Samvinnan - 01.12.1971, Blaðsíða 62

Soffía Guðmundsdóttir:
MðDsncnn um Konunn
Lokagrein
Þá segir þar frá, þegar Betty Friedan
er lögð af stað að leita að hinni glæsi-
legu, lukkulegu húsmóður, hverrar ímynd
getur að líta í skínandi myndum viku-
blaðanna og sjónvarpsauglýsdnganna.
Hún fer borg úr borg og leitar að hús-
móður, sem hafi góða hæfileika og
menntun til að bera og hafi einnig náð
að aðlagast húsmóðurhlutverki sínu,
fundið sig eiga þar heima, svo það hafi
fullnægt persónulegum athafnalöngunum
hennar. Rétt er að taka fram, að hún
beinir rannsókn sinni mjög að tekju-
hærri millistétt og skólagengnum konum,
sem langflestar hafa útskrifazt úr fram-
haldsskólum um og eftir 1950, og hún er
iðulega stödd í nýtízkulegum einbýlishús-
um í úthverfum borganna.
Er skemmst frá að segja, að henni
verður leit að húsmóðurinni alsælu, sem
samkvæmt almennum upplýsingum átti
að vera á hverju strái. Aftur á móti fer
hún að velta því fyrir sér, hvort ekki sé nú
eitthvað bogið við allan þennan tíma, sem
í mörgum tilfellum fari i hússtörfin. Það
geti tæpast verið einleikið með allri þess-
ari tækni, hve þau séu umfangsmikil,
einkum meðal húsmæðra sem enga aðra
vinnu stundi. Hún tekur dæmi um sam-
anburð sinn á nokkrum fjölskyldum, sem
búa við sambærileg lífskjör, sömu íbúðar-
og fjölskyldustærð og svipuð þægindi. Það
ber allt að sama brunni: Ef húsmóðirin
vann eingöngu heima, voru hússtörfin
endalaus, annríkið var yfirgengilegt, og
hún var á stöðugu spani að kaupa inn,
stússa í garðinum, sjóða, baka, steikja,
sauma, þvo, gera hreint, bóna, pússa og
svo snúast í kringum allan hinn rafknúna
vélakost heimilisins, og hann var í flest-
um tilfellum engin smáræðisútgerð. Þar
sem aftur á móti konan stundaði aðra
vinnu samkvæmt eigin vali og áhuga-
sviði eða hafði yfirleitt alvarleg áhuga-
mál utan ramma heimilisins, þar sýndi
sig, að hún hristi fram úr erminni það,
sem gera þurfti, á ótrúlega skömmum
tíma. Hún skipulagði betur vinnu sína og
notfærði sér betur heimilistæki sín til
tímasparnaðar.
Hræðslan við tómleikann
Þetta virðist höfundi benda til þess, að
þvi eindregnar sem konunni sé bægt burt
frá samfélagslegum verkefnum í sam-
ræmi við getu hennar, þeim mun um-
fangsmeiri verði heimilisstörfin hjá
henni; hún streitist gegn því að sitja
auðum höndum og forðist það tómarúm,
sem kynni að myndast. M. ö. o.: sá tími,
sem fer í hússtörfin, fer eftir öðrum kröf-
um, sem fleiri athafnasvið kunna að
leggja henni á herðar. Ef hún hefur eng-
in áhugamál, verður henni að tæma alla
orku sína í hin daglegu venjubundnu hús-
störf. Hin einfalda meginregla, að eitt-
hvert starf leggi smátt og smátt undir
sig allan þann tíma, sem tiltækur getur
verið, sbr. Parkinson og lögmál hans, á
fyllilega við um starfsvenjur húsmæðr-
anna i fyrrgreindum tilfellum, og þar
gæti verið að finna nokkra skýringu þess,
að þrátt fyrir öll hjálpartæki, sem í sjálfu
sér ættu að spara tíma, fer meiri og meiri
tími i hússtörfin.
