Samvinnan - 01.10.1969, Blaðsíða 58

fjöldahre.vfingu er hafi fylkt sér um stríðs-
markmið á borð við Alþýzka félagið og önn
ur áþekk samtök með Þjóðverjum. í enn
ríkara mæli gætti afskiptaleysis um stríðs-
markmiðin meðal almennings í Rússlandi.
Þau voru að vísu ákaft rædd innan fámennra
hópa stjórnmálabrodda, ekki sízt í flokki
hinnar ungu rússnesku borgarastéttar. Mil-
júkoff, leiðtogi hins frjálslynda Kadetta-
flokks, ræddi opinberlega um innlimun
Austur-Prússlands. Með hinni gömlu yfir-
stétt Rússlands, aðli og háembættismönnum,
ríkti ótti og uggur allt frá upphafi ófriðar-
ins. Það var haft eftir Maklakoff, innanrík-
isráðhen-a Rússlands á fyrstu mánuðum
styrjaldarinnar, að hugmyndir byltingar-
innar væru fólkinu skiljanlegri en sigur á
Þjóðverjum. Þegar stríðið brast á, mátti
enn sjá leifar af götuvirkjum verkamanna
á víðum strætum Pétursborgar. Hér sem
oftar vörpuðu viðburðirnir skuggum sínum
á undan sér.
Það var ekki fyrr en á hinu viðburðaríka
ári, 1917, að Bandamenn gerðu opinberlega
grein fyrir stríðsmarkmiðum sínum. Fyrir
tilmæli Wilsons Bandaríkjaforseta töldu
Bandamenn rétt að birta öllum heimi fyrir-
ætlanir sínar. Þær voru í stuttu máli þessar:
að endurheimta fullt sjálfstæði Belgíu, Ser-
bíu og Montenegró, brottför óvina-liðs frá
hernumdum héruðum Frakklands og Rúss-
lands. Greiddar skulu skaðabætur fyrir
eignatjón. í annan stað: endurheimta skal
héruð, sem fyrrum hafa verið tekin með
valdi frá ríkjum Bandamanna og gegn vilja
íbúanna, leysa skal úr erlendri ánauð ítali,
svo og Slava, Rúmena, Tékkó-Slóvaka,
frelsa skal þær þjóðir er lúta blóðugri harð-
stjórn Tyrkjaveldis og flæma Tyrki frá
Evrópu.
Þessi yfirlýsing Bandamanna um stríðs-
markmið sín var ætluð Wilson Bandaríkja-
forseta, sem hafði undanfarnar vikur kann-
að möguleika á friðarumleitunum. Hinn 12.
des. 1916 sendu Miðveldin Bandamönnum
friðartilboð, sem var aðeins til málamynda,
en gert í þeim tilgangi að forðast árangurs-
rík afskipti Wilsons af Mðarumræðum.
Þetta tókst með ágætum. Bandamenn höfn-
uðu friðartilboðinu, enda hafði sú verið til-
ætlun Miðveldanna.
Wilson forseti flutti í öldungadeild
Bandaríkjaþings mikla ræðu hinn 22. jan-
úar 1917 og boðaði öllum heimi kröfuna um
Frið án sigurs. Hann skoraði á allar stríð-
andi þjóðir að lýsa yfir friðarvilja sínum.
Þýzka stjórnin varð við þessum tilmælum
á þann hátt, að hún símsendi forsetanum
friðarskilyrði sín. Það er ekki ástæða til að
rekja þessi skilyrði á þessum stað, en það
nægir að vitna í ummæli Zimmermanns ut-
anríkisráðherra Þýzkalands: Þau væru svo
teygjanleg, að við hefðum með öllu frjálsar
hendur.
