Samvinnan - 01.12.1971, Blaðsíða 55

bricks í Rio de Janeiro árið 1969, hafði
tvennskonar tilgang: að fá leysta úr haldi
15 pólitíska fanga, sem flestir voru stúd-
entar, og að fá birtan texta, sem for-
dæmdi inntak og aðferðir herforingja-
stjórnarinnar jafnframt því sem hann
gerði landsmönnum grein fyrir baráttu
og markmiðum borgarskæruliða: félags-
legu og pólitísku réttlæti. Þessi tilraun
borgarskæruliða heppnaðist: fangarnir
voru látnir lausir og allir hinir stranglega
ritskoðuðu fjölmiðlar í Brasilíu (blöð, út-
varp og sjónvarp) birtu yfirlýsingu
skæruliðanna.
Kóróna verksins var að sjálfsögðu hin
mikla auðmýking sem fólst í því, að ein-
ræðisstjórnin féllst á skilmála skæruliða.
Þessar tilraunir til að auðmýkja stjórn-
völd eru önnur mikilvæg orsök til at-
hafna borgarskæruliða i Rómönsku Am-
eríku. Það er að miklu leyti ungt fólk —
nálega allt við nám — sem skapað hefur
hið nýja fyrirbæri, sem nefnt er borgar-
skæruliði. Því er orðið ljóst, að ekki er
framar neitt gagn í því að efna til upp-
reisna útá landsbyggðinni, vegna þess að
bændur og landbúnaðarverkamenn hafa
ekki áhuga á að gera byltingu. Sveita-
fólkið er kjarklaust eftir að það hefur
kynslóðum saman mátt þola ofríki og of-
beldi þjóðfélagsins. Hið menntaða unga
fólk talar ekki heldur mál landsbyggðar-
innar. Það var meðal annars þetta sem
stuðlaði að fullkomnum óförum Che Gue-
varas í Bólivíu árið 1967.
í borgunum — í ört vaxandi stórborg-
um Rómönsku Ameríku — gegnir öðru
máli. Herskáir byltingarmenn af yngri
kynslóð, sem eru reiðubúnir til að hætta
lífi og limum, eru einungis lítill minni-
hluti, en það þarf ekki nema lítinn hóp
manna til að ógna einræðisstjórnum, sem
einatt eru sundraðar innbyrðis í „dúfur“
og „hauka“. Einsog til dæmis í Brasilíu.
Ungir uppreisnarmenn Rómönsku Am-
eríku árið 1971 æskja ekki neinna leið-
beininga eða fyrirmæla útífrá — ekki
heldur frá Kúbu. Þeir eru þjóðernissinn-
aðir og koma frá borgaralegum heimilum.
Þeir gera uppreisn gegn þeim hugsunar-
hætti foreldra sinna að fallast á félags-
legt ranglæti eða láta það afskiptalaust.
Með hermdarverkum vill borgarskærulið-
inn ögra stjórnvöldum til að svara í sömu
mynt, þannig að hægt verði að afhjúpa
hið eiginlega ofbeldiseðli rikjandi stjórn-
arfars. Með þessu vonast uppreisnarmenn
til að geta ýtt við sjálfumglaðri millistétt-
inni, góðborgurunum, og einnig verka-
lýðsstéttinni, svo að þær taki afstöðu í
uppgjörinu — taki afstöðu með uppreisn-
aröflunum gegn ríkjandi valdhöfum. Sú
stefna kynni að bera árangur.
Félagi í hópi brasilískra borgarskæru-
liða lét svo ummælt ekki alls fyrir löngu:
„Ef erlendur stjórnarerindreki er fús til
að eiga samvinnu við ógnarstjórn, þá
hlýtur hann einnig að geta eytt nokkrum
klukkustundum i félagsskap við okkur.“
Brottnumdir stjórnarerindrekar hafa
fengið fremur góða meðferð hjá skæru-
liðum, nema þegar stjórnvöld hafa neit-
að að verða við kröfum þeirra. Það kost-
aði til dæmis vestur-þýzka sendiherrann
í Gúatemala, von Spreti, lífið. Það var
einnig í Gúatemala sem bandaríski sendi-
herrann Mein var drepinn, þegar hann
reyndi að komast undan ránsmönnunum.
