Samvinnan - 01.10.1969, Blaðsíða 22

Magnús Jónsson:
Hvers vegna er
Sjónvarpið hlutdrægt?
á borði, enda löngu svo komið
að stjórnmálamennirnir hafa vik-
ið til hliðar ágreiningi sínum og
brætt sig saman í hagsmunaklíku
allra flokka gegn fólkinu, sem
landið byggir. Samkomulag um
skiptingu veizluborðsins, sem er
afraksturinn af erfiði lands-
manna, er löngu fengið og inn-
byrðis stympingar veizlugestanna
verða því aðeins, að einhver sé
að reyna að hrifsa til sín meira
en honum ber. Fulltrúar þessa
samsætis vakta svo stofnanir eins
og Sjónvarp og Útvarp. Varga-
klíkan gætir þess þar að bægja
frá hverri sjálfstæðri og persónu-
legri umræðu um málefni líð-
andi stundar. Útvarpsráð klúkir
því eins og marghöfðaður hræ-
fugl, reiðubúið að klóra augun
úr hverri sjálfstæðisviðleitni
þessara stofnana — en einhöfð-
aður fasisminn er náttúrlega víðs
fjarri. Það væri því harla óraun-
sætt að ætla það, að stofnun
undir svo ströngu eftirliti fram-
leiddi nokkuð það efni sem hefði
lifandi snertingu við mannleg
vandamál. Þessvegna er ólíklegt
að Sjónvarpið sjálft gæti, meðan
svo heldur sem horfir í stjórn-
málum okkar, látið af sér leiða
nein þau verk sem venjulegu
fólki kæmi við. Til þess þyrfti
sjálfstæða afstöðu, persónulegri
sýn á veröldina en hræfuglinn
mundi leyfa. Og því sitjum við
nú uppi með kerfið, sem Tafla I
lýsir, og framleiðslu Sjónvarpsins
eins og hún er: guggin af fjár-
magnssvelti vegna þess hún mið-
ast við smærri markað en staðið
fái undir lágmarkskröfu um
tæknifrágang — skoðanalaus og
sljó eftirherma — langt til að
verða lögmálsbundinn séríslenzk-
ur lágstandard á þessu sviði; lág-
standard sem enginn lítur nokk-
urn tíma við að kaupa fyrir tú-
skildingsvirði.
Hvað erum við þá að bögglast
við að velta hundruðum milljóna
á tiltölulega fáum árum í stofn-
un sem engan útveg virðist hafa
til að skapa nokkur verðmæti,
andleg ellegar fjármuna virði?
Kerfið stendur náttúrlega svo
lengi sem útbreiðslutíminn end-
ist, en hvernig ætlar svo stofnun,
sem enga verðmætasköpun bygg-
ir inní kerfi sitt, að mæta síaukn-
um útgjöldum þaðanífrá? Náttúr-
lega með því bara að hækka ár-
gjöldin svo lengi sem stjórn-
málamannaklíkan eygir minnstu
von til að hafa gagn af þessu
skrípi, sem í rauninni er hvorki
íslenzkt né sjónvarp — heldur
skopstæling á hvorutveggju.
Þegar því svo sleppir er bara
vonandi að allir aðilar hafi heilsu
til að leggja út í lífsbaráttuna.
Þorgeir Þorgeirsson.
Ekki er þörf á að rökstyðja
þær kröfur sem gerðar eru til
fjölmiðlunartækja í lýðræðisríkj-
um, að þau flytji áreiðanlegar
og óhlutdrægar fréttir og upp-
lýsingar. Eðlilegt er að hérlendis
séu í þessu efni gerðar strang-
astar kröfur til sjónvarpsins, þar
sem það er talið áhrifamesta
fjölmiðlunartækið og er auk þess
alþjóðareign, og á því að vera
málgagn alls samfélagsins en
ekki einstakra skoðana- og hags-
munahópa eins og raun er á um
dagblöðin.
