Samvinnan - 01.12.1971, Blaðsíða 38

Tungutak kirkjunnar
Messuformið
og nýjar leiðir
SAM: En er ekki eitthvað at-
hugavert við tungutak kirkj-
unnar í samtímanum eða þær
aðferðir sem hún notar til að
koma boðskap sínum á fram-
færi?
Gunnar: Kunningi minn einn
sagði mér, að hann hefði horft
á helgistund í sjónvarpinu um
daginn og einsett sér að taka
eftir því sem presturinn segði
og reyna að meðtaka það, en
honum var það ekki nokkur lif-
andi leið. Ég held ekki að hér
sé um að ræða ofnotkun orða.
Ég tel ekki ástæðu til að nota
önnur orð en notuð hafa verið
um grundvallarsannindi krist-
innar trúar.
Séra Sigurður: Það er ekkert
hægara að kenna fólki ný orð
heldur en að kenna því að
skilja þau gömlu.
Gunnar: Ég held að sæmilega
skyni borinn maður fari ekki
varhluta af því, hvað orð eins-
og til dæmis kærleikur, náð,
miskunn, langlyndi merkir.
Séra Sigurður: Náð er svo yfir-
mannlegt hugtak, að náttúr-
lega þarf að skýra það. Það
þarf að skýra öll hugtök fyrir
ungu fólki.
Gunnar: Víst þarf að skýra þau
í prédikuninni, en fyrst og
fremst þarf að fella orðin inní
samhengi þar sem þau verði
skilj anleg.
SAM: Við getum kannski tekið
dæmi úr bókmenntunum. Eitt
meginvandamál skálda er það,
að málið fyrnist, verður tamt
og týnir ferskleikanum, hættir
að vera lifandi og eggjandi.
Þessvegna er ævinlega verið að
gera nýjar tilraunir og bylting-
ar í skáldskapnum í því skyni
að endurhæfa og endurlífga
tunguna. Er ekki kirkjan í ná-
kvæmlega sama vanda og
skáldin?
Gunnar: Lestu píslarsögu séra
Jóns Magnússonar. Það er
fullkomlega skiljanleg bók í
nútímanum.
SAM: Þar er túlkuð persónu-
leg reynsla á mjög ferskan og
persónulegan hátt. Jón Vídalín
átti lika tungutak sem við
kunnum að meta og skilja.
Árni: Tungutak verður nú ekki
greint frá hugsuninni. Ef menn
Salvador Dali: Krossfestingin.
hafa ekkert nýtt að segja, þá
skiptir engu máli hvort þeir
nota unglingamál eða eldra
orðfæri. Ég sá einmitt i bóka-
búð i dag bók þar sem einhver
„sniðugur" náungi tekur sér fyr-
ir hendur að umorða ritningar-
greinar á amerískt dægurmál.
„Hugsaðu ekki um þessa dela
þó þeir kalli þig kjúkling" og
eitthvað í þá áttina.
SAM: Það var ekki beinlínis
þetta sem ég átti við, heldur til
dæmis það sem þessir ungu og
eggjandi guðfræðingar í
Bandaríkjunum og Þýzkalandi
eru að fást við. Þeir eru að
orða forn og sígild sannindi á
ferskan hátt, tengja þau sam-
tímanum og viðfangsefnum
hans. Þetta gerðu líka eldri
guðfræðingur einsog Barth,
Bultmann, Niebuhr, Tillich.
Séra Sigurður: Þetta gera allir
prédikarar.
SAM: Þar finnst mér þvi miður
vanta mikið á.
Séra Sigurður: Ef þeir hafa
eitthvað að segja, þá gera þeir
það alltaf.
Gunnar: En kasta þeir fyrir
borð hugtökunum og orðunum
sjálfum?
SAM: Það er ekki urn það að
ræða, heldur að fylla þau nýju
lifi, endurnýja þau.
Hólmfríður: Það er ekki von,
að börn sem ekki vita hvað
kollótt kind er viti hvað blessun
þýðir.
SAM: Við hvern er þar að sak-
ast?
Hólmfríður: Það stafar bara af
vissu félagslegu uppeldi.
SAM: Önnur spurning er hvort
sjálft messuformið með hálf-
tíma prédikun og öllu tilheyr-
andi sé heppilegt á tímum
einsog þessum, þegar fjölmiðl-
ar keppa um athygli fólks og
yfir það er ausið syndaflóði af
blöðum og bókum og allskyns
upplýsingum?
