Samvinnan - 01.10.1969, Blaðsíða 32

..Flutningi þessarar tillögu hér er estlað að þjóna þrennum tilgangi
fyrir kommúnista: í fyrsta lagi að beina athygli íslendinga frá hinni hörðu
og hryllilegu valdabaróttu austur í Kreml. í öðru lagi að draga athygli
iandsmanna frá hinu mikla fylgishruni, sem kommúnistar hafa orðið fyrir
í stjórnarkosningum verkalýðsfélaganna. i þriðja lagi til þess að hressa
upp á samtök hinna svokölluðu hernámsandstæðinga .... Það má sjálf-
sagt deila um það efni, sem stöðin sendir frá sér, hversu heppilegt það
er fyrir hina ýmsu aldursflokka. Það væri mun eðlilegra, ef af alvöru
og ábyrgðartilfinningu væri unnið, en ekki af einskærri sýndarmennsku
af flutningsmönnum, að flutningsmenn óskuðu eftir því að íslenzk stjórn-
völd beittu sér fyrir því, ef ástæða væri til, að það efni, sem stöðin
sendir frá sér, væri vel valið og til þess fallið að fræða og skemmta
á heilbrigðan hátt. En hér er engu slíku til að dreifa hjá háttvirtum
flutningsmönnum, enda heilindin að sama skapi. Háttvirtir flutnings-
menn ræða ekki heldur í greinargerð fyrir þessari tillögu sinni um
möguleika þá, sem falizt gætu í samstarfi íslenzkra stjórnvalda og
sjónvarþsstöðvarinnar um flutning landkynningarmynda svo og almennra
freeðslumynda . . . Sjónvarpið verður tekið almennt í notkun á js-
landi áður en langt um líður hvort sem kommúnistum líkar betur
eða verr . . . “
Úr ræðu Matthíasar Á. Mathiesens í útvarpsumræðunum
28. febrúar 1961.
sagði meðal annars: „Því verður
ekki að óreyndu trúað, að Banda-
ríkin vilji misbjóða vinveittri
smáþjóð með því að setja upp
vegna sinna manna, er eiga um
stundarsakir dvöl í landi hennar,
sjónvarpsstöð er trufli andlegt
líf hennar og sérþjóðlega menn-
ingarviðleitni. Sú framkoma
gagnvart íslendingum mundi
stórlega spilla sambúð þeirra við
þessa þjóð, sem þeir virða mikils
og kjósa að hafa samstöðu með.“
MálfIutningur stjórnarflokkanna
Á 38. fundi í sameinuðu þingi
28. febrúar 1962 var tillaga um
afturköllun sjónvarpsleyfis tekin
til umræðu (útvarpsumræðu).
Þessir þingmenn tóku tii máls:
Alþýðubandalagsmennirnir Al-
freð Gíslason læknir, sem var
flutningsmaður tillögunnar, og
Geir Gunnarsson, Alþýðuflokks-
mennirnir Guðmundur í. Guð-
mundsson utanríkisráðherra og
Benedikt Gröndal, Sjálfstæðis-
flokksmennirnir Matthías Á.
Matthiesen, Alfreð Gíslason bæj-
arstjóri og Magnús Jónsson frá
Mel, Framsóknarflokksmennirnir
Karl Kristjánsson, Jón Skafta-
son og Þórarinn Þórarinsson.
Þessar umræður voru einkum
fróðlegar fyrir málflutning for-
mælenda hermannasjónvarpsins
úr Alþýðuflokknum og Sjálf-
stæðisflokknum, ekki sízt í ljósi
staðreynda sem síðar komu á
daginn.