Betty Friedan hefur þegar komið inn á,
að það var m. a. innihalds- og tilgangs-
leysi húsmóðurhlutverksins, sem hratt af
stað kvenfrelsishreyfingunni á sínum
tíma og er á okkar dögurn orsök vonleysis
og leiða fjölmargra húsmæðra, hvað svo
sem hjalað er til vegsömunar þessari
stöðu. Hefðu konurnar haldið fast við það
að stunda ákveðið starf utan heimilisins
og nota kunnáttu sína, hefðu hússtörfin
varla lagt meira undir sig en dundið í
garðinum eða hverskonar tómstundá-
vinna hjá eiginmanninum að sínu leyti.
Móðurhlutverkið og heimilisskyldurnar
hefðu þá einungis aukið við einum mikil-
vægum þætti i líf hennar, gefið þvi meiri
fyllingu og gert hennar hlutskipti sam-
bærilegt við hlut eiginmannsins. T. d.
leynir sér ekki, segir höfundur, að með
styttum vinnutíma og auknum frístund-
um fá hinir amerísku feður svo augljós-
lega aukna gleði af samvistum við börn
sín, og þessi ánægja þeirra ber ekki þann
keim af áreynslu og áhyggjum, sem móð-
irin aftur á móti er seld undir, þegar
börnin og uppeldisskyldurnar hvíla mest
á henni, eru hennar svið og hennar
vinna.
Tilgangslaust annríki
Annað atriði leggur höfundur áherzlu
á, sem hafi verið viðmælendum hennar,
húsmæðrum samkvæmt þjóðsögunni,
sameiginlegt, hve þær voru öldungis frá-
bitnar því að taka að sér nokkur verk-
efni félagslegs eðlis utan heimilisins; í
hæsta lagi fengust þær til að koma nærri
foreldrafélögum, þó án ábyrgðarstarfa,
halda basar eða taka þátt í einhvers kon-
ar fjársöfnunum. Ekkert þýddi að tala um
neitt, sem gerði kröfur til vitsmuna eða
sjálfstæðs framlags. Afsökunin var ævin-
lega sú sama: þær höfðu ekki tíma, þær
máttu ekki missa sig frá heimilinu.
Hún ber þetta viðhorf saman við að-
stæður í öðrum löndum, t. d. ísrael og
Sovétríkjunum, þar sem beinlínis er gert
ráð fyrir, að konurnar séu ekki eingöngu
húsmæður, og hún kemst að þeirri nið-
urstöðu, að ekkert bendi til þess, að heim-
ilin riði til falls vegna annarra starfa
kvennanna, né heldur að börnin eða fjöl-
skyldulífið sé vanrækt af þeim sökum.
Hún segir, að kjarni vandamáls amer-
ísku húsmæðranna sé fólginn í því, að
þær sóa orku sinni í óþarfa tilgangslaust
annríki í stað þess að nota hana í þágu
almennra samfélagslegra markmiða, en
hún segir líka, að konurnar séu að byrja
að átta sig á því, að þær verði ekki í
rónni fyrr en þær hafi tekið að nota
hæfileika sína; og hún heldur áfram:
Vitanlega krefjast vissar hliðar húsmóð-
urstarfanna góðra hæfileika og vitrænna
hæfileika, svo sem uppeldi barna og
unglinga, allt skipulag og rekstur heim-
ilishaldsins, fjármálaáætlanir, eftirlit
með námi og áætlanir varðandi mennt-
un og skólagöngu unglinganna, svo nokk-
uð sé nefnt. En það eru einmitt hin ein-
hæfu daglegu störf, sem svo til hver og
einn getur af hendi leyst, sem taka mest-
an tíma og ná að yfirskyggja aðrar og
mikilvægari hliðar heimilishaldsins.
Kona, sem ljær heimili sínu siðmennt-
að yfirbragð, gerir það í krafti eigin per-
sónuleika; notalegt andrúmsioft á heim-
ilinu skapast vegna góðra eiginleika
hennar, en ekki vegna hins tæknilega út-
búnaðar, sem hún hefur yfir að ráða, þótt
góður sé. Hún þarf ekki einlægt að vera
að pússa og pípóla til þess að láta fólki
sinu líða vel. Húsmóðir, sem telur sér trú
um, að hún hafi tæmt alla skapandi orku
sina með einhæfum hússtörfum, hugsar
62