Samvinnan - 01.02.1971, Blaðsíða 26
foringja yfir Bíafra, sveltandi og brennandi
varnarlausa íbúana til dýrðar og vegsömun-
ar sínu hörundsdökka „föðurlandi"? Hafa
ekki Bretar kúgað og svívirt hálfan hnöttinn
til upphafningar sínu tesvelgjandi „föður-
landi“? Stóðu ekki Frakkar í blóði upp í
mjóalegg í Alsír til að votta sínu siðfágaða
„föðurlandi11 trú og hollustu? Eru ekki ísra-
elsmenn að gera hundruð þúsunda umkomu-
lausra Araba að þrælum í þágu síns „guðs
útvalda föðurlands“? Og hvolfdust ekki
morðflokkar Hitlers yfir Evrópu til hróðurs
sínu „aríska föðurlandi", öskrandi í titrandi
ættjarðarást: Deutschland, Deutschland úber
alles?
Agi og hlýðni
Eru þetta ekki óræk dæmi? Þurfa menn
frekari vitna við? Þora menn enn að boða
blóðpistil „ættjarðarinnar"? Áræða menn
gagnvart þessum staðreyndum að lofa það
þjóðskipulag sem stuðlar að orsökum þjóð-
ernishrokans, metnaðarstreðinu?
Sumir telja að agi og hlýðni eigi að vera
aðalatriði uppeldisins. Því er oft á loft hald-
ið af hinum og þessum leiðindapúkum, að
íslendinga og þá sérstaklega æskuna skorti
tilfinnanlega aga. Og menn hafa brotið
heilann um leiðir til að beygja þjóðina undir
sætleik aga og hlýðni. Nokkrir hafa lagzt
svo lágt að krefjast þess, að þegnskyldu-
vinnu verði komið á. Það er bjargföst skoð-
un mín að íslendingar megi þakka fyrir,
hve agi er hér lítill, og alveg sérstaklega
ættu þeir að þakka skapara sínum fyrir að
vera lausir við ruddaskap heragans. Aginn
er eitthvert ægilegasta tæki kúgara þjóð-
anna til að brenna og myrða, eyða og deyða.
Undir yfirskini hinnar skilyrðislausu hlýðni
er þessum vandræðamönnum kleift að
spenna heilar þjóðir fyrir morðvagn sinn,
hlaðinn eldsprengjum og stáli.
Hverjir skapa agann? Og hverjir hafa
gagn af honum?
Það eru yfirráðastéttirnar sem skapa
agann og það eru einnig þær sem hafa hag
af honum. Og loks eru það heimskunn sann-
indi, að þær beita honum vægðarlaust og
einungis til að varðveita gróða- og kúgunar-
aðstöðu sína í þjóðfélaginu. Aginn hefur
skapað lítilmótlegt skriðdýrseðli alþýðu
gagnvart öllu, sem hún telur voldugt, fínt
og auðugt, en hins vegar ruddalegan remb-
ing, kúgun, grimmd og yfirgang þeirra sem
þruma yfir löndum og þjóðum í skjóli guðs-
ótta, aga og skyldu — og vopna, sem eru
ávöxtur þessarar mannfélagsskipunar.
Það er sannarlega ekki agi sem okkur
skortir. En við þörfnumst frelsis. Við þörfn-
umst frelsisins frá ósjálfstæði hugans, þröng-
sýni skynseminnar, ótta þrælslundarinnar,
viðjum fordómanna, helsi trúarbragðanna,
böndum almenningsálits, en framar öllu
andleysi og gróðasjónarmiðum þjóðfélags-
ins, tilgangsleysi þess og sjúku og brengluðu
verðmætamati, er leiðir af sér glötun ham-
ingju mannfólksins, óréttlæti, ofbeldi, kúg-
un, blóðsúthellingar og styrjaldir.
Kjarni málsins
Og þá erum við komin að kjarna þessa
máls.