Þeir tugir mannrána og hermdarverka,
sem byltingarmennirnir hafa staðið að
undanfarin tvö til þrjú ár, hafa ekki bara
beinzt gegn erlendum erindrekum. í landi
einsog Kólombíu hefur stórum hópi auð-
manna verið rænt til að afla þjóðfrelsis-
öflunum peninga. í Argentínu var stjórn-
málaforinginn Aramburo fyrrverandi for-
seti numinn brott og tekinn af lífi í fyrra.
Tveir helztu verkalýðsforingjar landsins,
Vandor og Alonso, urðu einnig fórnar-
lömb banatilræða.
Starfsaðferðir byltingarmanna eru
einnig fólgnar í töku bæja útá lands-
byggðinni og „timabundnu hernámi"
þeirra. Ráðizt er á banka og peninga-
geymslur þeirra tæmdar. í Brasilíu einni
hafa um 300 velskipulögð bankarán verið
framin á síðustu þremur árum.
í nokkrum tilvikum hafa yfirvöld látið
hart mæta hörðu og neitað að verða við
kröfum mannræningjanna. Þannig fór
um mannrán Tupamaros-skæruliðanna í
Uruguay, sem þegar eru nefnd. En ekki
hefur ennþá tekizt að finna nein ráð til
að stemma stigu við þessum starfsað-
ferðum. Málið var rætt af miklum hita
af Samtökum Amerikuríkja (OAS) eftir
brottnám vestur-þýzka sendiherrans í
Brasilíu, von Hollebens, og leiddi það til
þess, að Brasiliustjórn varð að láta lausa
40 pólitíska fanga (sem sendir voru flug-
leiðis til Alsír).
Einasta leiðin til að hefta aðgerðir
skæruliða er að sjálfsögðu sú að skapa
það ástand í ríkjum álfunnar, að orsak-
irnar til starfsemi byltingarhreyfinga
hverfi úr sögunni. Aristóteles hafði þegar
í fornöld komizt að þessari niðurstöðu:
„Fátæktin er móðir glæpsins og bylting-
arinnar.“
f löndum Rómönsku Ameríku á sér
hinsvegar stað sífelld stigmögnun ofbeld-
is og gagnofbeldis. Það á til dæmis við
um Brasilíu, þar sem valdbeiting og kúg-
un hafa á síðustu rúmum tveimur árum
orðið umfangsmeiri en nokkrusinni fyrr
i sögu landsins. Á miðju síðasta ári birti
Alþjóðlega lögfræðinganefndin í aðal-
stöðvum sínum í Genf skýrslu, þar sem
því var haldið fram, að í Brasilíu væru
að minnstakosti 12.000 pólitískir fangar,
og að pyndingar væru orðnar „pólitískt
vopn“, „kerfisbundin og visindalega þró-
uð réttarvenja“. Ástandinu í landinu var
lýst svo, að þar væri um að ræða „dulda
borgarastyr j öld“.
Yfirmaður brasilíska herforingjaráðs-
ins, Silva Murici, lýsti þvi yfir á liðnu ári,
að svo mótsagnakennt sem það hljómaði,
þá væri það ungt fólk „frá bezt settu
fjölskyldum, sem gerir samsæri gegn rik-
isstjórninni“. 56% af 500 félögum skæru-
liðasamtakanna voru stúdentar og pró-
fessorar, og fimmtungur þeirra konur. En
hershöfðinginn bætti við hughreystandi:
„Við erum í þann veginn að sigrast á
skæruliðum.“
Meðal helztu skotmarka byltingarhreyf-
inganna í Rómönsku Ameríku eru banda-
rísk fyrirtæki, sem oft verða fyrir
sprengjutilræðum, og Bandaríkjamenn
sem sendir eru á vettvang sem stjórnar-
erindrekar eða hernaðarlegir „ráðunaut-
ar“, er oft verða fyrir banatilræðum.
