Samvinnan - 01.02.1971, Blaðsíða 22

Síðastliðið vor komu fram hugmyndir
á fundum íslenzkra námsmanna í Osló
um hugsanlegar aðgerðir til stuðnings
árangurslausri kjarabaráttu hagsmuna-
samtaka námsmanna erlendis, SÍNE.
Höfðu þeir samband við SÍNE-stjórn og
deildir í öðrum löndum og skýrðu frá
hugmyndunum. Stuttu siðar settust ellefu
námsmanna í Sviþjóð að í leyfisleysi í
sendiráði íslands í Stokkhólmi. Var það
gert til að vekja athygli á sérhæfum
stefnumálum sjálfstæðrar deildar SÍNE
og á réttlátum kröfum samtakanna í
lánamálum.
Með þessum tveimur óskyldu athöfnum
hófst óvenjulegur kafli i litlausri sögu
islenzkra námsmannasamtaka, sögu sem
fram til þessa hefur einkennzt af hlé-
drægni námsmanna í orði og verki.
Kaflinn ber heitið Barátta.
í kjölfar atburðarins i Stokkhólmi
komu skipulagðar aðgerðir námsmanna,
bæði heima og erlendis. Þeir höfðu sam-
eiginlegt markmið: Bætt lánakjör í sam-
ræmi við tillögur stjórnar SÍNE og meiri-
hluta í stjórn lánasjóðs íslenzkra náms-
manna. Sjóðurinn er þeirra.
Árangur lét ekki á sér standa. En auð-
vitað gengu yfirvöld ekki að öllum kröf-
um, sem settar voru fram, skiljanlegar vel
og skýrar. Lán voru aukin að hluta, nú í
sumar.
Aukin lán voru þó ekki mikilvægasti
árangurinn. Lausnina, sem fékkst i sum-
ar, geta hvorki námsmenn né yfirvöld
sætt sig við. Mikilvægasti árangur starf-
seminnar í fyrravor er tvíþættur. í fyrsta
lagi tókst námsmönnum að vekja athygli
á, að þeir eru venjulegir þjóðfélagsþegnar,
án sérstakra hlunninda, og þurfandi við
aðstoðar gullmyllu ríkisvaldsins. Um leið
vöktu þeir athygli almennings á stirfni
yfirvalda við að halda fjárhagsaðstoð til
námsmanna í jafnvægi við verðbólgu og
gengisfellingar. Að visu vildu allmargir
ekki kannast við að svo væri.
í öðru lagi sönnuðu námsmenn að þeir
hafa vald og að barátta þeirra er pólitísk.
Þeir hafa vald til að neita yfirgangi, vald
til að neita að sætta sig við ríkjandi
skipulag, vald til að krefjast réttlátlega,
og vald til að skipa sjálfa sig i kví með
láglaunafólki. Aðgerðir þeirra og kröfur,
hvort sem þær beinast að Háskóla ís-
lands, öðrum skólum eða eru varðandi
hagsmunamál, eru og verða pólitiskar.
,,Nei,“ segja margir námsmenn og
aðrir, „við viljum halda málum okkar
utan flokkapólitíkur. Pólitískar skoðanir
skipta hér engu máli.“
Hvernig er unnt að krefja yfirvöld
beinnar aukinnar fjárhagsaðstoðar, án
þess að ætlast til að pólitískt kerfi, sem
hefur áframhald á ríkjandi ástandi í
menntamálum að markmiði, hreyfist á
grunni? Hvernig er unnt að krefja yfir-
völd hærri fjárveitinga til mennta- og
rannsóknarstofnana, breytinga á
kennsluháttum, aukins kennslurýmis,
betri vinnuaðstöðu, án þess að vilja hagga
kerfinu? Hvernig má biðja þau sömu
yfirvöld um að veita námsmönnum meiri-
hlutaráð í stjórn lánasjóðs, án þess að
blanda pólitík í beiðnina?
Með kröfum sínum frá í vor vilja náms-
Ari Trausti Guðmundsson:
Um pólitíska baráttu
íslenzkra námsmanna
Ingvar Guðnason teiknaði
menn bægja til aurastrauminum í fjár-
hagskerfi ríkisvaldsins. Fj árhagskerfið er
hornsteinn pólitíska kerfisins. Þeir vilja
einnig, að ráðamenn samþykki skoðanir,
sem þeir hafa ekki viljað viðurkenna.