Séra Sigurður: Það prédikar
enginn lengur en i tuttugu
mínútur núorðið.
Séra Bernharður: Samfélagið
er orðið gerbreytt, og menn
fella sig ekki lengur við að ein-
hver maður standi þarna uppi
og tali niður til safnaðarins.
Hólmfríður: Það er að minnsta-
kosti fjórðungur af samtíma-
mönnum okkar sem þarf á
þessu að halda. Við megum
ekki gleyma því fólki. Ég á við
eldri hluta þjóðarinnar.
Séra Bernharður: Það kann að
vera, en hinsvegar er tvímæla-
laust skortur á „samtali“ milli
prédikarans og hlustandans.
Ástæða þess að prédikarinn
notar þessi orð, sem fáir skilja,
er sú að hann heyrir ekki „ha-
ið“ frá þeim sem hlusta. Mér
er mjög til efs að þetta sé rétt
form hjá okkur. Væri ekki
vænlegt til árangurs að hafa
til dæmis hringborðsumræðu
einsog þessa eða minni um-
ræðuhópa um trúarleg efni?
Séra Sigurður: Það er nú gert
líka.
SAM: Þetta er sérstaklega á-
takanlegt í sjónvarpi. Þar er
látinn ónotaður miðill sem er
alls ekki fyrst og fremst ætl-
aður hinu talaða orði.
Séra Bernharður: Nú skal ég
segja ykkur sögu: Sjónvarpið
er nýr miðill og enginn okkar
kann þar almennilega til verka.
Prestunum er bara sagt að
koma og lesa inn fimmtán mín-
útna hugleiðingu. Við höfum
farið framá námskeið, ein-
hverja kennslu um hvernig
eigi að beita þessum nýja fjöl-
miðli, en ekkert orðið úr. Sjón-
varpið kallar að sjálfsögðu inn
menn eftir eigin geðþótta, og
það hefur yfirleitt ekki getað
orðið við ábendingum sem
kirkjan hefur lagt fram.
Séra Sigurður: Ég vildi fá
helgistund í sjónvarpi með
tveimur guðleysingjum eða
mönnum sem kalla sig guðleys-
ingja. Það yrði gaman. Og ég
vildi gera það að helgistund.
Séra Bernharður: Sjónvarpið
er ekki miðill fyrir tilbeiðslu.
Það er alltaf hægt að hlaupa
burt eða slökkva eða gera eitt-
hvað annað á meðan.
Gunnar: Samt var það svo,
þegar breytt var um form
„Helgistundar“ á sínum tíma
og lögð niður bein prédikun, en
í stað þess var tveimur mönn-
um fenginn þessi tími til um-
ráða og þeir notuðu hann til
að flytja inní stofu til fólks
ýmis samfélagsleg vandamál,
ræddu við ofdrykkjumenn, fyrr-
verandi fanga og svo fram-
vegis, þá saknaði meginþorri
landsmanna hugleiðingarinnar
og bænarinnar. Þetta er stað-
reynd. Svo ég held að sjón-
varpið sé ekki síður fallið til
tilbeiðslu en annars.
Séra Sigurður: Afhverju á að
fleygja því sem talar til fólks-
ins?
Séra Bernharður: Ætli það sé
meginþorri landsmanna sem
lætur frá sér heyra?
Gunnar: Ég hef engar tölur
um það. En þetta var það sem
ég heyrði utanað mér.
Sveinbjörn: Er það ekki fólkið
sem sízt þurfti á þessu að
halda, sem kvartaði?
Hólmfríður: Það er orðin svo
mikil skipting á fólkinu í land-
inu, ekki bara eftir því hvar
það býr, heldur lika eftir því
af hverju það hefur mótazt, að
ég veit ekki hvað skal segja
um þetta. Ég rek mig á það
stundum þegar ég tala við
mína nemendur um hluti, sem
þeir hafa ekki hugsað útí, að
þeir eru þeim alls ekkert vanda-
mál, þó sömu hlutir séu mikið
vandamál útí heimi og í
Reykj avík.
Sveinbjörn: En það hlýtur að
vera forkastanlegt að nota
tæki, sem er fyrst og fremst
myndrænt, til þess eins að tala
i það.
38