Samvinnan - 01.02.1971, Blaðsíða 21

sem hefur gefizt upp á lífinu, heldur gert
stefnubreytingu og neitar að beygj a sig
undir ok hins rígskorðaða kerfis, sem
ætlar það lifandi að gleypa. Og hann fer
að bera virðingu fyrir frelsi þess og lífs-
skoðun, ekki sízt þeirri friðar- og kær-
leikshugsjón, sem það setur ofar öðru. Og
hann skilur hvernig borgarastéttin hefur
í þeim fundið annan patent-syndasel fyr-
ir vandamál samtímans (vonandi er
óþarft að taka fram hver hinn er); hún
dregur í sama dilk alla þá sem á einhvern
hátt storka borgaralegum hefðum i út-
liti eða hátterni, þannig að hárprúður
vandræðamaður sem drepur leikkonu er
lagður að jöfnu við berfætta stúlku, sem
gefur vegfaranda rós; hippalýður á allan
hátt forkastanlegur.
í endaðan febrúar kemur bréfið lang-
þráða frá lánasjóðnum, bréfið með stoð-
inni styrku. Þar getur að líta m. a.:
námskostnaður 172 þúsund — hundrað-
sjötíuogtvöþúsund; lán kr. 20 þúsund —
tuttuguþúsund; og ferðastyrkur kr. 6 þús-
und — sexþúsund. Og ungi maðurinn
rekur upp skellihlátur eða fer á dúndr-
andi fyllirí og veit ekki af hverju. Hann
skrifar stjórn lánasjóðsins vingjarnlegt
bréf, rekur raunir sínar og minnir á það
loforð menntamálaráðherra, að enginn
skuli þurfa að hverfa frá námi sökum
fjárskorts, en bréfið virðist misfarast á
leiðinni, því svar berst aldrei. Og í apríl,
mánuði áður en misserinu lýkur, eru allir
peningar búnir, og hann verður að fara
heim.
Útfrá þessu hlýtur ýmislegt að riðlast;
einhverra skýringa eða einhverrar blekk-
ingar er þörf til að fá jafnvægi í þanka-
ganginn. Stólparnir lýsa því yfir að
meiri peningar séu ekki til, ísland sé fá-
tækt land og því miður sé þetta öll sú
aðstoð sem hægt sé að láta námsmanni i
té; en af einhverjum ástæðum fæst ung-
ur námsmaður ekki til að trúa því, sam-
tímis ótal fullyrðingum um sívaxandi
gjaldeyrisvaraforða, aukinn hagvöxt, að
raungildi launa hafi aldrei verið meira
o. s. frv. Og hann ræðir málið við fólkið
í landinu sínu og sumir segja, að þetta
sé pólitík og þýðingarlaust um að þrefa.
Annars staðar frá heyrir hann raddir um,
að það eigi ekki að vera að spandéra
peningum í að halda þessum stúdentalýð
uppi í rándýru námi erlendis; þeir eyði
öllu í drykkjusvall og alls kyns saurlifi,
og svo sé þetta svo peningasjúkt, að það
setjist að erlendis, þar sem kaup er
hærra, að námi loknu og láti ekki sjá sig
framar á ættlandinu, sem hefur kostað
það til náms. Svona fólk sé sko ekki
púkkandi uppá.
Og ungi maðurinn stendur eftir orð-
laus, en með þá hugsun, að honum hljóti
að vera í sjálfsvald sett, hvar hann sezt
að, og eigi einhver kröfu á hendur honum
þá sé það fyrst og fremst námsland hans,
sem ver fé til að starfrækja háskólana,
sem nemur margfaldri þeirri upphæð,
sem hann fær að láni á námsárum sínum
frá heimalandinu.
6. þáttur: molnar úr blekkingunni.
En eitthvað verður hinum unga manni
til lífs þrátt fyrir allt (og skal lesandi hér
varaður við ofurást á efnalegum skiln-
ingi). Þegar eru komin skörð í blekkinga-
vegginn, og þó undirstöðurnar hafi e.t.v.