Guðmundur í. Guðmundsson
sagði meðal annars: „Þess eru
ekki tök að fá stöð, sem er af
jafnlitlum styrkleika og núver-
andi stöð, því þær fyrirfinnast
ekki. Sú minnsta stöð, sem talið
er, að hægt sé að fá í staðinn
fyrir þessa stöð, er sú stöð, sem
þegar hefur verið leyfð. Það er
algerlega rangt, sem flutnings-
menn þessarar tillögu eru að
reyna að halda hér fram, að hin
nýja stöð muni ná svo og svo
miklu lengra út en núverandi
stöð hefur gert. Það er upplýst
af sérfræðingum og meðal ann-
ars vottað af póst- og símamála-
stjóra, að hin nýja stöð mun
varla ná meira en innan við 10
kílómetrum lengra heldur en nú-
verandi stöð nær. Styrkleikinn
verður meiri á flugvallarsvæðinu
sjálfu og allra nánasta nágrenni
þess, en langdrægni stöðvarinnar
eykst ekki meira en innan við
10 kílómetra þrátt fyrir stærð-
ina. Hér er um svo óverulega
stækkun að ræða, að mér finnst
ekki geta komið til mála að taka
af sjónvarpið á Keflavíkurflug-
velli eingöngu vegna þessarar
stækkunar."
Alfreð Gíslason bæjarstjóri í
Keflavík sagði meðal annars:
„Sjónvarpsstöðin á Keflavíkur-
flugvelli er sú tuttugasta og
fjórða í röðinni af þeim sjón-
varpsstöðvum, sem Bandaríkin
hafa komið sér upp víðsvegar
um heim á varnarsvæðum sínum,
og hefur eflaust fjöldi stöðva
bætzt við síðan árið 1955. Sjón-
varpsstöðvar þessar munu yfir-
leitt hafa verið leyfðar af við-
komandi ríkisstjórnum hömlu-
laust og munu engar þeirra með
minni útsendingarorku en 250—
300 vatta. Flutningsmenn beggja
þessara tillagna, sem hér eru til
umræðu, virðast hafa þá skoðun,
að með því að hækka orkuútsend-
ingu úr 50 vöttum í 250 vött eða
fimmfalda orkuna, þá hljóti
sjónvarpssvið eða sjónvarpsvídd
stöðvarinnar að fimmfaldast, þ.
e. nái yfir allt að fimm sinnum
stærra svæði en áður. Kemur
þessi skoðun greinilega fram í
greinargerð Framsóknarmanna
fyrir tillögu sinni, því að þar
tala þeir um að sjónvarpið muni
vegna þessarar orkuaukningar
ná um alla byggð Faxaflóa og til
byggðanna á Suðurlandi eða til
meira en helmings landsmanna.
Þessi skoðun er hins vegar mik-
ill misskilningur. Sérfróðir menn
um sjónvarp halda því fram, að
þótt orkusending í loftnet sé
fimmfölduð eða jafnvel tífölduð,
þá nái hinar sjónvörpuðu myndir
ekki lengra eða yfir meira svæði
en áður. Eini árangurinn, sem
af orkuaukningunni stafaði, væri
sá, að myndirnar yrðu skýrari í
sjónvarpsviðtækinu en áður.
Skýrleiki myndarinnar vex ekki
heldur að sama skapi og orku-
aukningin er aukin eða í sama
hlutfalli. Að sjónvarpsorka verði
hækkuð úr 50 vöttum í 250 vött
þýðir því hvergi nærri, að sjón-
varpið nái fimm sinnum meiri
fjarlægð eða að myndirnar verði
fimm sinnum skýrari... Nú mun
sannleikurinn vera sá, að loft-
net það, sem sendiorkan á Kefla-
víkurflugvelli er látin í og end-
urvarpað í viðtækin, er fest á
símastaura á vellinum, og liggur
sjónlína þess því ekki hátt. Það
er því hreinn misskilningur, að
sendistöð geti nokkru sinni,
hversu kraftmikil sem hún væri,
sjónvarpað myndum til byggða
Suðurlandsundirlendis, því að
miklir fjallgarðar skyggja þar á
á alla vegu sem sjónvarpsgeisl-
arnir myndu brotna á... Ég tel
það einnig rangt og villandi að
halda því fram, að allir Reykvík-
ingar, hvar sem þeir búa í bæn-
um, geti náð til sjónvarpsins á
Keflavíkurflugvelli, þrátt fyrir
orkuaukningu þess ... Hins veg-
ar skal því ekki neitað, að mynd-
irnar kunna að vera nokkru skýr-
ari í tækjunum en þær voru áð-
ur. Stórhýsin í bænum og hæðir
þær, sem Reykjavík er byggð á,
hljóta að skyggja á sjónvarps-
geislann með þeim afleiðingum,
að langmestur hluti borgarbúa
nær ekki til sjónvarpsins ....
