Samvinnan - 01.10.1969, Blaðsíða 37
fleiri framúrskarandi listamenn, en þar kemur
hvorttveggja til: stéttarskipting kynjanna og
eins hitt aö áhugi konunnar beinist gjarnan
aö henni sjálfri án þess það skilji neitt áþreif-
anlegt eftir utan í hæstalagi barn. Einnig má
minnast þess aö margir þeir karlmenn sem
skaraö hafa frammúr á andlegu sviði hafa
verið hinsegin, með öðrum orðum nokkurs-
konar kona.
Kona. Hið eilifa viðfangsefni skálda og
heimspekinga. Sjálf fullkomnun sköpunar-
verksins hvar mætast allir þættir í ímynd feg-
urðarinnar, allt frá öskri myrkursins til hljóm-
listar sólargeislans. Kona, þú sem hefur lagzt
með svönum og guðum, jötnum og nautum!
— Hví hræðist eg sjálfa mig? Hví girnist eg
svan — eða naut — —
„Er ungfrúin senn tilbúin?" heyrir hún sagt
einsog úr fjarska — og hún lítur hægt við
og skynjar dimman skugga hinumegin við
lúguna — skugga sem byrgir hina ytri tilveru
og leyfir engri glætu að smjúga framhjá. Og
hún skynjar um leið að þetta er útibússtjórinn,
finnur það á lyktinni.
„Hvað var það?“ segir hún bláttáfram, og
myndu fáir hafa séð henni bregða hvaðþá
skynjað þá breytingu sem varð á hjartslætt-
inum.
„Vindla, takk fyrir", segir útibússtjórinn og
rýnir haukfránum augum utan úr dimmunni.
Augum sem ekkert láta framhjá sér fara .. .
Svo segir í Heilsufræði
eftir A. Utne —
Hann rigndi samfellt í þrjár vikur og því
naumast ákjósanleg skilyrði til ræðuhalda úti
undir beru lofti. Yfirleitt má segja að allt líf
í þessu umrædda plássi hafi farið fram innan
húss þennan tíma. þ. á. m. ástarlíf. í því
efni gerðist raunar margt forvitnilegt og sumt
af því bar vott um hrósvert framtak þótt annað
mundi flokkast undir hið gagnstæða eftir þeim
kokkabókum í siðfræði sem oss eru kunnar.
Nægir í því sambandi að rifja uþp það tiltæki
kauþmannsfrúarinnar að hleypa útibússtjór-
anum uppí hjónarúmið, sem að vísu greiddi
fyrir lánum til dyngjusmíði aukþess sem
Magnús kaupmaður gat stækkað lagerinn sinn
fyrir tilstilli þeirra. Samtsemáður sjáum vár
oss eigi fært að mæla þessu bót, jafnvel þótt
athæfi sem þetta kunni í sjálfu sór að hafa
bókmenntalega þýðingu.
Svo segir í Heilsufræði handa alþýðu eftir
A. Utne:
„Augun þola engin áföll, og eru þau vel
geymd í augnatóftunum. Augnaiokin hlífa
þeim að framanverðu, og augnahárin verja
þau ryki o. fi. þess konar. Táravökvinn heldur
augunum þvölum og skírum. Hann kemur úr
tárakirtlunum, sem eru að ofanverðu við ytri
augnakrókana. Þegar augunum er deþlað,
rjóða augnalokin vökva þessum á augun og
halda þeim hreinum. — Tárin siast svo smám
saman úr augunum aftur gegnum táragöngin,
er liggja úr innri augnakrókunum niður í nefið.
Maður sem grætur þarf þess vegna iðulega
að snýta sjer“.
Oft hafði Magnús Magnússen kaupmaður
þurft að snýta sér þann tíma er dyngjusmíðin
stóð yfir, breytti þar litlu um þótt lagerinn
rýmkaðist vegna þeirra framkvæmda. Ekki dró
úr sársaukanum illkvittnislega ánægjulegt
augnarað kunnanna og flissið i afgreiðslu-
stúlkunum, svo ekki sé minnzt á augngotur
þeirra þegar leið á kaffitimann, sem endaði
alltaf á þann veg að útibússtjórinn kom
þrammandi niður og þakkaði fyrir sig.