Vinstrisinnaðir ibúar Rómönsku Ameríku
hata Bandaríkjamenn af þvílikri iieift,
að jafnvel harðsnúnustu hatursmenn
þeirra í Vestur-Evrópu geta tæpast gert
sér það í hugarlund. Orsökin til þessa
ástríðufulla haturs er yfirburðastaða
Bandaríkjanna í Rómönsku Ameríku,
jafnt á sviði stjórnmála og efnahagsmála
sem í hernaðarlegu tilliti. Litið er á
Bandaríkin sem tryggingu fyrir valda-
aðstöðu eignastéttanna í álfunni — og
stjórnin í Washington hefur sízt orðið til
að draga úr þessu almenna áliti með end-
urtekinni beinni og óbeinni íhlutun sinni
í málefni þessara landa í því skyiil að
hjálpa „fámennisstjórnum“ til að bæla
niður félagslegar umbótahreyfingar.
í skýrslu þeirri, sem Nelson Rocke-
feller lagði fyrir Nixon forseta eftir hina
frægu för sína um ríki Rómönsku Amer-
íku árið 1969, lagði hann til, að Banda-
rikjastjórn reyndi að auka hjálp sína við
þessi ríki í þvi skyni að efla herstyrk
þeirra og lögreglu.
Einn þeirra Bandaríkjamanna, sem
gerðu sér raunhæfari grein fyrir því sem
var að gerast í Rómönsku Ameríku, var
Robert Kennedy þáverandi öldunga-
deildarþingmaður. í ræðu um vandamál
álfunnar í öldungadeild Bandaríkjaþings
vísaði hann til byltingarinnar sem væri
á næstu grösum og sagði: „Byltingin
verður friðsamleg, ef við Bandaríkja-
menn erum skynsamir. Hún mun eiga sér
stað án alltof mikilla þjáninga, ef við
sýnum henni áhuga. Og hún mun heppn-
ast, ef við erum lánsamir.“
Brottnám svissneska sendiherrans í
Brasilíu, Buchers, í desember í fyrra kost-
aði herforingjastjórnina þar 70 pólitíska
fanga. Síðan hefur verið tiltölulega hljótt
um brasilíska borgarskæruliða. Geysilega
öflugu og víðtæku kúgunarkerfi (250.000
hermenn og yfir 100.000 öryggislögreglu-
þjónar) hefur lánazt að kála flestum leið-
togum borgarskæruliða.
Þeir verða samt ekki afskrifaðir, því
þeir eru pólitiskt samtimafyrirbæri, stór-
hættulegt hvaða rikisstjórn sem er. Gott
dæmi um það er Kanada, þar sem Frels-
ishreyfing Québecs (FLQ) setti þjóðina á
annan endann í október í fyrra. f Uru-
guay hefur Tupamaros-hreyfingin skap-
að alnýjar pólitískar aðstæður. í fyrsta
sinn á heilli öld var hugsanlegt að þriðja
pólitíska aflið — semsé samfylking sósial-
ískra flokka — næði völdum frá hinum
hefðbundnu \ r'claflokkum í kosningunum
í nóvember sl., þegar kosinn var nýr
forseti og nýtt þing. Tupamaros-hreyfing-
in hefur nokkra gísla i haldi, og hún
framdi fyrr á þessu ári mesta bankarán
sögunnar — aðeins 50 metra frá aðal-
stöðvum innanríkisráðuneytisins og ör-
yggislögreglunnar. í Argentínu halda
borgarskæruliðar áfram að hertaka bæi,
fremja bankarán og mannrán.
Borgarskæruliðinn er ekki svar við
vonzku veraldarinnar. Hann er miklu
fremur afleiðing hennar. Við þurfum ekki
annað en líta á gleggsta dæmi þess —
Tet-sóknina í Víetnam árið 1968. 4
55