Samvinnan - 01.02.1971, Blaðsíða 59

100.000 uppí 500.000 einingar. Japan: 4 ár.
Flutningar: Japanir eru nú að koma
sér upp stærsta flota sérbyggðra skipa
sem sögur fara af síðan Bandamenn
gerðu innrásina á meginland Evrópu í
miðri seinni heimsstyrjöld: flota af bíla-
flutningaferjum sem sigla öll höf á met-
tíma (sjá mynd). Útflutningsverð á bílum
sem sendir eru til Ameríku og Evrópu er
oft ekki nema 700 dollarar.
Japanir hafa semsé náð þvi markmiði
að framleiða varning örar og flytja hann
skjótar en nokkur önnur þjóð. Þessvegna
eru þeir ögrun við allar þjóðir heims. Hið
fjarlæga eyríki er ekki lengur fjarlægt.
Það á bæði við um einstaklinga og ríki,
að sá verður ríkastur á skemmstum tíma,
sem sparar mest og fjárfestir mest og
réttast. En vitanlega stendur sá fátæki
verr að vígi en sá riki í þessu efni; hann
verður að leggja harðar að sér og á það á
hættu að kikna undir fjárfestingarbyrð-
inni. Sú hætta vofði vissulega yfir Japan
þegar kapphlaupið við iðnveldi heimsins
hófst í alvöru fyrir rúmum áratug. Árið
1960 var brúttó-þjóðarframleiðsla Vestur-
Þýzkalands 70% meiri en hún var í Japan
(74,2 á móti 42,5 milljörðum dollara), og
Bretland var líka langt á undan með 61,7
milljarða dollara (á núverandi gengi) og
Frakkland með 54 milljarða dollara. Jap-
an hafði hinsvegar farið framúr ítalíu
tveimur árum áður. Þjóðartekjur á hvern
íbúa voru 1000 dollarar í Vestur-Þýzka-
landi, en einungis 340 dollarar í Japan
árið 1960.
Keppnin við Þjóðverja
Árið 1960 var ástandið ennfremur
þannig, að Vestur-Þjóðverjar framleiddu
50% meira stál en Japanir, 11 sinnum
fleiri fólksbíla, 30% meira plast, 30%
meira ál. Útflutningur Vestur-Þýzkalands
nam 11,4 milljörðum dollara á móti 4,5
milljörðum hjá Japan. Vestur-Þýzkaland
hafði Efnahagsbandalag Evrópu að sverði
og skildi, en Japan varð að klofa yfir út-
höfin með útflutning sinn. Vissulega sátu
Vestur-Þjóðverjar með öll trompin í því
spili.
„Við sigrum Vestur-Þýzkaland í alls-
herjarframleiðslu eftir tíu ár, í versta
tilfelli eftir tuttugu ár,“ sagði Ósamú
Sj ímómúra prófessor við vini sína í hag-
fræðingastétt haustið 1960. Þeir hristu
höfuðið. Vandamálin voru ógnvekjandi,
meðal annars vantaði hátt i milljón iðn-
lærða verkamenn. Spádómur prófessors-
ins rættist á átta árum og raunar á fimm
árum í veigamiklum framleiðslugreinum.
Japanir hafa lagt harðar að sér en
nokkur önnur þjóð, tekið á sig miklu
þyngri fjárfestingarbyrðar. Árið 1959 nam
þjóðarframleiðsla Japans ekki nema
helmingi af þjóðarframleiðslu Bretlands,
og þó var árleg fjárfesting Japana meiri
en Breta (9,6 á móti 8,9 milljörðum doll-
ara, miðað við núverandi gengi punds-
ins). Árið 1966 nam þjóðarframleiðsla
Japans 81% af þjóðarframleiðslu Vestur-
Þýzkalands, en þá nam fjárfesting Jap-
ana 30,6 milljörðum dollara á móti 30,4
milljörðum hjá Vestur-Þjóðverjum.
