkri mótspyrnu,
að það fær ekki við hana ráðið.
Ef lausn sú, sem nú hefur náð fram að
ganga í írak, verður ekki framkvæmd,
munu þessir fjórtán mánuðir friðar að-
eins verða stutt hlé í langvarandi
kúrdísku stríði“.
Svo segir í grein lögfræðinganna. 1. júlí
sl. birti Vínarblaðið „Kurier“ eftirfarandi
í grein frá fréttaritara sínum í Bagdað í
tilefni þess að þá voru tvö ár liðin frá
samkomulagi Bassas og Barzanis:
„Ríkisstjórnin hefur ekki uppfyllt einn
einasta lið samkomulagsins............í
síðustu viku sögðu báðir ráðherrar Kúrda
sig úr ríkisstjórninni í mótmælaskyni við
athafnaleysi stjórnarinnar. Þá hefur það
orðið til að auka spennuna, að kúrdískir
pólitískir fangar, sem lofað var að leysa
úr haldi fyrir tveim árum, sitja enn inni.
Eina dagblað Kúrda í írak, „A1 Taatsji“,
hefur verið bannað vegna árása á stjórn-
ina.......Samt vona menn, bæði ráða-
menn Kúrda og hófsamir stjórnmála-
menn í Bagdað, að ekki komi að nýju til
vopnaðra átaka, sem kostað hafa þús-
undir mannslífa á undanförnum árum,
sérstaklega meðal kúrdískra borgara".
í bréfi, sem dr. Osman sendi mér fyrir
skömmu frá Teheran, skrifar hann:
„Ástandið í landi okkar er nú mjög
óöruggt. Við höfum nær ekkert opinbert
samband við ríkisstjórnina. Vopnaðar
skærur eiga sér stað alltaf öðru hverju.
Bagdað treður okkur um tær, og við verð-
um að svara í sömu mynt. Við höfum
hafiö baráttu fyrir, að sem flestir læri að
lesa og skrifa, og reynum að bæta ástand
heilbrigðismálannna. Þá undirbúum við
okkur hernaðarlega eftir mætti, ef við
skyldum verða knúðir til að berjast að
nýju........Hvað varð um sjúkraskýlið,
sem íslenzka nefndin ætlaði að reyna að
útvega okkur? Nú hefðum við brýna þörf
fyrir það“.
Ekki er hægt að ljúka þessari grein án
þess að minnast á hag Kúrda í öðrum
löndum. Um Tyrkland segir í grein lög-
fræðinganna:
„Tyrkland virðist ekki þekkja greinar
nr. 38 og 39 í Lausanne-samningnum, þar
sem það skuldbindur sig til að virða rétt-
indi þjóðernisminnihluta sinna. Kennsla
á kúrdísku er bönnuð í skólum. Tilraunir
til að gefa út blöð og rit á kúrdísku hafa
verið kæfðar í fæðingu og höfundar
þeirra fangelsaðir. Nýleg bráðabirgðalög
(nr. 7/7635) banna innflutning á prent-
uðu kúrdisku efni og hljóðritunum......
Opinberlega eru Kúrdar í Tyrklandi ekki
Kúrdar, heldur Fjalla-Tyrkir".
í íran er Kúrdum einnig bannað að
nota tungumál sitt í skólum (í öllum
þessum löndum eru skólar fáir í kúrdísk-
um héruðum þótt þeim fjölgi nú ört í
íran). Blöð og bækur á kúrdísku fást að-
eins örsjaldan gefnar út.
Þegar hefur verið minnzt á Kúrda í
Sýrlandi. Þar má við bæta, að nýlega
voru um 120 þúsund manns (nákvæma
tölu veit enginn) sviptir ríkisborgararétt-
indum og settir á sérstaka skrá sem út-
lendingar. Þeir geta ekki lengur leitað
réttar síns fyrir sýrlenzkum dómstólum,
fá ekki að gegna opinberum störfum,
bændur fá enga hlutdeild í skiptingu
jarðeigna, sem þeir hafa jafnvel búið á
um áratugi, o. s. frv.
„Eigi aðeins brot þessara ásakana við
einhver rök að styðjast", segir í grein
lögfræðinganna, „er þetta villimannlegt
brot á frumstæðustu mannréttindum“.
Eina landið, þar sem Kúrdar fá að búa
við frumstæðustu mannréttindi og menn-
ingarkjör, hafa rétt til að gefa út bækur
og blöð á eigin tungu og nota hana í
skólum, er Sovétríkin, þar sem innan við
hundrað þúsundir þeirra búa í Kákasus.
Þetta tveggja ára vopnahlé hafa Kúrd-
ar ekki látið ónotað utanlands. Sl. ár
sendu þeir fulltrúa til aðalstöðva Sam-
einuðu þjóðanna, sem ræddu við fjöl-
margar sendinefndir. í þetta sinn báðu
þeir ekki um neitt, kynntu aðeins mál
sitt í þeirri von, að einhver reyndist fús-
ari til athafna, ef stríð brytist út að nýju.
Þessara erinda kom kúrdíski sendifull-
trúinn dr. Osman einnig til íslands sl.
sumar og hitti hér ráðamenn að máli og
var vel tekið, hvergi jafnvel, að því er
hann sagði, nema í Finnlandi.
Áðurnefnda sérstöðu fslands (hverf-
andi verzlun og ekkert stjórnmálasam-
band við Arabaríkin) þekkti fulltrúinn og
eins hitt, að við eins og Finnar höfum
ekki búið lengi við frelsi það, sem við
njótum í dag, heldur vorum til skamms
tíma undir erlendri stjórn, sem var þó
hin mannúðlegasta miðað við það sem
Kúrdar eiga við að búa. Við vorum aldrei
beittir líkamlegu ofbeldi, og enginn
bannaði okkur að gefa út íslendingasög-
urnar á íslenzku.
Ég vona að ég ljóstri ekki upp neinum
leyndarmálum þótt ég skýri frá því, að
Emil Jónsson utanríkisráðherra átti
nokkrum mánuðum seinna, er hann var
staddur í New York, ítarlegar viðræður
við U Thant um, hvað unnt væri að gera
Kúrdum til hjálpar. Er utanríkisráðherra
okkar eini maðurinn, sem Kúrdar vita tii
að hafi rætt mál þeirra við U Thant.
Meðan friður helzt í Kúrdistan er ekki
þörf stórra athafna, en bregði til stríðs
að nýju, vildi margur mega vona, að
ráðamenn okkar sýni málinu áfram-
haldandi áhuga og veiti vinasnauðri
smáþjóð, sem berst fyrir tilveru sinni,
virkan stuðning.
„Pesh-Merga“ bíða eftir morgunverði.
58