Þeir sem í alvöru hafa yfirgefið hið reglu-
bundna og formfasta líf venjulegra borgara,
þeim hefur ofboðið að sjá til hvers grund-
vallarhugmyndir þjóðfélagsins hafa leitt
mannkynið. Þeir eru líka búnir að fá sig
fullsadda af andleysi og efnishyggju sam-
félagsins, þar sem ekkert er nokkurs virði
nema hægt sé að koma því í peninga. Hér
á landi er þetta gróðasjónarmið svo blygð-
unarlaust og harðsvírað, að menn myndu
ekki hika við að þurrka upp Mývatn eða
sprengja Almannagjá í loft upp, ef þeir
græddu á því nokkrar krónur. Þeir myndu
bara segja að hagnaðurinn yrði svo mikill,
að hann myndi réttlæta náttúruspjöllin.
f þjóðfélagi okkar er hinu auvirðilega og
lítilsiglda ávallt gert miklu hærra undir
höfði en því sem skírskotar til hinna æðri
eiginleika mannsins. Mat okkar á verðmæt-
um er svo sjúkt og brenglað, að menn gera
sig að hlægilegum viðundrum ef þeir upp-
hefja annan eins fíflaskap og þann að
berjast fyrir einhverju merkilegu og stór-
kostlegu. Þetta kolbrjálaða verðmætamat og
hnausþykka andleysi kemur einna gleggst í
ljós í vexti og viðgangi skemmtiiðnaðarins.
Popptónlistin hefur til dæmis tröllriðið svo
heiminum, að enginn friður er lengur fyrir
henni. Fjöldi ungs fólks og sumt gamalt
hefur orðið svo bergnumið af þessum belj-
anda að það veit hvorki í þennan heim né
annan. Nú er ég alls ekki á móti poppi. Öðru
nær. Ég er meira að segja þeirrar skoðunar,
að hin svokallaða dægurtónlist hafi aldrei
verið iafn vönduð og einmitt nú. En ég get
ekki litið á þessa tónlist öðrum augum en
að hún sé sæmileg afþreying og dægradvöl,
og mér finnst fyrir neðan allar hellur að
gera hana að aðalinntaki lífsins.
Annað dæmi um lítilmótleik lífs okkar eru
bær krásir sem fjölmiðlunartækin ala okkur
á. Öllum eru enn í fersku roinni þau fádæma
ósköp, sem settu hálfan hnöttinn á annan
endann. þegar hún Jaequeline giftist honum
Onassis. Dag eftir dag og viku eftir viku
hömuðust fiölmiðlar um allar jarðir á þess-
um heimssögulega viðburði. En þeir hefðu
áreiðanlega bagað þunnu hlióði. þó bað hefði
vitnazt að Frelsarinn hefði sézt á götu í
London. Ef Kristur kæmi aftur til iarðarinn-
ar og færi að Drédika frið og réttlæti fyrir
fulltrúum á bingi Sameinuðu þjóðanna,
myndi allur bingheimur rísa upp sem einn
maður og hrópa: „Hann æsir upp lýðinn“.
Og beíf myndu krossfesta hann í annað sinn.
Það er undir betta verðmætamat sem
hinnar neita að beygja sig. Þeir afneita
einnig heim lognu erfikenningum og hleypi-
dómum. sem hver kynslóðin eftir aðra hefur
eitrað með líf sitt. Þeir viðurkenna ekki
nema að vissu marki (og sumir alls ekki)
hinn heilaga eivnarrétt. sem valdið hefur
mannkvninu ótölulegum biáningum. Þem
hvertaka fvrir að fórna lífi sínu í tilgangs-
lausri stvriöld fvrir ..guð og föðurlandið"
esa . freisi ng lvðræði". <~>g loks neita bpir
afdráttarlaust, að taka bátt í dansinum kring-
um gullkálfinn í æsilegu kapphlauni eftir
a"ðj ng bægilegu" lífi.
Ekkert er jafn auðmvkjandi og niðurdren-
andi ekkert iafn innilega tilgangslaust. ekk-
ert iafn hundleiðinlegt og að vera alla ævi
heimskt dansfífl í djöfladansi þúsundærra
kreddukenninga.