Á átta ára tímabilinu 1952—59 fjár-
festu Japanir samtals 49,9 milljarða doll-
ara, Bretar 56,5 og Vestur-Þýzkaland 82
milljarða. Árangurinn varð sá, að Japan
varð mesta skipasmíðaland heims og
annað mesta rafeindatækjaland (næst á
eftir Bandaríkjunum). Á átta ára bilinu
1960—1967 fjárfestu Japanir fjórum sinn-
um meira eða 193,4 milljarða dollara eða
helmingi meira en Bretar (106,4 milljarð-
ar), en svipað og Vestur-Þjóðverjar (198,8
milljarðar dollara). Á þessu átta ára
skeiði komst brúttó-þjóðarframleiðsla
Japans uppí 593 milljarða dollara, Bret-
lands uppí 620 milljarða og Vestur-Þýzka-
lands uppí 796 milljarða. Á 16 árum
fjárfestu Vestur-Þjóðverjar samtals 281
milljarð dollara, Japanir 243 og Bretar
163 miljarða.
Árið 1967 var örlagaárið. Þá höfðu
Vestur-Þjóðverjar að visu meiri þjóðar-
framleiðslu en Japanir, en fastar fjár-
festingar þeirra minnkuðu um 10% niðrí
27,4 milljarða dollara á sama tíma og
fjárfestingar Japana jukust úr 30,6 uppí
38 milljarða dollara. Löndin höfðu skipt
um hlutverk, og árið 1968 juku Japanir
enn fjárfestingar sínar um 25%.
Þó lokasigurinn yfir Vestur-Þjóðverjum
ynnist ekki fyrr en 1968, höfðu Japanir
farið framúr þeim í öllum helztu fram-
leiðslugreinum þegar árið 1963, og er það
með öðru til vitnis um fáfræði vestrænna
„sérfræðinga“, að árið 1967 spáðu Herman
Kahn og samstarfsmenn hans því í bók-
inni „The Year 2000, a Framework for
Speculation“, að Japan mundi ekki sigra
Vestur-Þýzkaland og verða þriðja mesta
iðnveldi heims fyrr en árið 1980.
Árið 1968 framleiddi helzta iðnaðarríki
Evrópu þetta í samanburði við Japan:
raforka 75%, sement 69%, kopar 79% og
ál 53%. Það kostaði þannig Japani 243
milljarða dollara eða elnungis 86% af
vestur-þýzku fjárhæðinni að komast 50%
framúr Vestur-Þjóðverjum í iðnaðar-
framleiðslu á 16 árum, samkvæmt sér-
stakri reikningsaðferð japanska prófess-
orsins Sjínóhara.
„Skapandi eyðilegging“
í Evrópu og Bandaríkjunum er gjarna
talað með stolti og umhyggju um „gaml-
ar, góðar“ vélar og tæki; „endist eflaust
fimm ár enn“, er viðkvæðið. Japanir tala
hinsvegar um „skapandi eyðileggingu“ og
hafa í hálfgerðri hrifningarvímu rifið
niður nálega öll stáliðjuver sem reist
voru með svo mikilli fyrirhöfn á sjötta
áratugnum. Árangurinn er að þeir eiga
nýtízkustu og bezt skipulögðu stáliðjuver
í heimi, og sömu sögu er reyndar að
segja um bílaverksmiðjur, raftækjajverk-
smiðjur, skipasmíðastöðvar og olíuhreins-
unarstöðvar.
Skuldafjallið hækkar, en Japanir kæra
sig kollótta. „Vanti peninga, þá prentum
við peninga," segja þeir og auka seðlaút-
gáfuna um 17% árlega. „Stáliðnaðurinn
er grundvallariðngrein, og á honum eiga
menn ekki að græða,“ segja stáliðjuhöld-
arnir um ágóða sem nemur ekki nema
1—3%, m. a. vegna skulda sem nema 9
milljörðum dollara og gífurlegra vaxta-
útgjalda. „Stálverðið kemur fram alstað-
ar, m. a. á útflutningsvörum, og þess-
vegna verður að halda því í lágmarki."
