Samvinnan - 01.04.1972, Blaðsíða 39

NjörSur P. Njarðvik:
Varnarmál íslands
og heimsyfirráð auðvaldsins
Bandarísk orustuþota af gerðinni F-89 Scorpion á flugi yfir fslandi.
Á það hefur verið lögð rík áherzla hér
á landi að dvöl bandaríska herliðsins á
Keflavíkurflugvelli og aðild fslands að
Atlantshafsbandalaginu væru tvö aðskil-
in mál. Þetta er að því leyti tæknilega
rétt að kostur er að segja upp varnar-
samningnum við Bandaríkin án þess að
því fylgi úrsögn úr Nató og sömuleiðis
er fræðilegur hugsanleiki að ísland gangi
úr Nató án þess að segja upp varnarsamn-
ingnum, — þótt varla hafi nokkrum í al-
vöru dottið í hug að fara slíka leið. Hinu
má ekki gleyma, að aðild íslands að Nató
var samþykkt með 37 atkv. gegn 13 1949
með þeim ákveðna fyrirvara að hér dveld-
ist ekki erlendur her á friðartímum.
Tveimur árum síðar var kominn hingað
erlendur her. Ég hygg það flestum ljóst
að aðild íslands að Nató hefði verið felld
ef grunur hefði vaknað um að svo skammt
yrði í hersetu hérlendis. Hins vegar er sú
hugsun þrálát í mínum huga að formæl-
endur Natós hafi frá upphafi stefnt að
erlendri hersetu en kosið að vinna málið
í tveimur áföngum úr því ljóst var að ekki
tækist að koma því í höfn í einni svipan.
Þetta er algeng aðferð: að blekkja menn
til hálfs og vinna síðan algeran sigur, og
eru um það skýr dæmi úr íslandssögunni.
Þegar kristni var lögfest á íslandi voru
heiðingjar lokkaðir til málamiðlunar með
því að lofa þeim að dýrka goð sín á laun,
bera út börn og éta hrossakjöt. „En síðar
fám vetrum var sú heiðni af numin sem
önnur,“ segir Ari í íslendingabók.
Þessi tæknilega tvískipting varnarmála
íslands hefur sett svip sinn á alla umræðu
um dvöl bandaríkjahers á Keflavíkur-
flugvelli. Má segja að síðan 1949 hafi hug-
myndafræðilegur grundvöllur varnarmála
íslands aldrei verið ræddur svo að nokkru
nemi. Þess í stað hefur andstaða einkum
beinzt gegn sjálfri dvöl bandaríska her-
liðsins hér án þess það mál væri raun-
verulega séð í víðara samhengi. Baráttan
gegn herstöðinni á Keflavíkurflugvelli
hefur auk þess verið háð að töluverðu
leyti á þjóðernisgrundvelli. Það er eðli-
legt. Engin þjóð getur til lengdar búið
við erlenda hersetu án þess það komi við
þjóðernistilfinningar hennar og sjálf-
stæðiskennd. Sérstaklega er slíkt eðlilegt
hér meðal smáþjóðar sem nýlega hafði
unnið sér fullt frelsi eftir að hafa búið
við erlenda áþján öldum saman. Og það er
enn eðlilegra hér þar sem bandaríski her-
inn hefur seilzt til áhrifa með rekstri öfl-
ugustu fjölmiðla nútímans. En barátta
gegn hersetunni á þjóðernisgrundvelli er
þó þrátt fyrir allt blekkjandi að ýmsu
leyti, einkum vegna þess að því fylgir ekki
eða þarf ekki að fylgja nein afstaða til
Atlantshafsbandalagsins. Og slíku af-
stöðuleysi fylgir vanskilningur á eðli og
tilgangi hernaðarbandalagsins og her-
stöðvarinnar í Keflavík.
Andstæðingar hersetunnar í Keflavík
eru meðal kjósenda allra íslenzkra stjórn-
málaflokka og þeir eru andvígir herset-
unni af margvíslegum ástæðum. Ég held
að þeir geti allir sammælzt um þá ein-
földu staðreynd að það sé óeðlilegt hverri
þjóð að una erlendum her í landi sínu.
En sumir þessara manna, einnig sumir
þeir sem teljast sósíalistar af einhverju
tagi álíta eðlilegt, að ísland haldi áfram
aðild sinni að Nató, þóttbandarískiherinn
hverfi héðan, og er stjórnarsáttmálinn
glöggur vitnisburður um þetta atriði.