„Sjálfþakkað", sagði Magnús kaupmaður
og tárin brunnu á hvörmunum. Það er meira
bölvað ólánið að fæðast svona kurteis! Hann
skundaði inní lagerinn, og flissið í stúlkunum
barst honum til eyrna. — „Ó, jeminn góður!“
tuldraði hann lágt og tárin tóku að hrynja
niður vangana í stríðum straumi.
En Magnús grét ekki einn: á efri hæðinni
runnu enn beiskari tár niður enn fölari vanga.
Fyrir framan toilenemubluna sat kona hans
með bróderaðan vasaklút í samankreistum
höndum og starði á grátbólgið andlit sitt og
hvítar axlir, sem hristust af heiftarlegum ekka.
Úr næsta herbergi, afturámóti, bárust þýðir
tónar Vivaldis sem blönduðust léttum hamars-
höggum smiðanna.
Um aðskiljanlega náttúru
konunnar
Mjög hefur verið rætt og ritað um aðskilj-
anlega náttúru konunnar og í því sambandi
hefur margt undarlegt komið í Ijós. Hvernig,
til dæmis, jafn fíngerð og tónelsk stúlka og
Dís Magnússen gat fengið sig til að hleypa
útibússtjóranum uppí bólið sitt verður ekki
skýrt svo viðunandi sé. Hann var hreinlega
kominn þangað áðuren hún vissi — það er
að segja: hún gat ekki gert sér grein fyrir
því hvernig hann hafði komizt þangað. Hún
mundi bókstaflega ekki hvað hafði komið fyrir,
eftilvill hafði þetta allt saman gerzt i einskonar
hugleiðslu. Hún minntist að vísu að hafa
boðið honum uþpá músik en hann hafði sagzt
vera meira fyrir viskí. Hún hafði því orðið
að stela hálfri flösku frá pabba sínum. —
Hvað gerðist svo? Hvernig á ung og þvísem-
næst ósnortin stúlka, sem til þessa hafði eink-
um nœrzt á tónlist, að gera sér grein fyrir
því? Voru örlögin að setja hér á svið efni í
nýja goðafræði? Eða var hér um að ræða
hreina og beina nauðgun? Hún átti mjög
erfitt með að átta sig á því. Ef um hið fyrr-
nefnda hefði verið að ræða vissi hún að ekki
þýddi að taka fram fyrir hendurnar á forlög-
unum. f síðara tilvikinu var það afturámóti
orðið um seinan. Þetta var auðvitað mjög
leiðinlegt fyrir mömmu hennar, en er ekki
lífiö einusinni tragedia?
Það er ekki ætlunin að fara nánar útí þessa
sálma, einungis viljum vér vekja athygli á
þvi að stúlkunni virðist ekki hafa verið meira
en svo Ijóst hvað var að gerast. Sjálfsagt
hefur hún verið í annarlegu ástandi — eftilvill
hafði hún hleypt manninum í rúmið sitt í eins-
konar örvæntingu án þess að gera sér sjálf
grein fyrir því. Til dæmis vegna hegðunar
móður sinnar eða þá bara af venjulegum
Weltschmerz, sem þýðir þunglyndi í víðtæk-
ustu merkingu.