Allir fá lánaða peninga, allir veðja djarft,
því framtíðin tilheyrir Japönum. „Hvern-
ig getum við tapað? Það er ekki lengra
síðan en 1966 að Bretland flutti út 50%
meira en við. í ár (1970) förum við fram-
úr Bretum í útflutningi og verðum þriðja
mesta útflutningsþjóð í heimi.“
Japanir geta litið yfir liðinn áratug
með talsverðu stolti, því þeir hafa meðal
annars afrekað þetta:
1) Þjóðartekjur á hvern íbúa hafa
þrefaldazt og eru komnar uppí 1000 doll-
ara.
2) Brúttó-þjóðarframleiðsla fór ekki
uppfyrir 1000 dollara á hvern íbúa fyrr
en 1966, átta árum á eftir Vestur-Þýzka-
landi, en á næstu sex árum ná Japanir
Vestur-Þjóðverjum á þessu sviði.
3) íbúðabyggingar jukust úr 424.000 ein-
ingum árlega 1960 uppí 1,6 milljónir árið
1968, þegar Japan fór framúr Bandaríkj-
unum. Einkafjárfesting í íbúðarhúsnæði
jókst á sama tíma úr 1,7 uppí 9 milljarða
dollara árlega.
4) Einkaneyzlan jókst úr 24 uppi 70
milljarða dollara á tímabilinu 1960—68.
5) Árlegur sparnaður einstaklinga þre-
faldaðist á sama tíma og fór uppí 15,7
milljarða dollara fjárhagsárið 1967/68.
Raunveruleg verðmætaaukning á ára-
tugnum varð 50% meiri en menn höfðu
þorað að vona. En þetta gekk ekki sárs-
aukalaust fyrir sig. Þvi auðugra sem
landið varð, þeim mun örar hrundu fyrir-
tækin, og oft var vandséð hvort það voru
gætnir fésýslumenn eða ævintýramenn
sem urðu undir í hinni geysihörðu sam-
keppni. Á árinu 1968 einu urðu 10.776
fyrirtæki gjaldþrota eða tíu sinnum fleiri
en árið 1960, og þau skulduðu samtals
rúma tvo milljarða dollara.
Sjöundi áratugurinn einkenndist líka
af ákafri sókn í menntun og upplýsingar.
Fjöldi skráðra háskólastúdenta tvöfald-
aðist og varð 1.500.000. Sífelldur straumur
sendinefnda lá til svo að segja allra landa
heims til að kynna sér nýjungar og að-
ferðir annarra þjóða. Þessar nefndir
voru ekki alténd sérlega sleipar í er-
lendum tungumálum, en þær voru vopn-
aðar myndavélum, skrifblökkum og
reiknistokkum og höfðu meðferðis langa
spurningalista. Síðan settust þær á rök-
stóla með ráðuneytisstjórum, iðjuhöld-
um og sérfræðingum heimafyrir, eftir að
þær höfðu skilað löngum skýrslum um
ferðir sínar. Nótt var lögð við dag í ráðu-
neytum og fyrirtækjum meðan skrifað
var og lesið. Á árinu 1967 einu var farið
yfir sex milljón innfluttar bækur, fyrst
og fremst um tækni og hagfræði. Allur
þessi áhugi, einbeitni, framtak og bjart-
sýni hlaut að bera ríkulegan ávöxt. Og
það sem er kannski athyglisverðast af
öllu: opinberir embættismenn hafa meiri
stjórn á atvinnu- og efnahagslífinu en í
nokkru öðru landi utan kommúnista-
heimsins; þeir vita einnig miklu meira
um þessi mál en starfsbræður þeirra á
Vesturlöndum og eiga því tiltrú iðnaðar-
forkólfanna. Annað mál er það, hvaða
bagga hagvöxturinn hefur bundið hin-
um almenna launamanni og neytanda í
Japan, og verður nánar vikið að því í
næstu grein. 4
55