Sjónvarpið nær ekki lengra né
til fleiri staða en það áður gerði,
það er staðreynd.“
Benedikt Gröndal ritstjóri
reyndi að gera enn minna úr
orku bandarísku stöðvarinnar
með því að fræða tilheyrendur
sína á því, að sérfræðingar teldu
þörf á, að íslenzk sjónvarpsstöð
í Reykjavík yrði 5000 vatta —
„takið eftir, 5000 vatta,“ sagði
ræðumaður. „Hér er verið að
rífast um 50 vatta stöð á Kefla-
víkurflugvelli. Eitt hundrað sinn-
um sterkari verður fyrsta stöðin
okkar að vera. Á þessu sjá menn
stærðarhlutföllin og hversu litl-
ar þær stöðvar raunverulega eru
og eftir því lélegar, sem við
erum að deila um.“
Annað hljóð í strokknum
Þannig var talað þá, og eflaust
hefur mörgum hlutlausum og
ófróðum útvarpshlustanda þótt
andmælendur stækkunarinnar
smámunasamir nöldrarar. En
komið var dálítið annað hljóð í
strokkinn réttum tveimur árum
síðar. Hinn 9. febrúar 1964 fann
sá sami Benedikt Gröndal, sem
taldi stækkunina varla umtals-
verða 1962, sig knúinn til að
skrifa eftirfarandi klausu í blað
sitt, Alþýðublaðið:
„Ameríska sjónvarpið hefur
þegar haft víðtækari áhrif á líf
íslenzkra fjölskyldna á suðvestur-
horni landsins en nokkurn óraði
fyrir. Verði byrjað að endur-
varpa til annarra landshluta, fer
það algerlega út fyrir þau mörk,
sem því voru ætluð í upphafi.
Verða landsmenn að hugsa þetta
mál allt vandlega og gera sér
grein fyrir, hvert stefnir. Er rétt
að hafa í huga, að sjónvarpið er
áhrifamesta uppeldistækið á
hverju heimili. Og við viljum
ráða uppeldi barna okkar — eða
er það ekki?“
Þessi síðasti eftirþanki ritstjór-
ans er athyglisverður, því svarið
lá alls ekki ljóst fyrir. Orð hans
vöktu raunar fleiri spurningar,
sem aldrei fengust svör við:
Hafði bandaríska sjónvarpið ekki
fyrir löngu farið útfyrir þau
mörk sem því voru ætluð í upp-
hafi? Eða hvernig hafði ritstjór-
inn hugsað sér þau mörk? Af-
hverju var honum umhugað um
að forða öðrum landshlutum frá
áhrifum bandaríska sjónvarpsins,
ef hann taldi eðlilegt að það
næði til alls þéttbýlisins við
sunnanverðan Faxaflóa, þar sem
rúmur helmingur þjóðarinnar
bjó?
Rangfærslurnar afhjúpaðar
Þó er kannski enn forvitnilegra
að hugleiða þær beinu rangfærsl-
ur, sem fram komu í útvarpsum-
ræðunum. Þórhallur Vilmundar-
son prófessor benti á það í sín-
um fræga fyrirlestri, „íslenzk
menningarhelgi" (sem útvarps-
ráð vísaði frá!), að það var hel-
ber uppspuni, að yfirleitt væru
„Mér er kunnugt um, að í bréfi yfirmanns varnarliðsins frá 24. ágúst
1954 til utanríkisráðuneytisins var fullyrt, að engir tæknilegir erfiðleikar
væru á því að fyrirbyggja, að sjónvarp vallarins sæist í nærsveitum
Keflavíkurflugvallar. Voru þar sérstaklega tilnefnd sem dæmi Kefla-
víkurkaupstaður og Grindavik."
Úr ræðu Jóns Skaftasonar í útvarpsumræðunum
28. febrúar 1961.
32