Hvernig stenzt sjónvarpið þess-
ar kröfur, hvernig gegnir það
frumskyldum sínum við samfé-
lagið? í fljótu bragði virðast
fréttir sjónvarpsins af daglegum
innlendum viðburðum yfirleitt
bæði góðar og áreiðanlegar — en
við nánari athugun kemur annað
í ljós. Fréttastofan hefur og
legið undir ámæli fyrir hlut-
drægan fréttaflutning af mikils-
verðum málaflokkum.
„Það er skoðun okkar í stjórn-
arandstöðunni, að það sé ekki
fullt jafnrétti í fjölmiðlunartækj-
um á milli stjórnar og stjórnar-
andstöðu,“ sagði Ólafur Jóhann-
esson formaður Framsóknar-
flokksins í umræðum á alþingi
hinn 7. maí síðastliðinn er rætt
var um fréttaflutning í sjónvarpi
og nokkrir þingmenn úr stjórn-
arandstöðunni deildu á frétta-
stofu þess fyrir hlutdrægni, röktu
dæmi, og gagnrýndu þann hátt
fréttastofunnar að skýra ekki frá
frumvörpum stjórnarandstæðinga
á þingi, þó jafnan sé sagt frá
frumvörpum stjórnarinnar. í
þessum umræðum voru frétta-
menn sjónvarpsins einnig sakaðir
um að láta undan ágangi mennta-
málaráðherra og væri það skýr-
ingin á því, að hann birtist oftar
í fréttatíma sjónvarpsins en merk
tilefni væru til. Síðastnefndri á-
sökun vísuðu fréttamenn á bug
í opinberri yfirlýsingu: „Hvorki
ráðherra né aðrir utanaðkomandi
hafa nokkru sinni sagt okkur fyr-
ir um fréttaval eða fréttaviðtöl
í fréttum sjónvarpsins ...“ segja
þeir. Öðrum ásökunum um hlut-
drægni svara þeir engu. Frétta-
stjóri svaraði aftur á móti með
því að birta yfirlýsingu, þar sem
hann taldi knýjandi að settar
yrðu reglur um starfshætti sína.
í eldhúsdagsumræðum skömmu
síðar skýrði Ragnar Arnalds, for-
maður hins stjórnarandstöðu-
flokksins, Alþýðubandalagsins,
frá dæmi um óeðlileg vinnubrögð
fréttamanns sjónvarpsins. Frétta-
maður þessi hringdi í Ragnar á
afmæli Nato og bauð honum að
koma samdægurs í sjónvarpið og
lýsa afstöðu flokks síns til Nato.
Fréttamaðurinn var búinn að fá
formenn Alþýðuflokksins og
Framsóknarflokksins til að koma,
en átti eftir að tala við formann
Sjálfstæðisflokksins. Nú fer eng-
um sögum af viðræðum frétta-
manns við Bjarna Benediktsson,
en hitt er víst að hann hætti við
þennan þátt. Og var þar með úr
sögunni eini möguleikinn sem
sjónvarpið hafði boðið fulltrúum
andstæðinga bandalagsins á að
koma fram og lýsa skoðun
sinni, að sögn Ragnars, en
hann sagði í umræðunum að
allt þetta ár hefði enginn and-
stæðingur Nato verið kvaddur í
sjónvarp. Og því hefur ekki verið
mótmælt. Allir sjónvarpsáhorf-
endur vita hins vegar hve mikið
hefur verið fjallað um bandalag-
ið allt á eina og sömu bók.
Fáránlegust varð þessi fylgi-
spekt við hernaðarstefnuna um
það leyti sem Nato átti tuttugu
ára afmæli snemma á árinu. Þá
hljóp fréttamönnum svo mikið
kapp í kinn, að ósögulegar ferðir
rússneskra skipa um heimshöfin
urðu þeim tilefni í æsifréttir dag
eftir dag — og var m. a. flogið
mörg hundruð km. suður um
Atlantshaf í boði Bandaríkja-
manna á Keflavíkurflugvelli til
að mynda rússnesku skipin. Grín-
ið var kórónað á afmælishátíð-
inni í Washington er fréttamað-
ur sjónvarpsins fékk þau svör
við spurningu sinni um skipin,
að ferðir þeirra breyttu engu.