Þetta hafa hippar fundið. Og þeir hafa
fundið léttvægar hinar borgaralegu lífsveni-
ur. Þeir eru meira að segja svo miklir aular
í lífsbaráttunni, að þeir eru loks byrjaðir að
framkvæma í verki þá kenningu, sem mann-
kynið hefur sí og æ verið með á vörunum,
að allir menn séu bræður, sem engar sakir
eigi á hendur hver öðrum. Og þeir eru ein-
lægir friðflytjendur. Og sælir eru friðflytj-
endur, því að þeir skulu guðssynir kallaðir
verða. Sumir vilja heldur dúsa í fangelsi en
gerast morðingjar meðbræðra sinna. Aldrei
hefur hugsjón friðarins bergmálað jafn
djúpt inn í hugi manna sem einmitt nú. Og
ef við eigum að gera okkur einhverja von
um áframhaldandi mannlíf á þessari jörð,
verðum við að setja allt traust okkar á það,
að unga kynslóðin fái borið þessa hugsjón
til sigurs.
Friðarbaráttan
Sumir hafa kvartað yfir því, að á friðar-
baráttu unga fólksins og raunar á baráttu
þess fyrir hugðarefnum sínum yfirleitt sé
oft heldur lítill friðarbragur. Við heyrum
nær daglega í útvarpi og lesum í blöðum
um blóðuga bardaga milli mótmælenda og
lögreglunnar. Og sjónvarpið sýnir myndir
af lögreglumönnum með hjálma og barefli
kaghýða fólk, sem aðeins hefur tvær hendur
tómar sér til varnar. Það hefði þótt ódrengi-
legur vopnaburður í heiðinni fornöld, en
þykir vel við hæfi í kristnum lýðræðisríkjum
nútímans. En hvernig fara svona mótmæli
fram? Við höfum dæmi þess hér heima.
Nokkur hópur galvaskra ungmenna þrammar
út á götur og torg í góða veðrinu með spjöld,
sem á eru letruð mótmæli gegn öllu mögu-
legu og ómögulegu. Lögreglan lætur ekki á
sér standa og kemur á vettvang í snarhasti.
Hún segh- mönnum að snauta heim og
skammast sín. En menn þybbast við og
þykjast heldur betur hafa rétt til að efna til
„friðsamlegra mótmæla“. Þá missir lögregl-
an þolinmæðina, sem oft er af skornum
skammti, varpar táragassprengjum og geng-
ur í skrokk á mótmælendum. Daginn eftir
birtist svohljóðandi fyrirsögn á baksíðu
Morgunblaðsins: „Kommúnistar efna til
skrílsláta í miðbænum. Lögreglan dreifði
hópnum. Tíu manns handteknir“. Annars er
ekki að furða þó að þeir, sem eiga í höggi
við svo sótsvarta heimsku og þröngsýni að
þar kemst engin glóra að, missi stundum
þolinmæðina og láti hendur skipta. Annars
er hollt að leggja það á minnið, að flestar
fréttir af átökum sem þessum koma einmitt I
beint frá lögreglunni (íslenzka útvarpið
hefur aldrei aðra heimild), og má nærri
geta hvort hún reyni ekki að gera sinn hlut
sem beztan. Það er þó mannlegt. Og alltaf
er mótmælendum kennt um ef til bardaga
dregur. Hippar berjast fyrir ytra friði af því
að án hans er ógjörlegt að finna hinn innra
frið, sem í okkur býr, en takmark allra
sannra hippa er að finna hann. „Hamingjan
er hið innra með okkur“. Á þessu spakmæli
hafa vitringar og spámenn mannkynsins
hamrað látlaust öldum saman. En þetta hafa
Vesturlandamenn aldrei skilið. Á þeim vita
allir fletir út. Afleiðingin er sú, að þeir eru
tröllpíndir af eirðarleysi, lífsleiða og sárri
óhamingju.
Eiturlyf
Margir hippar hafa leitað á náðir austur-
lenzkrar dulspeki til að höndla þá hamingju
sem þá dreymir um. Sumir kosta kapps um
að iðka hugleiðslu. Á Vesturlöndum hlæia
22