Rondo
Einsog fyrr hefur verið frá greint kom rign-
ing í veg fyrir frekari ræðuhöld undir berum
himni. Nú hafði loksins stytt uþþ, og enn
einusinni var maðurinn mættur með kassann
sinn — hann mátti til með að segja nokkur
orð fyrst hann var í stuði til þess. Hann þreif
af ser húfuna og ávarpaði hundinn, sem
taldi sér skylt að hlýða á hann nú sem endra-
nær. Málflutningur ræðumanns bar með sér
að hann hefði orðið fyrir einhverri nýrri
reynslu, a. m. k. virtist hann horfa allt öðrum
augum á mannlífið eftir alla úrkomuna síð-
ustu vikurnar. Hóf hann mál sitt á þessa leið:
„Góðir hálsar! Á góðviðrisdegi sem þessum
vakna ýmsar spurningar um lifið og tilveruna
og tilganginn í þessu öllu saman, því í ein-
hverju augnamiði er sólin látin spandera
geislum sínum á okkur lítilmótlegt fólk, því
ekki er okkur œtlað sama hlutskiþti og maur-
um ellegar þá dýrum merkurinnar sem eigi
hefur verið vit gefið til jafns við okkur og eru
þarafleiðandi stikkfrí frá þessu öllusaman. Til
þess var okkur vitið gefið að við beittum því
skynsamlega og létum það þó harmónera
passlega við náttúrunnar eðli, sem ekki má
heldur forsóma. Á degi sem þessum vakna
ýmsar spurningar um lífið og tilveruna svosem
einsog hversvegna í ósköpunum fólk gangi
í fötum. Ekki ætla ég að heimta af ykkur,
áheyrendur mínir, að þið gangið berrassaðir
hvunndags og ekki heldur á sunnudögum
ef illa viðrar, en það skuluð þið vita að eigi
þurfið þið að skammast ykkar fyrir kroþþinn
— því feitur kropþur, einkum ef hann er af
kvenmanni, getur haft sína sjarma endaþótt
hitt sé meira í tízkunni að vera grindhor-
aður...“
Ómurinn af ræðunni barst innum opinn
gluggann á nýju dyngjunni, sem nú var full-
gerð og frágengin, — barst til eyrna kaup-
mannsfrúarinnar sem hún sat döpur innanum
litteratúr og málverk og hugleiddi sína eigin
tragedíu í stað þess að hugsa um kvöldmat-
inn. Hvers átti hún að gjalda? Hún stóð upp,
gekk að speglinum og horfði á sjálfa sig.
Hún endurtók spurninguna í huganum — en
það fékkst ekki svar við henni. Kannski var
svarið ekki til.
Hún heyrði Magnús kalla úr eldhúsinu:
„Maturinn tilbúinn geriðisvovel!"
Það steig andvarp frá brjósti hennar, hún
lokaði augunum og opnaði þau svo aftur eftir
drykklanga stund. Síðan hvarf hún gegnum
dyrnar, en úr herbergi Dísar hljómaði sígild
tónlist sem blandaðist saman við ræðuna
utan af götunni.
Magnús Magnússen opnaði eldhúsgluggann
og kallaði útá götuna: „Jóhann Magnússen,
komdu að borða!“
„Þið hugsið um ekkert nema mat og drykk!"
hrópaði maðurinn á kassanum og steytti húf-
una í áttina til gluggans.
„Jeminn góður, það er alls ekki satt“,
hugsaði Magnús Magnússen og lokaði glugg-
anum.
En maðurinn á kassanum sat fast við sinn
keiþ og skoraði á fólk að hverfa aftur til nátt-
úrunnar. Loks varð hundurinn leiður á þess-
um málflutningi, enda stóð honum ekki leng-
ur verulegur stuggur af ræðumanninum. Hann
fékk sér góðan geisþa, stóð síðan Uþþ og
hristi sig og lullaði svo af stað. Hann skokkaði
eftir götunni, afturendinn ögn á ská — en
slikt þykir fínt með hundum, tók á sig ýmsa
króka og lykkjur og rak trýnið í hitt og þetta,
sprændi utaní hliðið hjá manninum á Skatt-
stofunni og hvarf loks fyrir húshorn um leið
og hann lyfti rófunni hátt svo skein í dökkan
kringlóttan dil á stærð við frlmerki en að öðru
leyti lítt frásagnar verðan. ♦
37