Takist allt þetta, skipa menntamál um
leið annan sess i ríkjandi kerfi. Og kerfið
fær nýja pólitíska ásýnd. Auk þessa hafa
námsmenn flestir eigin pólitiskar skoðan-
ir, sem þeir láta í ljós, t. d. námsmenn í
Stokkhólmi og Lundi og í Reykjavík. Oft-
ast eru skoðanirnar nátengdar hags-
munabaráttunni; sem dæmi má nefna, að
Osló-deild SÍNE sendi verkalýðssamtök-
unum stuðningsyfirlýsingu 1. maí s.l.
Sameiginlegar kröfur námsmanna eru
pólitískar. Námsmenn hafa vald.
Sundrung — aðgerðaleysi
Eitt bregður þó skugga á vorkaflann,
baráttuna og árangur hennar. Námsmenn
heima og erlendis standa ekki einhuga
saman um kröfurnar. Auk smáhópa með-
al námsmanna erlendis er um að ræða
mjög fjölmennan hóp við nám heima.
Námsmenn sem styðja ekki félaga sína
eða taka þátt í aðgerðum. Standa hjá.
Ástæður til þessa er eflaust að finna í
steingeldu umhverfi og námsskipan, sem
menntastofnanir skarta á íslandi. Einnig
má skella að nokkru skuldinni á aðgerða-
leysi námsmannasamtaka heima, skorti á
slíkum samtökum, einhliða upplýsinga-
starfsemi fjölmiðla og námsmanna
sjálfra. Hugsunarleysi „þöguls meiri-
hluta“ er skiljanlegt. Sem dæmi um hugs-
unarleysi og ládeyðu „meirihlutans", má
benda á hve sáralítið námsmenn við Há-
skóla íslands hafa unnið með festu að
úrbótum á þeim eyðilega skóla. Þar ráða
stjórnarvöld stefnunni.
Hluti námsmanna stendur hjá vegna
pólitískra skoðana sinna. Skoðana sem
gera ekki ráð fyrir stuðningi við breyt-
ingartilraunir samverkamanna. Sannar
það enn frekar, að barátta námsmanna
er pólitísk.
Valdbeiting og hótanir
í vor beittu námsmenn hluta valds síns,
settu fram pólitískar kröfur. Hvernig
brugðust þá íslenzk stjórnvöld og póli-
tískt kerfi landsins við? Rikjandi kerfi er
kapítaliskt.
Mæta skal valdi með öðru sterkara
valdi, jafnvel þótt valdbeiting náms-
manna sé laus við ofbeldi og ekki líkam-
leg. Ekki með skilningi, heldur lögreglu-
valdi, dómsvaldi og hótunum. Dæmi:
Hópum námsmanna, með kröfur til
yfirvalda, var mætt með öflugum lög-
regluverði viðkomandi lands, framan við
sendiráð íslands, t. d. i Osló og Kaup-
mannahöfn. Meðan á mótmælastöðu
námsmanna stóð næstu daga utan sendi-
ráðsins i Osló, gætti lögregla sendiráðsins,
og fengu ekki fleiri en tveir til þrír náms-
menn inngöngu i senn.
Nítíu manna hópur frá ýmsum skól-
um settist að í húsakynnum mennta-
málaráðuneytisins heima, til stuðnings
kröfum SÍNE. Ruddi lögregla staðinn að
beiðni yfirvalda með þeim árangri, að
fjórir mótmælenda þurftu við læknis-
hjálpar. Síðan voru þátttakendur að-
gerðanna kallaðir til yfirheyrslu eftir
ábendingum „áreiðanlegra" ónafn-
greindra heimildarmanna, skólafélaga
þátttakenda.
Þegar námsmenn höfðu boðað til mót-
mælaaðgerða eftir setuna í sendiráðinu
í Stokkhólmi, sendi menntamálaráðherra
skeyti til flestra SÍNE-deilda. Stóð þar
rneðal annars: „Ég tel það skyldu mina
að beina þeim eindregnu tilmælum til ís-
lenzkra stúdenta erlendis, að þeir efni
ekki til opinberra aðgerða við sendiráð
íslands erlendis......og geta (aðgerð-
irnar) engan árangur borið annan en
þann að spilla fyrir málstað stúdenta, en
stjórnarvöld hafa.....Það er eindregin
skoðun mín og annarra, sem láta sig
þessi mál skipta, að málstað stúdenta
verði nú bezt þjónað með því að kyrrð
fái að ríkja varðandi undirbúning að
störfum Lánasjóðsins á næsta vetri.“
(Leturbreytingar og svigamál frá mér).
Dómsmálaráðherra hótaði ellefumenn-
ingunum sviptingu fjáraðstoðar á þing-
fundi Alþingis eftir sendiráðssetuna í
Stokkhólmi.
18