ekki látið á sjá að ráði, er hrunið yfir-
vofandi. Ugglaust er það umhverfisbreyt-
ingin, sem ræður mestu þar um. Ungi
maðurinn, sem áður var klyfjaður oki
vanans og ótal ósjálfráðum viðbrögðum
gagnvart umhverfinu, sem í heild komu
í veg fyrir alla breytingu, er nú einn og
óháður í útlandinu og getur hugsað og
talað að vild án þess að vera vændur um
kommúnisma (í íslenzku sérmerkingunni
landráðamaður, undanvillingur, frelsis-
kúgari). Hann getur velt og virt fyrir sér
það umhverfi, sem hann er alinn við, en
stendur nú í þeirri sérstæðu aðstöðu að
vera áhorfandi að kappleik, sem hann
áður tók beinan þátt í, þá blindaður af
baráttunni. Og hann nemur við stofnun
þar sem rikjandi viðhorf er, að pólitísk
afstaða manns sé afstaða hans til um-
hverfisins, verði því ekki einangruð frá
lífsskoðun hvers og eins og sé ekki einka-
mál fárra þar til gerðra manna, sem
komnir eru yfir miðjan aldur; lærist að
mannskepnan er ekki einhlít og óum-
breytanleg í orði og athöfn, heldur afleið-
ing af meðfæddum erfðaþáttum, sem um-
hverfið, í viðustu merkingu, mótar og
beygir á allan hátt. Honum er í ríkari
mæli bent á heimsins böl, hvattur til að
tala og vera frjáls, og allt að þvi neyddur
í umræðum til að taka afstöðu og rök-
styðja mál sitt á hlutlægan hátt. Hann
dregst ósjálfrátt inní baráttu skólafélaga
sinna gegn kennaraleysi, húsnæðisleysi,
úreltum reglum og valdinu að ofan og
gerir sér ljóst, að ljónið sem tálmar er
uppbygging kerfisins. Að fjárskortur til
endurbóta er tákn um viljaleysi vald-
hafa, því frjáls hugsun og athöfn, önnur
en sú sem kemur efnahagslífinu að beinu
gagni, er þeim óhentug. Og hann eignast
vini og kunningja, sem hafa, að því er
hann telur í fyrstu, aldeilis furðulegar
skoðanir, skýjaborgir langt ofan við allan
raunveruleika, segir kannski: „Bölvuð
endemis vitleysa.“ Seinna: „Það gæti svo
sem verið eitthvað til í þessu hjá þeim,“
og skilst brátt, að þeir hafa sinar skoðan-
ir eins og hann sínar, hrífast af sumu,
sumu ekki, reynir að hugsa sjálfstætt og
þá ekki bara útfrá þeim grundvallarprin-
sippum, sem hann gekk útfrá áður. Og
smám saman losnar um vanann og hina
kerfisbundnu hugsun; hann skilur að
hann er engum bundinn, ber skyldur að-
eins gagnvart sjálfum sér og eigin sann-
færingu, að hann er fyrst og fremst hann
sjálfur og síðan hluti af umhverfinu, hvar
sem hann er. Og e. t. v. er veturinn ekki
meira en svo liðinn (og enn skal lesandi
varaður við of bókstaflegum skilningi)
þegar hann hefur strengt þess heit, að
aldrei skuli hann leitast við að laga
sjálfan sig að þjóðfélagskerfinu, meðan
honum líkar það ekki, heldur gera allt
til að laga kerfið að sér.
Ritað eftir 23 ára tilvist og 2ja
ára veru í erlendum háskóla.
Ásgeir Sigurgestsson (nú orðið
líklega þekktari undir númerinu
0676-8180). +
Pétur Gunnarssori:
Ljóð
I
ferð min getur hafizt
útí myrkrið skera augu mín
nóttin skelfur undan kuldanum
skiptist ég á við tómið
með spurningar um líf
umlukinn er ég hatri
og tónar mínir geta ekki hljómað
fyrren hatrið rofnar
og hatrið mun ekki rofna
fyrren örvar mínar hafa smogið gegnum
hjarta þitt
fyrren örvar mínar hafa fundið og smogið
hjarta þitt
fyrr munu tónar mínir ekki hljóma
þangtaðtil mun ég öskra
II
meðan ég svaf
slæddirðu þoku um skilning minn
blóðsaugst orð mín
firrtir dagana Ijóði
og lit
ferð mín getur hafizt
örvarnar skulu gegnumsmjúga hversdagana
í leit að þér
III
dagarnir eru örvar mínar
ég beini þeim að tóminu
og hlusta eftir þær hæfi hold þitt
en þær smjúga botnlaust loftið
unz þær að kvöldi snúa við
að hitta mig
ég þekki ekki óvin minn
blindaður af hatri
finn ég ekki óvin minn
ég þrái hann einsog konu
ör mín þráir hold hans
að hún megi smjúga það og trylla
og Ijúga í það eitri
þangaðtil
mun ég skjóta örvum mínum í tómið
og daglangt skulu þær leita
unz þær að kvöldi snúa við
og ef þetta er aðferð min
þá verði sekúndurnar pílur
og slæði þétt einsog regnið
unz þær hæfa þig
Eysteinn H. Proppé:
ars poetica
öngva nínbirkna Ijóðsemd með lekandi treg-
eða logandi rafhjörtí úðstöppog seg-
eða vænghaf eðúthaf eðeilífð og þrá
örkinans nóeða ströndina blá
nei rangeygð með plattfót og pirruð í geði
um parnassinn renniðin museinsog sleði
hremmún á fluginu flagjárn og grepp
fiðrildog tíðindi — sofandi hrepp
john p. buckle
john p. buckle beygðaf réttri leið
barst með straumnum (talinn af um skeið)
loksins sáann að sér tugginn tærður
tekinn og þjáður beizkur hryggur særður
fórann að reynað starta stóru búi
en stólpafúi
17