Víst er um það, að Þýzkalandi var ekki
friður í huga, þótt Wilson forseta hefðu
verið tilkynntir friðarkostir þess. Þremur
dögum síðar, 1. febrúar 1917, hófu Þjóð-
verjar ótakmarkaðan kafbátahernað. For-
ingjar landhers og sjóhers höfðu knúið fram
þessa ákvörðun gegn fremur máttlitlum
mótbárum Bethmans Hollwegs kanslara, sem
iét þó undan um síðir. Þýzkaland hafði
brotið allar brýr að baki sér. Enda varð
stutt á milli stórra tíðinda. Hinn 3. febrúar
slitu Bandaríkin stjórnmálasambandi við
Þýzkaland. Um sama leyti komst Banda-
rikjastjórn yfir skeyti frá Zimmermann ut-
annkisráðherra til sendiherra Þýzkalands í
Mexíkó. Þar var Mexíkó af miklu lítillæti
boðið hernaðarbandalag gegn Bandaríkjun-
um og suðurfylki þeirra í sigurlaun að
stríðsiokum. Hinn 6. apríl 1917 gengu
Bandaríkin í lið með Þríveldunum og sögðu
Þýzkalandi strið á hendur. Flest ríki hinnar
rómönsku Ameríku fóru að dæmi Banda-
ríkjanna, svo og Kína og Síam. Og nú var
þetta stríð, sem upphófst á Balkan, orðið
heimsstríð. í sama mánuði og obbinn af
heiminum var kominn i stríð við Miðveldin
komu helztu menn þýzku ríkisstjórnarinnar
og hinnar æðstu herstjórnar saman til fund-
ar í Krauznach. Þar skyldi rætt um stríðs-
markmið Þýzkalands í austri og vestri.
Stefnuskráin var samin af þýzkri vandvirkni
og nákvæmni. Þýzkaland skyldi innlima
Kúrland og Litháen ásamt hluta af Lett-
landi og Eistlandi, að meðtöldum eyjum
framan við Rigaflóa. Pólland fengi sjálfsfor-
ræði, en skyldi hlíta fullkominni stjórn
Þýzkalands hernaðarlega, efnahagslega og
stjórnmálalega. í vestri skyldi Belgía verða
lénsríki Þýzkalands, en framselja Þjóðverj-
um Flandernströnd ásamt Briigge. Hið auð-
uga námuhérað Longwy-Briey skartaði að
sjálfsögðu í þessari innlimunaráætlun, svo
sem jafnan hafði verið frá stríðsbyrjun.
Nokkru áður en Krauznach-fundurinn
hófst hafði Vilhjálmur II keisari samantekið
dálitla stefnuskrá um stríðsmarkmið. Þegar
hinn æðsti stríðsherra orðaði kröfur sínar,
litur helzt út fyrir að hann hafi þegar unnið
sigur á Rússlandi, Frakklandi og Ameríku.
Hann krefst Möltu af Bretum, Azoreyja,
Madeiru og Cape Verde-eyja auk Kongó,
bæði hinnar belgísku og frönsku. í stríðs-
skaðabætur ætlar keisarinn að kreíjast 30
milljarða dollara af Bretlandi og Banda-
ríkjunum hvoru um sig, 40 milljarða franka
af Frakklandi, og 10 milljarða líra af Ítalíu,
og til viðbótar 12 milljarða marka af hverju
þessara landa: Kína, Japan, Brazilíu, Boli-
víu, Kúbu og Portúgal. Greiða skyldi stríðs-
skaðabætur í hveiti og olíu frá Rússlandi,
baðmull, kopar og nikkel frá Ameríku, ull
og járni frá Bretlandi og Ástralíu.
Þegar maður les þessar furðulegu kröfur
æðstu manna Þýzkalands frá lokum apríl-
mánaðar 1917, dettur manni helzt í hug
hinn forni klassíski orðskviður: Þeir, sem
guðirnir vilja tortíma, ganga af vitinu. í
blindu ofstæki héldu valdsmenn Þýzkalands
í her og ríkisstjórn, að þeim mundi takast
að vinna sigur í þessu stríði, sem nú hafði
spennt allan hnöttinn greipum. Þessa stund-
ina sáu þeir vonarstjörnu á festingunni:
Bylting hafði brostið á í Rússlandi. Nú
eygðu þeir tækifærið til að ganga með
sigur af hólmi á austurvígstöðvunum og á
þá lund sigra í styrjöldinni allri. Þeir
stefndu að þessu marki beint af augum. En
þótt þeir fengi stundarsigur á þessari braut,
lá leið þeirra samt út í voðann. 4
58