Hlutdrægni sjónvarpsins í holl-
ustu við bandalagið er mjög al-
varlegt mál — ekki fyrst og
fremst af því að líkur eru á að
skoðanir sjónvarpsins séu skoð-
anir minnihluta þjóðarinnar og
þessi áróður því valdníðsla —
heldur vegna þess að fá mál
munu nú tengdari þeirri sjálf-
stæðisbaráttu, sem margir hafa
við orð að lítil þjóð þurfi stöðugt
að heyja.
Hvort sem hlutdrægni sjón-
varps og einhliða túlkun á skoð-
unum núv. ráðamanna: með Nato,
með her, með stjórnarfrumvörp-
um er vísvitandi, eða sprottin af
því að þessar skoðanir eigi svo
góðan hljómgrunn í stofnuninni
sjálfri að ekki þyki þörf á að
láta aðrar skoðanir koma fram,
er auðséð að í starf sjónvarpsins
vantar mikilvæga meginreglu:
virka óhlutdrægni. Það er að í
fréttaflutningi sé ekki látið
nægja að birta það sem rekur á
fjörur fréttastofunnar, eða hald-
ið er að henni sérstaklega, held-
ur sé leitazt við að draga upp
heildarmynd, að mál séu upplýst
frá öllum hliðum.
Sami skortur á virkri óhlut-
drægni kemur fram í erlendum
fréttum, en í því efni er aðstaða
fréttamanna fyrir neðan gagn-
rýni, þar sem þeir hafa aðeins
um að velja fréttamyndir frá
enskum og bandarískum stöðvum
og virðast ekki einu sinni færir
um að fella niður úr því efni
hráa áróðursþætti, sbr. ýmsar
fréttir frá Vietnam.
Reyndar er það ekkert undr-
unarefni að sjónvarpið hneigist
til hlutdrægni á ákveðnum þýð-
ingarmiklum sviðum — hitt gegn-
ir meiri furðu að það skuli ekki
vera verra en raun ber vitni,
þegar þess er gætt, að sömu öfl-
in eru áhrifamest í útvarpsráði
og bera ábyrgð á málflutningi
Morgunblaðsins. En kerfisbund-
in endurtekning á fölsunum í
Morgunblaðinu eins og t. d. um
afstöðu Magnúsar Kjartanssonar
ritstjóra til innrásarinnar í
Tékkóslóvakíu sýnir að sterk öfl
sem ekki vilja heiðarlegan mál-
flutning eru á kreiki og gegn
þeim þarf að sporna vitandi vits.
Fréttamenn sjónvarpsins eru
yfirleitt duglegir við öflun dag-
legra frétta. En þeir eru ekki
jafn duglegir við að skýra bak-
svið fréttanna, setja þær í stærra
samhengi og gera fréttafrásagnir
sem varpi ljósi á tiltekin mál,
svo ekki sé talað um að þeir
reyni að gera úttekt á umdeild-
um málum. Slíkar kröfur eru
gerðar til allra góðra fréttablaða
og fréttamenn sjónvarpsins reyna
oft að uppfylla slíkar kröfur en
þó sjaldnast á faglegri hátt en
með viðtölum og aftur viðtölum.
Tökum sem dæmi meðferð sjón-
varpsins á atvinnuleysi — það
er talað við þennan og talað við
hinn, en málið hefur ekki verið
tekið myndrænum, sjónvarpsleg-
um tökum. í þessu dæmi er þó
líklega ekki aðeins um faglegan
slóðaskap að ræða, heldur virðist
þetta mál falla utan við áhuga-
svið frétta- og fræðsludeildar eins
og önnur málefni samfélagsins.
Það er eftirtektarvert að fræðslu-
deild hefur ekki gert nokkra
22