Fyrir þessa menn einkanlega langar mig
að leggja þá spurningu hvort þeir hafi
reynt að brjóta til mergjar hvers konar
afl bandaríski herinn sé og hvert sé eðli
og tilgangur Atlantshafsbandalagsins.
Þetta atriði langar mig til að gera að
aðalumtalsefni mínu hér.
Dæmi Grikklands
Okkur hefur þráfaldlega verið sagt að
Atlantshafsbandalagið hafi verið stofnað
til að verjast yfirgangi Sovétríkjanna og
til að tryggja stjórnarkerfi hinna lýð-
frjálsu ríkja Evrópu. Fyrra atriðið er
ugglaust rétt en hið síðara er nokkru
flóknara. Það þarf mikla trúgirni til þess
að fallast á það nú að tilgangur Atlants-
hafsbandalagsins sé sá að tryggja frelsi
og lýðræði. Undarlegt er það til að mynda,
svo ekki sé meira sagt, að kalla Portúgal
til liðs til að standa vörð um frelsi og lýð-
ræði. Þó hefur ekki verið svo að sjá sem
íslenzkum valdhöfum hafi þótt það til
muna óþægilegt þótt þeir dr. Salazar og
Caetano væru látnir heita vopnabræður
þeirra og samvörzlumenn hins dýrmæta
frelsis. Og svo ber það við einn góðan
veðurdag að nokkrir röggsamir og á-
hyggjufullir herforingjar í Aþenu frelsa
grísku þjóðina frá sjálfri sér, enda kunni
hún ekki fótum sínum forráð. Grikkland
var og er aðildarríki Atlantshafsbanda-
lagsins. Þegar allt frelsi og lýðræði er af-
numið þar á einum degi, þá eiga framá-
menn Natós flestir ekkert tiltakanlega
erfitt með að skýra það fyrir sjálfum sér
og öðrum: þetta er blátt áfram innan-
ríkismál aðildarríkis. Þannig þvo nató-
menn hendur sínar fegnir og segja:
stjórnarfar grikkja er að sjálfsögðu þeirra
einkamál, og vitaskuld standa þeir áfram
við hlið okkar staðfastir í hinni eilífu
varðstöðu um frelsi og lýðræði vestrænna
manna. Það er bara sá galli á þessum
handaþvotti að valdið sem beitt var til að
ræna grísku þjóðina frelsi sínu er nató-
vald, sá her sem Papadopoulos notaði til
valdaráns síns var hluti af her Atlants-
hafsbandalagsins. Og það er hann ennþá.
Bandaríkjastjórn lætur grikklandsher í
té vopn og stuðlar þannig að áframhald-
andi valdaaðstöðu herforingjaklíkunnar í
Aþenu.
Þá vaknar ef til vill í hugum sumra
manna sú spurning hvort valdarán vinstri
afla í Grikklandi hefði verið talið „innan-
ríkismál aðildarrikis" í höfuðstöðvum Atl-
antshafsbandalagsins í Briissel. Við höf-
um dæmi þess að Atlantshafsbandalagið
lætur valdarán öfgasinnaðra hægri
manna, svo ekki sé sagt fasista, afskipta-
laust með öllu. Illar tungur hafa meira
að segja haldið því fram að CIA —
Leyniþjónustan bandaríska — hafi
fylgzt með öllum undirbúningi, og látið
sér vel líka. En látum spurninguna snúast
um valdarán marxista í Frakklandi eða
ítalíu, til dæmis að taka. Ætli það krefj-
ist mikilla heilabrota að ráða í viðbrögð
þeirra manna sem sitja í Brussel og hafa
áhyggjur af frelsi og lýðræði? Ég fyrir
mitt leyti hef tilhneigingu til að efast um
að slíkt yrði kallað „innanríkismál aðild-
arríkis." Ég held að þetta ætti að nægja
til að vekja réttmætan efa um frelsisþrá
og lýðræðisást Atlantshafsbandalagsins.
Hinni spurningunni er aftur á móti ósvar-
að, hvaða eðlismunur sé á valdaráni
hægri afla og vinstri afla frá sjónarhóli
valdamanna Natós. Eða réttara sagt:
Hverjir eru þeir sameiginlegu þættir í
þjóðskipulagi einræðisríkja eins og Portú-
gals og Grikklands annars vegar og hinna
39